In Portugal kan de agrarische
ondernemer nog uit de voeten
Jongste lidstaat EG staat aan begin van snelle ontwikkeling
Kerkje
Rijke families
Grondprijzen
Toerisme
^q^^qr^q^^ar^q^^^q^^qr^^q^q^-q^c^ar^^^q^^^cyi^^a^qr^drii^^^qKHitq
Zitten op de waranda en kijken
over je land zover het oog reikt.
Zwemmen in je eigen meer. Ter
kerke gaan in je eigen kerk en een
banaan opeten die op je eigen be
drijf is geteeld. Dat alles is moge
lijk op ruim 3 uur vliegen van ons
koude kikkerlandje. In Portugal,
een land dat sinds 1 januari 1986
lid is van de EG, 2,2 x zo groot
is als Nederland en ca. 10 miljoen
inwoners telt. De laatste tien jaar
hebben heel wat buitenlandse boe
ren, waaronder ook veel Neder
landers een nieuw bestaan in dit
zuidwestelijke deel van het Ibe
risch schiereiland gevonden. De
zeer positieve houding van de Por
tugese overheid tegenover buiten
landse investeerders, de lage
grondprijzen en arbeidskosten en
het vrijwel ontbreken van over-
heidsbeperkingen ten aanzien van
de aard en de omvang van de agra
rische bedrijfsvoering zijn hier be
paald niet vreemd aan. Dus geen
quota en geen mestwetgeving om
maar wat te noemen. Een eldora
do voor ondernemers kortom.
Maar ondernomen zal er moeten
worden en hard gewerkt. De weg
naar het succes is ook daar vaak
letterlijk en figuurlijk bezaaid met
keien. Portugal is, een lidstaat van
de EG, dat aan het begin staat van
een snelle ontwikkeling op aller
lei gebied en het is daarom een
land met vele mogelijkheden. Dat
althans is onze indruk na een week
kris kras door Zuid-Portugal, in
gezelschap van een vijftiental Ne
derlandse boeren dat op initiatief
van agrarisch bemiddelaar Agro-
bouw te Koekange recent een
oriënterend bezoek aan dit zon
overgoten en vriendelijk land
bracht. Hierbij onze impressies.
De meeste landbouwbedrijven zijn
in dit land groot en hebben een
areaal van tussen 100 en 2.000 ha.
Vaak is een deel daarvan woest of
bebost. Enkele voorbeelden: te
koop: een akker bouwbedrijf groot
400 ha. waarvan 40 ha. kan wor
den geïrrigeerd. Bij irrigatie (vrij
wel onbeperkt en zonder
vergunning mogelijk) zijn twee en
soms drie oogsten per jaar moge
lijk. Veel bos met mogelijkheid tot
jacht. Bij koop wordt men tevens
eigenaar van een prachtig kerkje
bovenop een heuvel. Kostprijs drie
tot vier duizend gulden per ha. Te
koop: goed onderhouden melk
veebedrijf van 600 ha. en met 900
stuks rundvee waarvan 400 melk
koeien. In zeer goede staat verke
rende 16 stands swingover visgraat
melkstal. Melkgift gemiddeld
3.000 1. bij voeren van uitsluitend
stro en krachtvoer. Dieren lopen
overdag buiten. Te koop: fruit-
teeltbedrijf van 145 ha. waarvan
slechts 50 ha. wordt bewerkt en
dat vol staat met zwaar behangen
bomen waaraan mandarijnen, si
naasappels en citroenen. Voorts
levert dit bedrijf perziken, kiwi's
en druiven.
Een greep uit de landbouwbedrij
ven die momenteel in Zuid Portu
gal te koop staan. In veel gevallen
zijn de gebouwen reeds jaren ge
leden verlaten maar ze verkeren
vrijwel alle in goede staat. Vaak
betreft het hier bedrijven, zo licht
Een kleine boer met zijn vrouw op weg naar de markt. Zeer bereidwillig poseert het echtpaar voor de fotograaf.
Voor veel kleine boeren is kar met muilezel het middel van vervoer.
de Nederlandse makelaar van Por
tugese afkomst de heer J. Dos
Santos toe, die voor de Anjerre
volutie in 1974 toebehoorden aan
enkele zeer rijke families. Bij de
revolutie werden deze grootgrond
bezitters (een bedrijf van 25.000
ha. was toen geen uitzondering)
van hun bedrijven verjaagd. Sinds
de politieke verhoudingen in Por
tugal genormaliseerd en gedemo-
kratiseerd zijn is een deel van elk
bedrijf later weer teruggegeven
aan de oorspronkelijke eigenaren.
Het overige deel bleef in het bezit
van de arbeiders koöperaties die
het overigens niet best doen. De
vroegere landheren voelen in de
nieuwe situatie vaak weinig voor
een agrarisch bestaan ver van de
grote stad met gevolg dat velen
besloten hebben het van over
heidswege sterk verkleinde bedrijf
maar te verkopen. Uiteraard zijn
er ook bedrijven te koop vanwe
ge gebrek aan een opvolger of om
andere redenen.
In het algemeen kan worden ge
zegd dat Portugezen geen echte
boeren zijn en de agrarische sek-
tor is er dan ook nog niet sterk
ontwikkeld. Het land is importeur
van de meeste agrarische produk-
ten, zelfs van graan. Om de eigen
produktie te stimuleren heeft de
overheid in het verleden aantrek
kelijke prijzen voor o.m. granen
en melk vastgesteld. Voor beide
geldt globaal een kg-prijs van 70
cenf. Overigens zullen deze en an
dere prijzen als gevolg van het lid
maatschap van de EG vanaf 1992
trapsgewijs worden verlaagd tot
voor de meeste produkten in 1996
het nivo van de EG-landen is be
reikt. Door de groeiende bevol
king, de toenemende welvaart en
het explosief groeiend toerisme
langs de zuidkust in de provincie
Algarve is er grote vraag en zelfs
tekort aan o.m. varkens-, lam- en
schapevlees, bloemen, kaas en
eieren.
Mede als gevolg van die steun die
Een typisch beeld in Alentejo en de Algarve: uitgestrekte lichtglooien-
de velden met overal de olijfbomen en de kurkeiken.
de landbouw ontvangt van zowel
de nationale regering als van die
van de EG in Brussel neemt de
vraag naar agrarische bedrijven de
laatste jaren sterk toe. Naast Por
tugezen zijn vooral de Engelsen,
Denen, Duitsers en de Nederlan
ders in de markt. En veel bedrij
ven staan dan ook niet lang te
koop. De grondprijzen die thans
globaal liggen tussen ca.
3.000,— en 15.000,— per ha.
(afhankelijk van ligging, kwaliteit
van de grond en aanwezigheid van
voldoende water), zijn de laatste
jaren relatief sterk stijgende. De
stellige overtuiging van de heer
Dos Santos dat die stijging verder
door zal gaan en dat eventueel
geïnteresseerden geen jaren meer
moeten wachten, werd onder
schreven door Nederlandse boeren
die zich hier in het verleden al in
Portugal hebben gevestigd. Ove
rigens gelden de genoemde prijzen
voor de zuidelijke provincies Al
garve en Alentejo en niet voor
Noord-Portugal dat veel dichter
bevolkt, veel bosrijker is en ook
een ander klimaat heeft met meer
neerslag. In Alentejo waar grote
gebieden geschikt zijn voor de
graanteelt (wegens het voorkomen
op veel plaatsen van keien vaak
minder geschikt voor de
aardappel- en uienteelt) valt in de
wintermaanden ca. 600 mm regen
en dit gebied kent vijf hete en dro
ge zomermaanden. Wanneer in de
buurt van het bedrijf een altijd
watervoerende rivier aanwezig is
kan met behulp van irrigatie twee
maal per jaar geoogst worden.
Ook is dan de teelt van maïs mo
gelijk. Overigens zit vrijwel over
al in de bodem op enkele tientallen
meters grondwater dat vrij opge
pompt mag en kan worden. Dit
gebied is zo dun bevolkt en uit
gestrekt dat niet op alle bedrijven
elektriciteit aanwezig is. Hier
brengen dieselgeneratoren en zon-
neënergie uitkomst. Overigens kan
elk bedrijf van elektrische energie
worden voorzien. De betreffende
boer zal de aanleg ervan wel zelf
voor moeten schieten maar hij
ontvangt zonder mankeren vaak
wel wat later dan overeengekomen
(Portugal is vrij burokratisch) de
toegezegde 70% subsidie hiervoor
uit Brussel. Arbeidskracht kost in
Portugal globaal tussen 500,
en 800,bruto per maand. De
sociale lasten bedragen ongeveer
23% waarvan 15% voor rekening
komt van de werkgever en 8%
voor rekening van de werknemer.
Hierbij moet wel worden opge
merkt dat het prestatienivo van de
werknemers in Portugal gemid
deld genomen lager ligt dan in ons
land.
De situatie in de meest zuidelijke
provincie de Algarve is in sommi
ge opzichten anders. In dit gebied
met zijn fraaie stranden "over
wintert de zomer" zo zegt men
wel. Met Kerstmis kan hier nog
met ca. 18 graden in zee worden
gezwommen en het mag dan ook
geen wonder heten dat de Algar
ve langs de gehele kust momenteel
als toeristisch gebied sterk in ont
wikkeling is. De Engelsen lopen
hierbij voorop. Zij ontdekten al
vele jaren geleden dat ze hier het
hele jaar door hun favoriete golf
sport kunnen beoefenen en menig
hotel en residentie heeft haar ont-
De akker van een kleine Portugese boer. Links op de voorgrond een
ploeg met daarnaast een eg. De bomen op de akker worden niet gekapt.
