Zweedse onderzoekers leggen kiem voor totaal "nieuwe" akkerbouw. "Gestuurde fotosynthese, een geheel nieuwe oogstmachine, industriële procesmatige bedrijfsvoeringen een verbrandingstechnologie voor biomassa, dat zijn elementen uit een heel nieuwe opvatting over de landbouw zoals die er in de toekomst uit moet gaan zien". Dat althans is de opvatting van de Zweed Ingemar Bjurenvall die twaalf jaar heeft gewerkt aan een toekomstplan voor de akkerbouw. Na een aantal fun damentele uitgangspunten te hebben geformuleerd is hij een onder zoeksprogramma gestart dat vorig jaar een fase had bereikt waarin kon worden begonnen met een nadere toetsing van de resultaten op operationeel niveau. De Nederlandse industrieel en filosoof Allerd Stikker kwam het Zweedse onderzoek op het spoor en schenkt er in het pas verschenen boek "De prijs van een wonder", uitvoerig aandacht aan. IKON heeft het boek en de experimenten van Bjurenvall uitge werkt in een documentaire die vrijdagavond jl. is uitgezonden. Het Zweedse experiment geeft een verrassend nieuwe en hoopvolle kijk op de akkerbouw zoals die er in de toekomst uit zal kunnen gaan zien. Wij ontlenen aan het boek "De Prijs van een wonder" het volgende: Bij zijn nieuwe aanpak is Bjurenvall uit gegaan van een aantal gegevenheden in de huidige bedrijfsvoering in de landbouw: - de zogenoemde combinemethode is, door klimatologische omstandig heden - korte, natte in plaats van lan ge, droge zomers - voor Europa min der efficiënt gebleken. Ze leidt tot een vrij groot verlies van graan tij dens het oogsten en de dure machines kunnen maar een korte tijd van hét jaar gebruikt worden. - Daarnaast is een nadeel van de combine-methode dat graan en stro worden gescheiden op het land. Dit leidt tot verlies van biomassa en ver eist een aparte handeling om het stro van het veld te halen of aldaar te ver branden. Bovendien laat de methode, die vrij hoog snijdt, veel onkruid on gemoeid zodat gebruik van herbici den nodig is. - de verschillende handelingen die plaatsvinden op de boerderij - zoals grondvoorbewerking, zaaien, enz. - moeten meestal in zeer korte tijd en met veel verschillende, dure machines worden uitgevoerd. - de kunstmestfilosofie gaat er van uit dat alle voedingsstoffen die een plant nodig heeft, in chemische vorm kun- pesticiden en herbiciden, aldus de Zweedse onderzoeker. Brandstof Daarnaast hanteert zijn nieuwe aan pak de volgende uitgangspunten: - er is in de loop van vaak honderden jaren een ecologisch reservoir van landbouwgrond opgebouwd, met een effectieve waterhuishouding en een onvervangbare grondstructuur en top laag. Dat reservoir zal voor de toe komst bewaard moeten blijven met het oog op de behoefte van land- bouwprodukten van een nog groeien de wereldbevolking op lange termijn. - Planten en gewassen leggen zonne- energie vast via fotosynthese, het na tuurproces dat koolzuur (C02) en water combineert tot de vorming van plantaardige organismen, biomassa. Het landbouwprodukt wordt ge- vormddoor de totale biomassa (dus niet alleen door de vrucht of de kor rel). Kolen en olie zijn geconserveer de, ook door fotosynthese ontstane biomassa. In principe kan de biomas sa van landbouwprodukten eveneens een energiebron zijn. - Planten en gewassen gebruiken koolzuur, fossiele brandstoffen pro duceren bij verbranding koolzuur. Afnemende landbouwproduktie en toenemend gebruik van fossiele Gedurende de groeiperiode worden monsters van gewassen regelmatig getest op de gehalten aan de essentiële elementen. Het advies voor de kunstmestgift wordt hierop aangepast. nen worden toegediend. Deze stelling is echter met het hoofdzakelijk toe voegen van stikstof, fosforen kalium (het hoofdpakket van de kunstmest- fabrieken) onvolledig en onevenwich tig in praktijk gebracht. Niet drie, maar minstens twintig elementen, waaronder sporenelementen, zijn no dig voor een gezonde voeding van het plantaardig organisme. Tijdens de groeifase moet steeds een optimaal voedselpakket beschikbaar zijn. Het is onvoldoende of kan zelfs tot stag natie in groei leiden als slechts enkele elementen worden aangevuld. Een onverwerkbare overvloed van stikstof, die ontstaat als andere ele menten ontbreken, leidt tot grond- en waterverontreiniging. Chemische en biotechnische methodieken hebben weliswaar een hoge graanproduktivi- teit opgeleverd, maar ook tot een zwakker gewas met minder weer stand tegen ziekten, plagen en on kruid. Vandaar de enorme toename van het gebruik van fungiciden, Vrijdag 18 maart 1988 brandstoffen leiden tot toenemende koolzuuroverschotten in de westerse maatschappij en daarmee tot toene ming van de temperatuur op aarde, broeikaseffect. Toenemende gewas- senproduktie om fossiele brandstof te vervangen, zal dit effect ver minderen. - Kolen, olie en kernenergie brengen alle drie als negatieve aspecten mi lieuverontreiniging, gecentraliseerde grootschaligheid en hoge investerin gen met zich mee. Daarnaast is er het aspect van de strategische beschik baarheid en het negatieve betalings balanseffect van olie-import, met na me voor de Verenigde Staten. - Biomassa is decentraal en nationaal te produceren en komt ieder jaar op nieuw beschikbaar vanuit het arse naal van natuurlijke bronnen en vak manschap dat de landbouw biedt. Bjurenvall heeft op grond van deze feiten en uitgangspunten een aanpak ontwikkeld met technologieën die technisch, economisch en ecologisch optimaal en haalbaar lijken. "De po litieke haalbaarheid is een hoofdstuk apart", zo meent de auteur Stikker. De nieuwe conceptie zou echter, voor als ze integraal wordt toegepast, de gesloten cirkel van de huidige land- bouwimpasse op termijn kunnen doorbreken". De bedoelde technologieën zijn de af gelopen tien jaar ..ontwikkeld door een groep wetenschappelijke mede werkers en technici, verbonden aan Bjurenvalls onderneming Biocomb. Ze zijn gepatenteerd en afgerond tot het stadium van toetsing op praktijk schaal aan de hand van operationele prototypen. Gestuurde fotosynthese De Zweedse groep heeft de volgende technologieën ontwikkeld: - een methode voor een "gestuurde fotosynthese". Daarbij worden monsters van gewassen gedurende de groeiperiode regelmatig getest op overschotten of tekorten aan een twintigtal essentiële elementen en wordt de boer geadviseerd over aan passing van zijn kunstmestdosering. Het geheim zit hem in de kennis van de optimale samenstelling van het ge was en in de gecomputeriseerde meet technieken. - een geheel nieuw ontwerp oogstma chine, waarmee een veelheid van ver schillende taken kan worden verricht op het erf, over een grotere tijdsduur gespreid, en waarbij de gehele bio massa in één keer, laag gesneden van het veld wordt geoogst. - een industriël procesmatige be drijfsvoering bij het transporte ren, verwerken en scheiden van graan en stro, zodanig dat het gedroogde stro met een kostprijs van vrijwel nul, op een centrale plaats beschik baar komt. - een verbrandingstechnologie voor stro of, indien gewenst of noodzake lijk, voor de gehele biomassa, waar bij twee essentiële problemen van conventionele verbrandingstechnie ken zijn opgelost: de onschadelijke verwijdering van het asresidu en het voorkomen van het vrijkomen van schadelijke gassen. Elektriciteit Welke perspectieven biedt integrale toepassing van deze nieuwe technolo gie? Ten eerste kan de "gestuurde" fotosynthese - zoals ook proefonder vindelijk is vastgesteld - leiden tot veel hogere biomassa-opbrengst per hectare; om een voorbeeld te geven, het blijkt uit proefnemingen dat het niet onmogelijk is, afhankelijk van de geselecteerde graansoort, de huidi ge biomassa-opbrengsten van tussen 10 en 15 ton per hectare te verhogen tot 30 ton. Ten tweede is door lager snijden minder herbicide nodig, door grotere weerstand van het gezonde gewas minder pesticide en kan grond en waterverontreiniging door onver bruikte stikstof, fosfor en kalium grotendeels worden vermeden. Ten derde is de efficiency van het oogsten zodanig dat zowel de kosten als het rendement (doordat graan- en stro- verlies worden voorkomen) bedui dend gunstiger uitkomen dan bij de traditionele methode. Ten vierde bouwsector in samenhang wordt ge zien met andere sectoren van de maatschappelijke bedrijvigheid. Perspektief Belangrijk daarbij is dat de land bouwgrond behouden blijft voor het doel waarvoor hij is gecultiveerd en dat de landbouwgemeenschap, het vakmanschap en de werkgelegenheid in stand gehouden en zelfs uitgebreid kunnen worden. De landbouwover schotten die voor energie-opwekking kunnen worden gebruikt kunnen la- Ingemar Bjurenvall heeft 12 jaar gewerkt aan een plan, dat een geheel nieuwe opvatting over de landbouw inhoudt. kan, mede door bovengenoemde ef fecten, stro of biomassa als brandstof worden ingezet tegen een kostprijs die op den duur zonder sub sidie zal kunnen concurreren met ko len, olie en kernenergie. Berekeningen voor Zweden hebben aangetoond dat, met een lagere subsi die dan nu en op basis van huidige opbrengsten per hectare, de conventio nele brandstoffen die nu worden ge bruikt voor het opwekken van warm te en electriciteit in landbouwgebie den, kunnen worden vervangen door de ook in Zweden aanzienlijke over schotten van de landbouw. Theoretisch zou de 800.000 hectare landbouwgrond die Zweden buiten gebruik zou moeten stellen om verde re produktie van landbouwover schotten een halt toe te roepen, tien tot twintig procent (afhankelijk van hoeveelheid biomassa per hectare) van de electriciteitsvoorziening van Zweden kunnen verzorgen. In de komende decennia zou langs deze weg, door geleidelijke opbouw van een decentraal en relatief klein schalig netwerk van biomassacentra les, de uitbouw of vervanging van grootschalige centrales en de daar mee samenhangende milieuproble matiek kunnen worden voorkomen. Dit model is gekenmerkt door een economisch - ecologische benadering in een grotere, wetenschappelijke on derbouwde samenhang. Niet eerst meer subsidies, meer graan, meer kunstmest, meer herbiciden, meer pesticiden en dan (zoals nu wordt gesteld in de EEG) minder graan, minder kunstmest, minder pestici den, minder herbiciden en minder subsidies. Niet de aanpak van kwan titatieve omkering maar die van kwa litatieve vernieuwing met economisch en ecologisch verantwoorde techno logieën, waarbij naast de traditionele markten ook nieuwe markten wor den opengelegd en waarbij de land ter ook weer worden ingezet voor voedselprodukten. Een flexibele op zet dus. De in Zweden oorspronkelijk bestudeerde optie om bosbouw op landbouwgrond te ontwikkelen is re centelijk economisch en ecologisch onhaalbaar gebleken. Met de be schreven benadering wordt voor drie ogenschijnlijk geheel verschillende sectoren die in moeilijkheden verke ren, in onderlinge samenhang een perspectief geboden: de landbouw, het milieu en de energievoorziening. Over de politieke kant van de proble matiek zegt de auteur dat bijvoor beeld de controverse tussen de land- bouwlobby en het beleid van Brussel geconcentreerd is op het wel of niet uit produktie nemen of op zijn minst het verlagen van de produktiviteit van landbouwgrond. Daarbij wordt overigens het prijsmechanisme gezien als de hefboom. De paradox zal ook hier weer kunnen zijn dat daardoor de minder efficiënte boeren zullen verdwijnen en uiteindelijk de pro duktiviteit zal gaan stijgen. Desal niettemin moet rekening worden ge houden met scepsis en weerstand in Brussel tegen nieuwe technologieën die tot handhaving of zelfs verhoging van de landbouwproduktie zouden kunnen leiden." Doorbreken van het Brusselse rekenmodel zal tijd en overredingskracht vragen van buiten af", aldus de auteur de heer A. Stikker. J.W. Het nadeel van de combine-methode is volgens Bjurenvall dat het stro en het graan wordt gescheiden op het land. Dat leidt tot verlies van biomassa. Via de aanpak van de Zweedse onderzoeker wordt de gehele biomassa met een speciale oogstmachine in één keer laag gesneden van het veld geoogst. Het boek De prijs van een wonderis uitgegeven door Bres en in de boekhandel te koop voor de prijs van f 26,50. Melk en stroop uit tarwe... Biocombheeft een nieuw gepaten teerd enzymatisch hydrolyseproces (populair gesproken een nabootsing van het proces dat in de koe plaats vindt) ontwikkeld, waarmee door een bestuurbare hydrolyse een scala van grondstoffen uit graan kan worden geproduceerd, zelfs melk en stroop. Deze grondstoffen bevatten dezelfde bestanddelen als vlees en melk of an dere vormen van voedsel voor mens en dier. De verhouding en de molecu laire structuur van de eiwitten, kool hydraten, mineralen, vetten en vitami nen die deze voedingsmiddelen bevat ten, zijn zodanig te variëren dat er een voedselpakket mee kan worden sa mengesteld dat bepaalde levende or ganismen onder bepaalde omstandig heden nodig hebben voor een gezond en evenwichtig functioneren. Dat laat ste biedt mogelijkheden voor een kwalitatief verantwoorde aanvulling en verbetering van voedselgrondstof- fen voor consument en industrie, te gen lage prijzen. 13

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch landbouwblad ... ZLM land- en tuinbouwblad | 1988 | | pagina 13