A. Buijsse, Biervliet: "Machines en arbeid
optimaal inzetten om rendement te verhogen
Vlas blijft een klein gewas"
"Nee, een echt nauw bouwplan hebben we hier nooit gehad. In het
zuidwesten zie je dat trouwens toch niet zo vaak. Hier verbouwen de
akkerbouwers meer gewassen dan enkel aardappelen, bieten en tarwe.
De reden daarvoor? Ach, meerdere gewassen zorgen voor een zekere
risikospreiding en het houdt de grond gezonder. Daarnaast komt het
ook met de arbeidsplanning beter uit".
De bedrijfsvoering op het bedrijf van
A. Buijsse in het Zeeuwsvlaamse
Biervliet is niet beperkt door de regels
van "het ijzeren bouwplan". Op het
100 ha grootte akkerbouwbedrijf zijn
dit jaar negen gewassen te tellen.
Naast de drie genoemde gewassen,
teelt Buijsse ook zomergerst, gras
zaad, uien, vlas, bruine bonen en
erwten. Ondanks deze verscheiden
heid aan gewassen is voor bijna iede
re teelt een kompleet werktuigenpark
aanwezig. Door met de eigen machi
nes ook loonwerk te verrichten, pro
beert Buijsse de werktuigkosten toch
te beperken.
"Het is niet zo dat we hier altijd zo
veel gewassen verbouwd hebben",
zegt Buijsse. "Maar toen de bekende
gewassen het lieten afweten, hebben
we besloten om ook wat andere teel
ten te proberen. De gerst, bonen,
erwten en het vlas zijn er zo de laatste
jaren bijgekomen. Een nadeel daar
van is wel dat je veel machines nodig
hebt, zeker omdat wij door de ar-
beidsbezetting er toch naar streven de
mechanisatie zoveel mogelijk in eigen
hand te houden".
Ruim inzetbaar
A. Buijsse runt het akkerbouwbedrijf
samen met zijn broer en zoon. Daar
naast is er nog een vaste arbeids
kracht aanwezig. Behalve voor de
oogst van de bruine bonen en het
vlas, beschikt het bedrijf over werk
tuigen voor alle werkzaamheden.
Met deze arbeidsbezetting is dat vol
gens Buijsse ook goed rond te zetten.
"Als we een gewas in ons bouwplan
opnemen kijken we er natuurlijk
naar of de werkzaamheden met onze
eigen werktuigen zijn uit te voeren.
En ook bij de aanschaf van een werk
tuig is één van de belangrijkste eisen
dat het voor meerdere gewassen is te
gebruiken. Met onze precisiezaaima
chine kunnen we bijvoorbeeld uien,
bieten, erwten en bonen zaaien. Een
andere mogelijkheid om werktuigen
rendabel te maken is loonwerk. Dat
doen we veel met onder andere onze
aardappelrooier en de spuitmachine.
In totaal hebben we vorig jaar onge
veer 1200 ha gespoten. Je begrijpt dat
dat niet allemaal op ons eigen bedrijf
was".
Rentabiliteit
Een gewas dat vanwege het gunstige
saldo in het bouwplan is opgenomen
is bruine bonen. "Bij een gemiddelde
opbrengst tussen 2500 en 3000 kg per
ha, is dat gewas iets aantrekkelijker
dan tarwe", vervolgt Buijsse. "Het
produkt wordt geleverd aan HAK
konserven. Voor een gedeelte van de
oogst ontvangen we een vastgestelde
prijs. Zo hebben we voor dit seizoen
inmiddels 900 kg per ha verkocht
voor 1,60 per kg. Voor de rest ont
vangen we een soort pooleprijs, die
afhankelijk is van de beursnoteringen
in Rotterdam".
Was de teelt van bruine bonen vroe
ger erg arbeidsintensief. Door de
nieuwe oogstmethode met de Mobil
Viner is dat veranderd. De bonen
hoeven daardoor niet meer geruiterd
te worden. "Ik schat dat de teelt niet
veel meer extra arbeid vraagt dan an
dere gewassen. Wel lopen we het een
keer door voor het onkruid, maar dat
gebeurt met de bieten en uien ook",
aldus Buijsse.
De uienteelt is op het bedrijf van
Buijsse ondanks de drie slechte jaren
nog niet ingekrompen. Ook dit jaar
verbouwt hij weer rond de tien ha
van dit spekulatieve gewas. "Door
een gedeelte te kontrakteren probe
ren we ons wel in te dekken tegen
slechte prijzen. Maar ja, uientelen
blijft nu eenmaal een gok. Al is er
maar een pond teveel, de markt rea
geert daar meteen op. Ik denk trou
wens wel dat als het dit jaar met de
uien weer een flop wordt, we volgend
seizoen ons areaal zullen inkrimpen.
Aan uien van enkele centen per kilo
valt niks te verdienen. Als je dat afzet
tegen de kosten om 100 ha te zaaien
en te poten, dan ben je snel uitge
rekend".
Strop
De matige situatie in de akkerbouw is
ook dit Zeeuwsvlaamse bedrijf niet
voorbij gegaan. Wisselden vroeger
goede en mindere jaren elkaar af, de
laatste drie jaar zijn voor de akker
bouw onafgebroken slecht. "Dat is
niet lang vol te houden", volgens
Buijsse. "Maar de grootste klap
kwam bij ons nog uit een andere
hoek. Toen het aardappelbedrijf "De
Feijter Breskens" failliet ging, bete
kende dat voor ons een financiële
strop. We hadden namelijk een groot
gedeelte van onze aardappelen voor
redelijke prijzen aan De Feijter ge-
kontrakteerd. Maar die kontrakten
hadden na het faillissement geen
waarde meer. De aardappelen die we
direkt na de oogst hebben afgeleverd,
brachten nog zeven cent per kilo op.
Dat terwijl we ze voor zeventien cent
hadden gekontrakteerd. En ook voor
de oogst van afgelopen jaar hadden
we een goede overeenkomst afgeslo
ten: 900 ton zouden we leveren voor
een prijs van twintig cent. Nou, je
hoeft de aardappelmarkt niet goed
gevolgd te hebben om te weten dat de
prijs duidelijk lager lag".
Vlas
Op het bedrijf van Buijsse is ook het
typisch Zeeuwse gewas vla§ weer te
ruggekeerd. Het gewas heeft de laat
ste jaren een vrij konstant areaal van
3 a 4.000 ha. In het begin van de ja
ren zestig bedroeg het areaal nog
ruim 20.000 ha. "Als je als teler geen
vlasbedrijf achter je hebt staan, is de
teelt van vlas niet meer mogelijk vind
ik", zegt Buijsse. "We zijn nu drie
jaar lid van de vlaskern van Van der
Bilt en dat bevalt goed".
Als reden voor de terugkeer van vlas
in het bouwplan noemt Buijsse de
goede vruchtwisselingsaspekten van
het gewas. Daarnaast is de teelt de
laatste jaren veel beter gemechani
seerd. Werd al het vlas vroeger na het
trekken in hokken gezet en daarna
geschelfd, tegenwoordig is deze zeer
arbeidsintensive werkwijze vervangen
door de dauwroot methode. Het zaad
wordt daarbij tijdens het trekken ge
oogst. "De mechanisatie van de
vlasteelt hebben ze de laatste jaren
sterk verbeterd", zegt Buijsse over
tuigend. "Bovendien heeft het direkt
ontzaden ook voordelen. Je hebt im
mers de verzekerde opbrengst van het
zaad. Met de zaadopbrengst zijn de
kosten van de teelt gedekt. Je oogst
gemiddeld zo'n 950 kg vlaszaad, dat
afgelopen jaar 2,90 per kilo op
bracht".
Ook bij de vlasteelt probeert Buijsse
zo mogelijk zijn eigen werktuigen en
gebouwen te benutten. Zo droogt hij
het vlaszaad zelf. Hiervoor richt hij
de uienbewaarplaats in. Met de be
luchting is het goed mogelijk het zaad
op het gewenste vochtgehalte te krij
gen. Ook het dorsen van het zaad
houdt Buijsse in eigen beheer. "Toen
we voor het eerst vlas dorsten, kon
niemand ons vertellen hoe de maai
dorser afgesteld moest staan. Maar
al doende leer je. Nu hebben we het
goed in de vingers. Wat vooral be
langrijk is, is het toerental van de
dorstrommel. Dat luistert heel erg
nauw en moet zo'n 900 toeren per
minuut bedragen.
Teeltbegeleiding
Zoals gezegd is Buijsse lid van de
vlaskern van het vlasbedrijf Van der
Bilt uit Sluiskil. Deze firma zorgt ook
voor een stuk teeltbegeleiding. "Dat
gebeurt in goed overleg", vervolgt
Buijsse. "Bovendien is de teelt vrij
eenvoudig. Alleen de stikstofgift is
uiterst belangrijk. Wij houden ons al
tijd aan het advies: 70 kg zuivere
stikstof per ha, min de bodemvoor-
raad. In de meeste gevallen hoeven
we dan geen bespuiting met de groei-
regulator Cerone uit te voeren. Het
grote nadeel daarvan is dat het vlas
zeker tien dagen later rijp is. Maar ja,
ook al heb je de stikstofgift precies in
de hand, dan nog is het soms wel mo
gelijk dat het vlas door de weersom
standigheden te zwaar wordt. Dan
ben je wel verplicht toch te spuiten",
aldus Buijsse.
Vlas is geen duur gewas. Aan be
mesting kost het minder dan 200,
per ha. Voor onkruid zijn één of twee
bespuitingen nodig, gemiddelde
kosten: 300,per ha. Verder moet
een teler nog bedacht zijn op een aan
tasting door akkertrips. Als dit insekt
Naast aardappelen, bieten en tarwe verbouwt Buijsse nog een zestal andere
gewassen: graszaad, vlas, erwten, bruine bonen, uien en zomergerst.
wordt aangetroffen moet een bespui
ting met parathion worden uit
gevoerd.
Met de dauwrootmethode vergt de
vlasteelt niet veel arbeid meer. Af
hankelijk van onder andere het ras,
vindt het trekken zo rond half augus
tus plaats. Na ongeveer tien dagen
wordt het gekeerd. Begin september
perst het vlasverwerkend bedrijf het
dan in grote rollen. Tijdens het ver
blijf op het land, vindt het rootproces
plaats. De bast laat dan los van de ve
zel. Vroeger vond dat proces op het
verwerkingsbedrijf plaats. Dat maak
te de verwerking arbeidsintensief en
erg kostbaar.
"De moderne vlasteelt vraagt eigen
lijk nauwelijks arbeid", zegt Buijsse.
Door het zaad zelf te dorsen en te
drogen proberen wij onze arbeid toch
zoveel mogelijk te benutten. Daar
mee valt nog wel wat te verdienen.
Bovendien ontvangt de vlasteler nog
een EG hektare toeslag. Die bedraagt
ongeveer 400,— per ha. Toch moet
je afwegen of de teelt in eigen beheer
altijd wel voordelig is. In deze streek
zijn er namelijk ook nog al wat Belgi
sche vlashandelaren geïnteresseerd
om land voor de vlasteelt te huren.
Ze betalen daarvoor prijzen van rond
de tweeduizend gulden per ha".
Buijsse probeert zijn machines zo
veel mogelijk in te zetten. Hij doet
dat onder andere door zijn machines
in te zetten voor loonwerk. Op die
manier hoopt hij het rendement van
zijn machines en bedrijf te verhogen.
"Als je ons machinepark bekijkt,
zouden we zonder noemenswaardige
problemen het bedrijf wat betreft op
pervlakte kunnen verdubbelen. Maar
ondanks dat de grondprijzen hier in
de streek misschien wel zijn gehal
veerd, liggen ze toch nog relatief
hoog. Ook op grond van 25.000,
per ha kun je immers geen rendement
halen. Zeker niet met de lage prijzen
van afgelopen jaren".
Albert Vermuë
"Vlas is zeker geen alternatief voor
gewassen als tarwe en bieten. Een be
hoorlijke areaaluitbreiding kan fu
nest zijn". Dat is de stellige overtui
ging van C.M.A. van der Bilt, van
het gelijknamige vlasbedrijf. Van der
Bilt legt uit dat ondanks de stijgende
afzet van vlas, een forse toename van
de geteelde oppervlakte ook voor de
teler onaangename gevolgen zal
hebben.
Het gebruik van vlas in kleding stijgt
inderdaad. En ook op de deels verlo
ren gegane huishoudmarkt kunnen
we nog wel wat terrein terugwinnen.
Tevens zien we dat de problemen in
de teelt ook goeddeels zijn opgelost.
De mechanisatie van de vlasteelt is
sterk verbeterd, vooral voor wat be
treft de dauwrootmethode. Voor te
lers levert het dan ook geen proble
men op als ze meer vlas zouden ver
bouwen. Ook de vlasverwerking
heeft wel voldoende capaciteit om
een areaaluitbreiding op te vangen.
Maar dan komt het probleem: de
spinnerijen. Daar loopt het vast. Als
er een toename zou komen van het
vlasareaal, zouden de spinnerijen me
teen overvoerd raken met gezwingeld
vlas (grondstof voor de spinnerij,
red.). Van het één op het andere jaar
zou de prijs van het vlas daardoor zo
ver kunnen dalen, dat de teelt meteen
onrendabel werd", aldus Van der
Bilt.
In West-Europa wordt ongeveer
75.000 ha vlas geteeld. Naast de ka
toenteelt in het Zuiden van Europa,
is het het enige vezelgewas in deze
streek. Momenteel staan vezelgewas
sen in de belangstelling. Vooral de
mogelijkheden voor de hennepteelt
worden tegenwoordig breed uitgeme
ten. Het ligt dan voor de hand dat
ook de mogelijkheden van een al
bestaand vezelgewas als vlas worden
onderzocht. "Het onderzoek richt
zich nu ook de capaciteit van de
spinnerijen", zegt Van der Bilt.
"Omdat de vraag van de weverijen
groter is dan dat ze kunnen aanbie
den, wordt onderzocht of het moge
lijk is katoenspinnerijen om te bou
wen voor het spinnen van vlas. Daar
voor zijn niet al te grote aanpassin
gen voor nodig. Maar het is ook een
zaak de spinnerijen daarvoor te akti-
veren. Daarnaast is Duitsland sinds
enige tijd ook opgekomen als teeltge-
bied van vlas. Er wordt daar ook on
derzoek aan het gewas verricht. Sa
menvattend kan ik zeggen dat ik ge
matigd optimistisch ben over de re
sultaten daarvan. Vlas heeft toe
komst, daar ben ik van overtuigd.
Een uitbreiding zal echter slechts ge
leidelijk mogen gaan. De ontwikke
lingen hebben nu eenmaal tijd
nodig".
Tabel. Saldoberekening per ha vlas. Trekken en ontzaden gelijktijdig uitge
voerd, daarna dauwroten (Bron: kwantitatieve informatie 1987 - 1988).
Omschrijving
Trekrepelen
hoev.
prijs
bedrag
Opbrengsten
Hoofdprodukt vlas/lint
5.250
0.58
3.045
zaad (inkl. zaadtoeslag)
1.050
1.60
1.680
EG ha toeslag
477
Bruto-opbrenst(a)
5.202
Toegerekende kosten
Zaaizaad (ontsmet)
125
2.40
300
Bemesting: N
30
1.10
33
PO
100
0.90
90
K.O
80
0.56
45
Onkruidbestrijding:
bentazon
3
59.90
180
zelhoxydim
0.5 x 3
74.75
112
minerale olie
0.5 x 5
4.75
12
Gewasbescherming
parathion 25%
2 x 1.5
9.55
29
Verzekering
5.200
0.8
42
Rente
280
7%
20
Keuring/certif./heff
290
P.M.
Tot. toeg. kosten (b)
863
Saldo per ha Eigen Mechanisatie
(a-b)
4.339
Loonwerk:
trekrepelen
1
485
485
zwadschudden
2
75
zaadbollen drogen/dorsen
1
500
keren
1
200
200
persen (inkl. touw)
1
325
325
Totaal loonwerk
1585
Saldo per ha Loonwerk
2754
12
Vrijdag 3 juni 1988
