"Zonder cijfers praat je in de ruimte..."
op komst'
Grenslaagstudie levert nieuw perspektief voor
windenergie en voorspelling luchtverontreiniging
"Schaderegeling voor
grondgebruikers in
waterwingebieden
E. Hage, deelnemer registratieprojekt accountantsunie:
Deelnemers gevraagd...
Legio
Analyse
Diskussies
"Het is voor de akkerbouwers de komende jaren van wezenlijke be
tekenis dat hij zijn cijfers op het bedrijf door en door kent, ze kan
interpreteren en er ook mee om kan gaan. Een kwestie van overleven
zelfs", zo is de stellige overtuiging van de heer E. Hage uit Scherpe-
nisse. Deze Thoolse akkerbouwer kan het weten want al sinds hij als
zelfstandig ondernemer bezig is noteert hij voor zichzelf systematisch
allerlei bedrijfsgegevens. Toen Accountants Unie ZLM vier jaar gele
den begon met het professioneel registreren van bedrijfsgegevens voor
de akkerbouw was hij ook één van de eersten die zich bij het projekt
aansloot.
De Accountantsunie ZLM is al
vier jaar bezig met het projekt
Bedrijfsregistratie Akkerbouw"
Daaraan doen verdeeld over vier
groepen ca. 50 akkerbouwers in
het Zuidwesten mee. De groepen
bevinden zich op Tholen, West-
Brabant, Noord-Beveland en West
Zeeuws-Vlaanderen. Hoe meer
groepen evenwel, hoe beter de Ac
countantsunie vergelijkingen van
de resultaten kan maken, aldus al
gemeen direkteur de heer B. Veer
beek. De Accountantsunie zoekt
daarom met ingang van het oogst
jaar 1988 nog meer deelnemers.
Iedereen kan zich aanmelden voor
het projekt, ook niet-kliënten. De
kosten bedragen 350,per jaar.
Het systeem van Accountantsunie
is gelijk aan dat van de PC's waar
door ook akkerbouwers die zelf
geautomatiseerd registreren mee
kunnen doen. Belangstellenden
kunnen zich aanmelden of infor
matie verkrijgen bij de heren P.
Rijk of B. Veerbeek. Info tel.
01100-15710.
Met een aantal kollega's vormt hij een
van de vier groepen die meedoen aan
het registratiesysteem van Accoun
tantsunie ZLM. Naast de groep op
Tholen zit er één op Noord-Beveland,
één in West-Brabant, en één in West-
Zeeuws Vlaanderen. Het registratie
systeem is indertijd door Accountant
sunie ZLM opgezet in samenwerking
met het Konsulentschap Akkerbouw
te Goes en met het PAGV te Lelystad.
"Ik heb nu vier jaar ervaring met het
systeem, zo zegt Hage, en je kunt stel
len dat je er als deelnemer een schat
aan informatie mee opbouwt. Naast
een fiskale boekhouding heb ik er in
feite een veredeld bouwboek bijgekre-
gen dat een zeer goed inzicht geeft in
de bedrijfsontwikkeling. Voor de hui
dige en toekomstige praktijk in de ak
kerbouw mijns inziens onmisbaar".
Absolute voorwaarde voor een suc
cesvolle deelname aan het registratie-
projekt is een nauwgezet en
gedisciplineerd bijhouden tijdens het
teeltjaar van alle gegevens zoals zaai
en, kunstmest strooien enz. enz. Een
set formulieren waarop deze moeten
worden ingevuld wordt aan het begin
van het seizoen aan de deelnemers
De energie-opbrengst van wind
molens die hoger zijn dan dertig
meter kan veel groter zijn dan tot
nu toe gedacht werd. Pas ontwik
kelde simulatiemodellen hebben
dat aangetoond. Die modellen zijn
gebaseerd op een studie van de on
derste laag van de atmosfeer, de
zogenaamde grenslaag. Ze werden
ontwikkeld door dr. A.A.M.
Holtslag die vorig jaar promoveer
de aan de Landbouwuniversiteit.
Op basis van de methoden van
Holtslag blijkt dat de energie
opbrengsten van windmolens die
hoger zijn dan dertig meter veel
groter zijn dan volgens de gang
bare rekenmethodes het geval was.
Daardoor zijn molens van 50 a 70
meter hoogte nog belangrijker
voor de energievoorziening dan
men dacht. Momenteel wordt met
behulp van het windmolenpark in
Sexbierum in de praktijk onder
zoek gedaan naar de energie
opbrengsten van zulke grote
molens.
De atmosferische grenslaag is dat
deel van de atmosfeer, waar de in
vloed van het aardoppervlak nog
direkt merkbaar is. Deze laag is
van groot belang voor het ervaren
van het weer. De dikte van de laag
verschilt nogal. Overdag varieert
zij boven land van enkele honder
den meters in de winter tot één a
twee kilometer 's zomers, 's
Nachts is de grenslaag ongeveer
vijftig tot tweehonderd meter
hoog. Behalve een grote variatie
in hoogte kent de laag, zoals we
dagelijks ervaren, ook een grote
variatie in temperatuur. De lucht
boven de grenslaag, de zogenaam
de vrije atmosfeer, kent deze da
gelijkse wisselingen niet. In de
grenslaag is dus duidelijk het ef-
fekt van de 's morgens, na zons
opkomst, warmer wordende
toegezonden. De kosten en op
brengsten van de handelingen kunnen
per perceel, per gewas en per ras wor
den opgevoerd. De kombinatie en
splitsingsmogelijkheden zijn legio. Zo
is het mogelijk de gegevens van een
gewas bij te houden dat verspreid ligt
over bijv. 3 percelen maar evengoed
kan één perceel weer opgesplitst wor
den in drie gewassen of rassen. Erg
handig is dat op de toegezonden for
mulieren de opbrengsten- en kosten
posten voor de verschillende gewassen
en rassen al zijn ingevuld. Het betreft
hier begrotingsposten die door het
Konsulentschap zijn ingevuld op
grond van jarenlange ervaringscijfers.
Hage: "Onbewust ga je bij de be
drijfsvoering in kompetitie met deze
standaardbedragen en probeer je er
wat de kosten betreft onder te blijven.
Een goede manier om je kosten te be
heersen".
Een tweede zeker zo interessante mo
gelijkheid om je eigen resultaten te
vergelijken met die van de andere kol
lega's in de groep vindt plaats na de
jaarwisseling. De Accountantsunie
heeft de formulieren dan al verwerkt
en de uitkomsten overzichtelijk op-
De 213 meter hoge weermast te
Cabouw bij Lopik. Hier worden
o.m. wind, temperatw.r en
vochtigheid gemeten.
bodem merkbaar. Door die warm
te ontstaan er nabij het oppervlak
warme, dus lichte luchtbellen die
opstijgen, uitgroeien tot grote bel
len en zich mengen met de lucht
erboven. Op deze manier wordt de
grenslaag warmer en groeit steeds
aan in de hoogte, 's Nachts is de
toestand van de grenslaag, door
afkoeling van het oppervlak, vol
komen verschillend van die van
overdag, de opbouw van de
grenslaag is dan stabiel.
Weersverwachting
Voor de weersverwachting is de
grenslaag van groot belang. Men
kan bijvoorbeeld het brongebied
opsporen (aan de hand van wind
richtingen) van de grenslaaglucht
die ons land zal bereiken. Zo
E. Hage
gesteld zodat er een goed inzicht
bestaat in de resultaten van de deel
nemers in de groep. De groepen ko
men dan bij elkaar voor een analyse
van de vaak ver uiteenlopende saldi.
Daarbij zijn ook altijd een bedrijfs-
voorlichter en een medewerker van de
Accountantsunie aanwezig. Per gewas
en ras worden de ha-resultaten van de
diverse deelnemers aan een soms diep
gaand onderzoek onderworpen. Des
kundige Rijk van de
Accountantsunie: "Er blijken tussen
de leden grote verschillen te bestaan
in zowel de opbrengsten als de kosten.
Bij tarwe bijv. lagen de opbrengsten
in één groep tussen 9500 kg en 2650
kg per ha en de geldelijke opbrengst
wordt bekeken hoe de grenslaag
zich zal ontwikkelen vanaf het
brongebied tot in ons land. Dit
kan dienen als hulpmiddel bij het
opstellen van korte-
termijnverwachting van bewol
king en mist.
Holtslag ontwikkelde methoden
waarmee de turbulentie in de
grenslaag beschreven kan worden.
Uitgaande van routinematig be
schikbare weergegevens, zoals be
dekkingsgraad van de bewolking,
luchttemperatuur, specifieke
vochtigheid op twee meter hoog
te en windsnelheid op tien meter
hoogte, stelde hij schema's op
voor de bepaling van de uitwisse
ling van bijvoorbeeld vocht en
warmte aan het oppervlak.
Luchtverontreiniging
Holtslag heeft, in samenwerking
met anderen, ook modellen ont
wikkeld voor het berekenen van de
verspreiding van luchtverontreini
ging in de grenslaag. Met behulp
van die modellen kan de grond-
koncentratie van luchtverontreini
ging uit een kontinue puntbron,
zoals een fabrieksschoorsteen be
rekend worden. Omdat de
grenslaag turbulent is worden
warmte en lucht, maar ook veront
reiniging goed gemengd. De
luchtverontreiniging wordt, door
dat de dikte van de grenslaag va
rieert, 's nachts in een dunne laag
en overdag in een dikke laag ge
mengd. Bovendien is in het alge
meen de menging overdag sterker
dan 's nachts. Het gevolg is dat de
koncentraties luchtverontreiniging
's nachts hoger zijn dan overdag.
Dit geldt althans voor luchtveron
treinigende stoffen die dicht bij
het aardoppervlak worden
geloosd.
zat tussen 47,50 en 38,90 per 100
kg. tarwe. Ook loonwerk loopt vaak
ver uiteen. Daarvoor verklaringen
zoeken werkt zeer verhelderend en sti
mulerend voor de leden van de
groep". In drie van de vier groepen
wordt overigens gediskussieerd onder
nummer, de Thoolse groep kent el
kaar al jaren erg goed en werkt met
namen.
De Thoolse ondernemer Hage: "In
onze groep spitten we de cijfers van
de leden volledig door. Zo kijken we
bij het verklaren van de opbrengstver-
schillen bijv. naar de zaaidata, de be
werking, hoe vaak tegen onkruid
gespoten is en met welk middel enz.
enz. Door zo'n analyse kunnen we als
groep veel verklaren. Pittige en inte
ressante diskussies waar we veel van
leren en waar ook de bedrij fsvoorlich-
ter vaak goede suggesties doet. Op de
ze wijze krijgen de getallen en
bedragen waarde. De onderwerpen
die aan de orde komen zijn verder
o.m.: de toestand van de drainage, de
hoeveelheid gegeven kunstmest en de
manier van toediening, de toegereken
de kosten, de overmechanisatie, het
verkoopbeleid van de gegarandeerde
en vrije produkten enz. enz.". Ik ken
geen ander systeem waarbij je zo uit
voerig op de details van de bedrij fsex-
ploitatie in kunt gaan zo kort na de
oogst, aldus een tevreden Hage die er
wel op wijst dat het nauwkeurig re
gistreren van de teelthandelingen en
de daarbij behorende kostenposten
voor een goede vergelijking binnen de
groep een absolute voorwaarde is. De
groep eist die discipline. In feite kost
Rijnmond
Van hoge bronnen (bijvoorbeeld
van elektriciteitscentrales), komt
de verontreiniging 's nachts boven
de grenslaag terecht, tot wel 500
meter hoogte, 's nachts treedt er
dan menging naar beneden op.
Pas overdag gebeurt dat weer, zo
dat dan hinder ontstaat van lucht
verontreiniging die 's nachts
geproduceerd is. In de Rijnmond
Over enkele maanden zal er een defi
nitieve regeling zijn omtrent de hoog
te van schadeuitkeringen die land- en
tuinbouw in Noord-Brabant bij wa
terleidingbedrijven kunnen claimen.
Al een tiental jaren worden er door
landbouworganisaties stappen onder
nomen om tot uniforme schaderege
lingen te komen.
De steeds dalende grondwaterstand
zorgt voor droogteschade bij de diver
se gewassen. Al meerder malen heeft
er overleg plaatsgevonden tussen het
landbouwschap en waterleidingbe
drijven. De technische kommissie
grondwaterbeheer in Utrecht is naar
aanleiding van diverse onderzoeks
rapporten nu bezig met het bepalen
van de werkelijke hoogte van oogst-
derving. Als het uiteindelijke uit
gangsrapport van de technische
kommissie grondwaterbeheer bekend
is zullen belanghebbende partijen nog
het invullen van de formulieren ove
rigens niet veel tijd mits het op gezet
te tijden wordt gedaan.
Hage heeft de stellige indruk dat het
vakmanschap van de aan de bedrijfs-
registratie deelnemende boeren op
Tholen de laatste jaren op een hoger
peil is komen te liggen en dat ook de
bedrijfsresultaten beter zijn gewor
den. Hij wijst tenslotte nog op een an
der positief aspekt van de
groepsdiskussies: boeren die een be
paald gewas niet telen (bijv. bloem
zaad) horen er in de gesprekken
zoveel over dat ze gefundeerd kunnen
besluiten zo'n teelt wel of niet op te
nemen in het bouwplan. "Zonder cij
fers praat je in de ruimte..."
J. Wierenga
is dat wel gekonstateerd. Ook in
Tsjernobyl waar de reaktor in de
vroege ochtend explodeerde kwam
een groot gedeelte van de veront
reiniging boven de grenslaag te
recht, werd over honderden
kilometers getransporteerd en
werd toen pas naar beneden toe
gemengd omdat de grenslaag in
middels zoveel dikker was ge
worden.
Met de door Holtslag ontwikkel
de modellen is goed te beschrijven
hoe verontreiniging zich zal gedra
gen. Vooral de schatting van ver-
vuilingskoncentraties, veroorzaakt
door één bron zijn hierdoor in
principe verbeterd.
eens rond de tafel moeten gaan zitten
om het eens te worden over de in
houd. Grondgebruikers die 6 a 7 jaar
geleden al schade gemeld hebben wor
den bij het onderzoek betrokken.
Naar aanleiding van aanvragen voor
een vergunning om te Rucphen en
Hoeven uit te breiden met grondwa
teronttrekkingen is druk uitgeoefend
om te komen tot een snelle afwikke
ling van de zaak. Per grondsoort en
naargelang de afstand tot het
pompstation wordt een soort staffel
in kaart gebracht die tot bepaalde
schadebedragen komt.
Een en ander houdt niet in dat grond
gebruikers nu massaal schadeformu
lieren moeten in gaan dienen. Als de
onderzoeken en besprekingen geheel
zijn afgerond dan kan men zich recht
streeks wenden tot het waterleiding
bedrijf.
J.v.T.
Vrijdag 12 februari 1988
13
