Ing. Noordam CAD Lelystad:
afwisselend Bintje-AM-resistent
ras financieel gunstiger dan teelt
met grondontsmetten
Resistente aardappelrassen in plaats van chemische
bestrijdingsmiddelen
'Turbo aardappelrassen' hebben milieuvriendelijke tijd mee
Opbrengst konsumptie-aardappelen in relatie tol teeltfrequentie
Op de akkerbouwstudiedag te Fijn-
aart 15 december jl. heeft ing.
W.P. Noordam van het CAD Ak
kerbouw en Groenteteelt te Le
lystad een inleiding gehouden over
de gevolgen van een ruimere
vruchtwisseling bij de teelt van
konsumptieaardappelen voor het
arbeidsinkomen van de onderne
mer. Hij kwam daarbij o.m. tot
de konklusie dat een afwisselende
teelt van Bintjes met een AM-ras
of 1 op 5 teelt met Bintje een be
ter arbeidsinkomen oplevert dan
een 1 op 4 teelt met grondontsmet
ten. Er bestaat in dit licht gezien
een dringende behoefte aan AM-
resistente konsumptieaardappel-
rassen als aanvulling op het ras-
sensortiment bij afwisselend
Bintje-AM-teelt. Hierbij een uit
eenzetting van de heer Noordam.
De problemen met nauwe teeltfre
quenties zijn allerwege bekend.
Met name bij de aardappelteelt is er
naast de schade van het aardappel-
cysteaaltje ook schade aan de op
brengst door andere grondgebonden
pathogenen.
Grondontsmetting kan de toename
van aardappelcyste-aaltjes en de scha
de hiervan aan het gewas voor een be-
langrijk deel op heffen.
Grondontsmetting is echter duur en
de opbrengstschade van de overige
bodempathogenen blijft voor een be
langrijk deel bij nauwe teeltfrequen
ties bestaan. Voor de toekomst zal
daarnaast nog gelden dat een grond
ontsmetting voor de teelt van aard
appelen op kleigrond in het kader van
het AM-beleid niet meer als een pre
ventieve maatregel kan worden aan
gemerkt. Een afwisselende teelt van
vatbare en AM-resistente rassen zal
dan het probleem van het
aardappelcyste-aaltje moeten gaan
beteugelen. Een probleem voor de
konsumptieaardappelen is het beperk
te aantal AM-rassen dat door handel
en industrie als zodanig wordt ge
waardeerd. Dit houdt in dat er voor
de teler maar een zeer beperkte keu
ze is in het aantal geschikte AM-
rassen. Een AM-ras dat door de aard
appel verwerkende industrie wel
wordt geaccepteerd is het ras Satur-
na. In de hierna volgende berekenin
gen is als AM-ras, Saturna gekozen.
Voor een akkerbouwbedrijf van 50
ha, waarvan 48 ha kultuurgrond, in
het Zuidwestelijk kleigebied zal wor
den nagegaan wat de inkomenseffek-
ten zijn van een verruiming van het
bouwplan.
Kosten van grondontsmetting
Om een grondontsmetting te kunnen
uitvoeren is het noodzakelijk dat een
kleigrond van te voren extra wordt
bewerkt. Een extra bewerking met een
aangedreven eg is hiervoor als uit
gangspunt gekozen. Aangenomen
wordt dat de akkerbouwer hiervoor
een eigen trekker en aangedreven eg
beschikbaar heeft. Een intensieve be
werking zal circa 2Vi uur per ha vra
gen. Hiervoor worden de variabele
trekker- en machinekosten in reke
ning gebracht. Deze bestaan uit
brandstof en smeermiddelen voor de
trekker en het onderhoud zowel van
de trekker als de aangedreven eg. De
ze kunnen berekend worden op
12,per uur voor een trekker van
circa 65 kW en 8,per uur voor
een aangedreven eg van 3 m werk-
breedte. Aangenomen is dat het grond
ontsmetten met een freesschaarinjek-
teur in loonwerk wordt uitgevoerd voor
een prijs van 300,per ha. Als grond-
ontsmettingsmiddel wordt dichloor-
propeen gekozen in een hoeveelheid van
1501 per ha tegen een prijs van/ 5,per
1. (alles inklusiefB.TW.).
Grondontsmetting wordt uitgevoerd
circa 1 jaar voordat de oogst van de
aardappel beschikbaar is. Over de in
vestering zal dus ook een jaar rente
berekend moeten worden. De kosten
van een grondontsmetting per ha zijn
dan als volgt:
2/i uur variabele trekker- en werk-
tuigkosten a 20,50,—
freesschaarinjekteren in loonwerk
300,-
150 liter DD 750,—
rente over het geïnvesteerde bedrag
(1100 x 7%)= 77,—
totaal
ƒ1.177-
Teeltfrequentie effekten
Uit onderzoek van het PAGV uitge
voerd op "De Schreef" zijn belang
rijke opbrengstverschillen bij
konsumptieaardappelen vastgesteld
De gegevens voor de berekeningen in
de tabel zijn ontleend aan het PAGV
onderzoeksrapport, "15 jaar De
Schreef" van ing. O. Hoekstra, fe
bruari 1981.
De opbrengst van het ras Bintje in een
1 op 4 teelt zonder grondontsmetten
is gesteld op 46.000 kg per ha bruto
100). De opbrengst van het ras Sa
turna kan volgens de "Rassenlijst van
Landbouwgewassen" gesteld worden
op 90% van het ras Bintje, 41.400
kg per ha.
Het opbrengsteffekt van gron
dontsmetting is zowel bij de 1 op 3 als
1 op 4 teelt 4%. De teeltfrequentie-
effekten van 1 op 3, 1 op 5 en 1 op
6 teelt ten opzichte van 1 op 4 teelt
zijn respektievelijk -7%, +4% en
8%.
Deze teeltfrequentie-effekten zijn met
name bij de 1 op 3 teelt en 1 op 6 teelt
belangrijk groter (zowel negatief als
positief) dan van grondontsmetten.
In tabel 1 zijn de saldoberekeningen
voor konsumptieaardappelen bij de
diverse teeltfrequenties nader uit
gewerkt.
De overige uitgangspunten voor het
gekozen bedrijfstype zijn als volgt:
grond: 50 ha pacht 650,— per ha;
drainage: afstand 15 m 1650,per
ha) jaarkosten tot. 6.600,—;
gebouwen: landbouwschuur, pacht
150,— per ha;
teeltfrequentie
1 op 3
1 op 4
1 op 4
1 op 4
1 op 5
1 op 6
Bintje
Bintje
2x
4.
Bintje
Bintje
Bintje
Bintje
i
ontsm.
ontsm.
lx AM
frequentie effekt in °/o
- 7
4
8
ontsmetting effekt
4
4
opbrengstBintje
97
104
100
100
104
108
opbrengst Saturna in °7o
90
gem. 2x B 1 xS in °7o
97
per ha kons. aardapp.
44.600
47.800
44.600
46.000
47.800
49.700
prijs per kg
0,20
0,20
0,20
0,20
0,20
0,20
bruto geldopbr. per ha
8.920
9.560
8.920
9.200
9.560
9.940
toegerekende kosten:
pootgoed
1155
1155
1155
1155
1155
1155
bemesting
510
510
510
510
510
510
onkruidbestrijding
130
130
130
130
130
130
gewasbescherming
550
550
550
550
550
550
rente, verz. ov.
150
150
150
150
150
150
aaltjesonderzoek
70
70
70
70
grondontsmetting
1175
1175
tot. toegerekende kosten
3740
3740
2565
2565
2495
2495
saldo bij eig. mech-
5180
5820
6355
6635
7065
7445
Saldoberekening overige gewassen
winter
zomer-
groene
engels
zaai-
suiker
tarwe
gersl
erwten
raai-
uien
bieten
gras
kg. opbrengst
8.300
6.200
5.100
1.400
47.000
58.000
prijs per kg/ton
0,45
0,50
0,73
2,80
0,17
103
bijprodukt
360
320
300
900
bruto-geldopbrengst
4.095
3.420
4.020
4.820
7.990
5.975
toegerekende kosten:
zaaizaad
182
125
34
34
1.110
230
bemesting
276
164
175
235
364
330
onkruidbestrijding
292
60
247
270
590
395
gewasbescherming
202
77
132
10
506
185
rente, verz. ov.
49
24
57
246
195
95
drogen, schonen, afl.
149
80
282
430
145
oogsten l.w.
580
520
520
900
265
650
tot. toegerek. kosten
1.730
1.050
1.755
2.125
3.130
2.030
saldo
2.365
2.370
2.265
2.695
4.860
3.945
aardappelbewaarplaats: 300 m2,
325,per m2), jaarkosten totaal
7.995,-;
(in pachtschuur)
werktuigenberging: 450 m2, (f 250,—
per m2), jaarkosten totaal
8.394,—);
erfverharding: 800 m2, 50,— per
m2), jaarkosten totaal 3.000,—);
werktuigen: basis werktuigen keu-
Het grootste probleem bij de teelt van aardappelen is de zogenaamde
aardappelmoeheid; een bodemziekte die wordt veroorzaakt door een
aaltje, dat parasiteert op de wortels van de aardappelplant en deze
zo sterk aantast dat nog maar nauwelijks groei mogelijk is. Het bij
zondere is dat de zgn. 'turbo aardappelrassen' zoals de Prior en de
Première, die resistent zijn tegen aardappelmoeheid, deze onvatbaar
heid danken aan het feit dat zij de aaltjes die deze ziekte uif de cocon
lokken, maar ze vervolgens niet laten voeden en vermeerderen. Bij
bijv. Bintje gebeurt dat wel. De teelt van een aardappelmoeheidsre-
sistent ras werkt daardoor zuiverend op een met moeheid besmet per
ceel. Het haalt de aaltjes wel uit hun slaap maar Iaat ze vervolgens
in de steek. Deze zuiverende werking van een resistent ras is vergelijk
baar rnet een chemische ontsmetting van het perceel.
Prior en Première worden reeds ja
ren met sukses op praktijkschaal
verbouwd. Nu van overheidswege
kunstgrepen met bestrijdingsmidde
len aan banden worden gelegd en het
gebruik van resistente rassen ver
plicht gaat worden gesteld, komen
beide rassen plotseling ekstra op de
voorgrond. Het is zowel voor de tra
ditionele Bintje- als voor de
Eersteling-teler alleszins van belang
eens te overwegen een van de rassen
in het teeltplan op te nemen. Het
geeft naast genoemde voordelen, bo
vendien arbeid- en risikospreiding en
zekerheid van afzet tegen een
(meestal) goede prijs waar lagere
kosten tegenover staan. Beide rassen
zijn niet alleen geschikt voor de ver
werking tot frites maar zijn daaren
boven uitstekende tafelaardappelen,
Vrijdag 25 december 1987
die niet voor Bintje onderdoen. De
Prior heeft bovendien een dusdanige
lange knolvorm, dat hij niet van de
Bintje is te onderscheiden. Vandaar
de bijnaam 'Vroege Bintje' die de
Prior inmiddels heeft verworven.
Die lange knolvorm heeft bovendien
het voordeel dat er mooie grote frie
ten van gesneden kunnen worden
zonder te veel zogenaamde 'afvalsnip-
pers'.
De nieuwe regelgeving zou wel eens
het begin kunnen zijn van een hele
serie beperkende voorschriften
waarvoor de boer in de toekomst
komt te staan.
De kontrole bij de grenzen op het
voorkomen van aardappelcysten
neemt jaarlijks toe, terwijl het se
rieuze streven naar een schoon mi
lieu nog maar net is begonnen.
Nieuwe vroege AM
resistente rassen zeer
geschikt voor frites-
bereiding
Nederlandse aardappelverede
laars leveren rassen, waar de af
nemer - waar ook ter wereld -
naar vraagt. Vroeg of laat, bloe
mig of vast in de kook, rood of
blank van schil, geschikt voor de
produktie^van frites of chips en
tientallen andere eisen. Een voor
beeld hiervan is de knolvorm.
Links het oude ras Patrones met
een weinig ideale vorm. Rechts
de Lekkerlander; gemakkelijk te
schillen (ook in schrapmachine),
goed te koken en lekker. Midden
de tegen aardappelmoeheid re
sistente Prior met frites-
kwaliteit, dus lang en massief om
grote frieten uit te snijden zonder
veel afvalsnippers.
zemogelijkheid voor samenwerking
bij poten, resp. zaaien en oogsten van
aardappelen en uien en maaidorsen
van tarwe, graszaad en erwten;
arbeidsbezetting: 1 VAK jaarkosten
53.000,losse arbeid beschikbaar
a 25,per uur.
Tussen haakjes zijn de bedragen
weergegeven van de vervangingswaar
de van de kostenposten.
Met behulp van het nieuwe ontwik
kelde bedrijfsekonomisch advies
systeem voor de voorlichtingsdienst
(BEA), dat werk met lineaire pro
grammering, zijn de volgende bouw
plannen doorgerekend.
Konklusies
- Wanneer 1 op 4 teelt Bintje in ver
band met optredende aardappelmoe
heid niet meer mogelijk is, dan blijkt
afwisselende teelt van Bintje met een
AM ras of 1 op 5 teelt met Bintje een
beter arbeidsinkomen op te leveren
dan 1 op 4 teelt Bintje met grond
ontsmetten.
- Er bestaat dringend behoefte aan
AM resistente konsumptieaardappel-
rassen als aanvulling van het rassen-
sortiment bij afwisselend Bintje-AM
teelt.
- De direkte baten van grondontsmet
ting bij konsumptie aardappelen be
dragen ca. 4% van de kg-opbrengst
per ha. In geldwaarde omgerekend is
dit 340,— per ha bij 1 op 3 teelt en
370,per ha bij 1 op 4 teelt voor
de berekende voorbeelden in het
Zuidwestelijk kleigebied.
- Naast ontsmettingseffekt is het
teeltfrequentie effekt een niet onbe
langrijke faktor voor de hoogte van
het saldo per ha konsumptieaard
appelen.
- Naarmate de teeltfrequentie ruimer
is, neemt het saldo per ha belangrijk
toe, bij 1 op 6 teelt is dit in het bere
kende voorbeeld 2265,hoger dan
bij 1 op 3 teelt met grondontsmetten.
- De invloed van genoemde teeltfre
quentie effekten op het arbeidsinko
men van de ondernemer is mede sterk
afhankelijk van de overige gewassen
in het bouwplan.
- Een 1 op 4 bouwplan zonder grond
ontsmetten met teelt van Bintje geeft
voor het berekende voorbeeld met
hoogste arbeidsinkomen.
13
