De pachtwet in discussie
1
Agrarische bedrijven in Land van Altena
en de Biesbosch presenteren zich
Veel belangstelling voor open dag Sprang-Capelle
Pachtareaal loopt terug
AGRARISCHE OPEN DAG OP 25 JUNI
In Nederland neemt de oppervlakte verpachte landbouwgrond jaar
lijks verder af. Werd in 1960 nog meer dan de helft van het landbouw
areaal gepacht, momenteel is dit ±35%. Bij ongewijzigd beleid zal
dit percentage steeds verder teruglopen. Zet de huidige tendens zich
voort dan is de kans niet ondenkbeeldig dat de pacht, als financie
ringsbron voor de landbouw, op termijn dreigt te verdwijnen.
Over de ernst van de terugloop van
het pachtareaal wordt verschillend
gedacht. Er zijn mensen die deze te
rugloop zien als een teken dat het
goed gaat met de landbouw. Pacht
wordt in snel tempo vervangen door
eigendom en in familieverhoudingen
door maatschappen. Het feit dat de
pacht tussen agrariërs terugloopt,
maar zich min of meer stabiliseert in
de sfeer van de overheid en de insti
tutionele beleggers, geeft hen reden
het probleem niet al te ernstig te ne
men. Anderen maken zich wèl zor
gen over de terugloop van het pacht
areaal, omdat pacht een relatief
goedkope financieringsbron is voor
de landbouw, die vooral door jonge
startende ondernemers moeilijk kan
worden gemist. Onder de laatstge
noemde categorie bevindt zich ook
het Bestuur van het Landbouw
schap, dat in 1986 de Commissie
Grondgebruik de opdracht gaf de
oorzaak van de terugloop van het
pachtareaal te onderzoeken en voor
stellen te doen om deze af te remmen
of tot staan te brengen. De Commis
sie gaf een onder haar ressorterende
werkgroep opdracht één en ander
verder uit te werken. Deze maand
heeft de werkgroep haar conceptad
vies afgerond. In het onderstaande
zal de inhoud van het rapport kort
worden besproken. Er is echter meer
beweging aan het pachtfront. Een
ambtelijke werkgroep van o.a. de
Ministeries van Financiën en van
Landbouw heeft zich ook over de
werking van de Pachtwet gebogen.
De betrokkenheid van Financiën
geeft al aan dat dit rapport een ver
strekkender bedoeling heeft dan uit
sluitend voorstellen te doen ter af
remming van de terugloop van het
pachtareaal. De Staat als grootste
verpachter in ons land heeft de laat
ste jaren een beleid ontwikkeld
waarbij zij meer van haar verpachte
eigendom wil afstoten. Zij loopt
daarbij tegen de Pachtwet aan, om
dat de pachter het voorkeursrecht
heeft. Hij kan het gepachte in ver
pachte staat aankopen en de waarde
daarvan ligt, zoals bekend, bedui
dend onder de vrije verkoopswaarde
van landbouwgrond. Daarnaast
vindt de Minister van Financiën het
directe rendement op verpachtingen
te laag. Hij heeft dan ook groot be
lang bij liberalisering van de Pacht-
wetgeving. Deze achtergrond van
het door de ambtenaren opgestelde
Heroverwegingsrapport zal terecht
tot forse kritiek aanleiding geven.
Minister Braks moet overigens nog
een standpunt bepalen over het rap
port. Overigens doet de ambtelijke
werkgroep ook voorstellen om de te
rugloop van het pachtareaal in te
dammen. Hierna kom ik op het her
overwegingsrapport nog terug. Op 3
juni j.l. is op de algemene vergade
ring van de Vereniging van Agra
risch Recht eveneens gediscussieerd
over de werking van de Pachtwet
aan de hand van pre-adviezen van
o.a. de Kamerleden van Noord en
Luteijn. Hierbij kwam het alterna
tief erfpacht aan de orde, alsmede
enkele voorstellen tot verbetering
van de Pachtwet. Het grootste deel
van de vergadering werd overigens
besteed aan de problematiek rond de
superheffing en pacht. Al met al vol
doende ontwikkelingen om op de
problematiek van de pacht nog eens
nader in te gaan.
De pachtdruk
De terugloop van het pachtareaal
wordt veroorzaakt door de zoge
naamde pachtdruk. Onder praktijk
verstaan we het waardeverschil tus
sen verpachts- en onverpachte land
bouwgrond. Dit waardeverschil
wordt met name veroorzaakt door
de dwingend rechtelijke bepalingen
van de Pachtwet. Het gaat dan om
de bepalingen betreffende de geleide
6
pachtprijsvaststelling op basis van
driejaarlijks herziene normen, om
de preventieve grondkamertoetsing,
het continuatierecht, het recht op in-
deplaatsstellingr het voorkeursrecht
en andere bepalingen. Veel van deze
bepalingen werden door de wetgever
van 1958 (toen de Pachtwet in wer
king trad) nodig geoordeeld ter ver
betering en beschermingen van de
rechtspositie van de pachters. Het
zal duidelijk zijn dat deze bepalin
gen ook nu nog grotendeels noodza
kelijk zijn, maar zij leiden er wel toe
dat verpachters die hun verpachte
objecten pachtvrij krijgen niet meer
tot herverpachting overgaan. Wil
men de terugloop van het pachtarea
al sluiten dan lijken wijzigingen van
de Pachtwet onvermijdelijk.
Het rapport van de Werkgroep
Pacht van het Landbouwschap
Hoewel de werkgroep het probleem
van de terugloop van het pachtare
aal relativeert, omdat die zich met na
me in agrarische familieverhoudin
gen voordoet, acht zij het probleem
ernstig genoeg om er voorstellen
over te doen.
De werkgroep zag zich daarbij ge
plaatst voor twee belangrijke dilem
ma's. Het eerste was hoe de Pacht
wet kon worden gewijzigd zonder te
veel afbreuk te doen aan de
rechtspositie van de pachter. In dat
verband was de werkgroep van oor
deel dat de op bedrijfscontinuïteit
van de pachter gerichte bepalingen
zoveel mogelijk gehandhaafd zou
den moeten blijven. De werkgroep
doet dan ook geen voorstellen om
trent de Grondkamertoetsing, het
continuatierecht en het recht op in
deplaatsstelling. Wel doet zij voor
stellen voor een grotere regionale
spreiding van de pachtnormen en
voorstellen betreffende zgn. tijdelij
ke pacht en langurige- of beleg-
gingspacht. Tijdelijke pacht heeft de
bedoeling om de nu nog veel voor
komende zgn. zwarte- of grijze
pacht weer binnen de rok van de
Pachtwet te krijgen. Beleg-
gingspacht is een langdurige vorm
van pacht die speciaal bedoeld is om
(institutionele) beleggers te interesse
ren voor verpachting van landbouw
grond. Overigens moet er rekening
mee worden gehouden dat zeker
voor beleggingspacht een hogere
pachtprijs kan worden bedongen,
dan momenteel op basis van de
Pachtwet mogelijk is. Hetzelfde
geldt voor tijdelijke pacht wanneer
deze niet meer aan de pachtnorm
zou zijn gebonden. De heer Van
Noort deed een soortgelijk voorstel
voor de Vereniging van Agrarisch
Recht. Het tweede dilemma waar
voor de werkgroep zich gesteld zag
was dat het terugbrengen van de
pachtdruk belangrijke fiscale conse
quenties kan hebben. Door vermin
dering van de pachtdruk gaat de ver
pachte waarde van landbouwgrond
omhoog en die vormt weer de grond
slag voor de vermogens- en succes
siebelasting. Deze gaat dan ook om
hoog. Al met al lijkt het essentieel
dat de voorstellen, die nog in de
bestuurlijke kaders van het Land
bouwschap besproken moeten wor
den, pas verder kunnen worden ge
bracht wanneer met het departement
van Financiën sluitende afspraken
over de fiscale consequenties kunnen
worden gemaakt.
Het Heroverwegingsrapport
Zoals gezegd was de taakopdracht
van de ambtelijke werkgroep sterk
financieel gericht en daardoor nogal
eenzijdig. De werkgroep heeft drie
beleidsvarianten op zijn consequen
ties bekeken. De eerste is een totale
afschaffing van de Pachtwet en de
tweede en derde een liberalisering
van de pachtwetgeving waarvoor al
of niet wijziging van de Pachtwet
noodzakelijk is. In beide laatste
voorstellen gaat men uit van een
aanmerkelijke stijging van de pacht
normen. Voorstellen waarvoor wij
ziging van de Pachtwet noodzakelijk
is betreffen o.a. de afschaffing van
prijstoetsing voor nieuwe" overeen
komsten, voor los land met een be
perkte oppervlakte geen continuatie
recht en de introductievan zgn. loop-
baanpacht. beide laatste voorstellen
zijn vergelijkbaar met de voorstellen
van de werkgroep pacht vaan het
Landbouwschap betreffende tijdelij
ke pacht en beleggingsspacht. De
optie van afschaffing van de Pacht
wet zal voor het Landbouwschap ze
ker niet aanvaardbaar zijn. Hetzelf
de zal naar verwachting gelden voor
het loslaten van de prijstoetsing.
Superheffing en pacht
Het laatste onderwerp dat ik wil
bespreken staat op zich buiten de
problematiek van de terugloop van
het pachtareaal. Het is echter wel
een probleem dat de agrarische ge
moederen reeds geruime tijd bezig
houdt. Het betreft hier de vraag wat
er met het melkquotum moet gebeu
ren, nadat de pacht wordt beëindigd
Twaalf verschillende land- en tuin
bouwbedrijven in het Land van Al-
tena en de Biesbosch openen op za
terdag 25 juni hun deuren voor het
publiek. Van 's morgens tien uur tot
's middags vijf uur kan een skala
aan gewassen en dieren worden
bekeken.
Dat varieert van akkerbouw, sla, ro
zen, chrysanten en champignons tot
koeien, scharrelkippen en geiten.
Ook zijn er een fruitteeltbedrijf en
een kaasboerderij te bezichtigen,
plus een hydrocultuurkwekerij met
een afdeling Bonsai en een uitgebreide
collectie cactus- en vetplanten. Bij de
kaasboerderij is 's ochtends het kaas
maken te zien.
De deelnemende bedrijven zijn te
herkennen aan de Nederlandse drie
kleur. Op elk bedrijf liggen namen
lijsten van de gastbedrijven en is een
routebeschrijving beschikbaar. Een
en partijen daarover geen over
eenstemming bereiken. Verpachters
en pachters betwisten elkaar het
recht op het quotum bij pachtbeëin-
diging. De eersten motiveren hun
standpunt door te wijzen op het uit
gangspunt van grondgebondenheid
van de Beschikking Superheffing.
De Beschikking noemt het quotum
echter ook bedrijfsgebonden, reden
waarom pachters menen recht te
hebben op het quotum. Al met al is
iedereen het er over eens dat de be
schikking niet duidelijk is op dit
punt. De Minister weet het zelf ook
niet en meent dat de rechter het
maar uit moet maken. Persoonlijk
meen ik dat de vraag wie het quotum
toebehoort niet in eerste aanleg een
zaak voor de rechter is, maar een be
leidsvraag. De Minister zou een
voorziening moeten geven in de Be
schikking. Hoe die eruit moet zien is
momenteel onderwerp van bespre
king binnen het Landbouwschap.
Ondertussen ontwikkelt zich ju
risprudentie van het Pachthof. Tot
nu toe lijkt het Pachthof in Arnhem
op de lijn te zitten dat het quotum de
grond moet volgen, dit al of niet via
de Minister. En zonder een vergoe
ding daarvoor aan de pachter. Wan-
aantal bedrijven ligt op korte af
stand van elkaar zodat ze ook met.de
fiets makkelijk zijn te bereiken. De
route is in beide richtingen te rijden.
Voor zowel auto's als fietsers zijn op
een plattegrond afstanden van be
drijf tot bedrijf vermeld. De lengte
van de totale route bedraagt 60 km.
De weg is aangegeven met oranje
'open-dagborden'.
Het open-daggebied kan men berei-
Lijnzaadtoeslag oogst 1987
vastgesteld
Voor Nederland zijn als steunbedra
gen in het kader van de lijnzaad
toeslag oogst 1987 berekend: voor
dauwrootvlas ƒ1.163,68 per ha en
voor waterrootvlas ƒ1.551,19 per
ha.
neer deze lijn zich doorzet leidt dit
tot onbillijkheden jegens de pachter.
Persoonlijk zou ik dan ook veel voe
len voor een verdeelsleutel in de Be
schikking waarop partijen kunnen
terugvallen in het geval zij geen
overeenstemming bereiken over het
quotum.
Conclusie
Het pachtfront is in beweging. Om
de terugloop van het pachtareaal tot
staan te brengen en beleggers weer
voor pacht te interesseren zijn wijzi
gingen van de Pachtwet noodzake
lijk. Voor het Landbouwschap zal
het daarbij gaan om een afweging
tussen het belang van de instandhou
ding van het pachtareaal en de be
langen van de zittende pachters. In
het algemeen is het de vraag hoe de
Pachtwet beter kan functioneren. Ze
wordt nu veelvuldig ontdoken en
wordt door verpachters als te knal
lend ervaren. Bepalingen die de be
drijfscontinuïteit van pachters waar
borgen kunnen echter niet worden
gemist.
Mr. W.J. Wolff
Juridisch medewerker Land
bouwschap
ken via de A27 bij Gorinchem A27
bij Keizersveer (komend vanuit Bre
da) - Oosterhof/Pontveren - Kop
v.d. Land - Dordrecht/Waalwijk -
Drongelen/Sprangcapelle - Dus-
sen/en de bruggen bij Heusden - Ne-
derhemert/Andel. Vrijwel alle be
drijven zijn toegankelijk voor
rolstoelgebruikers en hebben vol
doende parkeerruimte. Op enkele
punten kan men een konsumptie ge
bruiken. De toegang is gratis.
De berekeningen zijn gebaseerd op
de vastgestelde indikatieve rende
menten van 1.033 kg/ha voor dauw
rootvlas en 1.377 kg/ha voor water
rootvlas, en op het steunbedrag per
100 kg van 42,130 ECU (thans
ƒ112,65). Dit laatste steunbedrag is
gebaseerd op een streefprijs voor het
seizoen '87/'88 van 55,41 ECU.
Vrijdag 17 juni 1988
Door de ZLM-ajdelingen werd
op 11 juni jl. in Sprang-Capelle
een open dag georganiseerd. Er
was een route van 20 km uitgezet
langs bedrijven in de tuinbouw-,
bloemen- en veehouderijsektor.
Daarnaast kon een bezoek wor
den gebracht aan een waterzuive
ringsinstallatie en aan de plaatse
lijke korenmolen. Ook de platte
landsvrouwen en plattelandsjon
geren gaven acte de presence.
Begunstigd door mooie weers
omstandigheden maakten 500 a
600 personen van de gelegenheid
gebruik om nader kennis te ma
ken met de veelzijdige aspekten
van de landbouw. Dankzij de
goede voorbereiding verliep alles
voorspoedig en het geheel kan
wederom zeker geslaagd worden
genoemd.
