Kwaliteitsprogramma nodig
voor vollegrondsgroenteteelt
Onderzoek naar hennep als papiergrondstof
om gat in akkerbouw te vullen
Boedelscheiding
Konsumptie
Hogere prijs
Kritisch
Ontwikkeling van de vollegrondsgroenteteelt moet in de eerste plaats
gericht zijn op een verhoging van de kwaliteit van het produkt. Om
bij uitbreiding van de produktie te kunnen konkurreren op de bin
nenlandse en buitenlandse markt is dat een vereiste. Deze konklusie
staat in een rapport van een werkgroep Vollegrondsgroenteteelt van
het Landbouwschap.
Produkten voor de verse markt worden voornamelijk verbouwd op de gespe
cialiseerde vollegrondsgroenteteeltbedrijven
Uit de informatie die de werkgroep
op tafel kreeg is gebleken dat de be-
drijfssttruktuur in vergelijking met
andere tuinbouwsektoren zwak is.
Een verbetering hiervan is noodza
kelijk. Ook zou het opleidingsnivo
van de ondernemer in deze sektor
omhoog kunnen. Voor de organisa
tie en afzet heeft de werkgroep de in
druk dat hier in veel situaties be
hoefte is aan een verbetering. Een
verhoging van de kwaliteit van de
vollegrondsgroenten zal samen moe
ten gaan met voldoende variatie in
het aanbod. Ook is het nodig dat er
het hele jaar door aan de vraag van
de konsument kan worden voldaan,
zo staat in het verslag van de
werkgroep.
In Nederland wordt op ruim 48.000
hektare vollegrondsgroente ver
bouwd. Deze oppervlakte is eksklu-
sief 12.000 hektare zaai-uien. Een
kleine groep van ongeveer 4200
gespecialiseerde bedrijven teelt zo'n
vijftig tot zestig verschillende gewas
sen. Dit gebeurt op bijna 19.000
hektare. Ongeveer 5000 akkerbouw
bedrijven zorgen er samen voor dat
er 25.000 hektare vollegrondsgroen
te wordt geteeld. Het resterende deel
van de vollegrondsgroenteteelt vindt
plaats op o.a. tuinbouwbedrijven en
veehouderijbedrijven. Uit de inspan
ningen van de werkgroep is naar vo
ren gekomen dat er binnen de volle-
Onderzoek door proceskundigen
van de Landbouwuniversiteit
heeft een veelbelovend procédé
opgeleverd om het grootste deel
van de hennepstengel te verwer
ken tot pulp voor de aanmaak
van papier. Indien meer zeker
heid wordt verkregen over de
rentabiliteit, kan hennep aange
merkt worden als een goede kan
didaat voor het 'vierde gewas';
het eenjarig hennep zou mee
kunnen helpen het gat in de ont
stane vruchtwisselingcyclus van
de Nederlandse akkerbouw zin
vol op te vullen.
Onder leiding van ir. D.J. van
Zuilichem doen de Wageningse
proceskundigen eksperimenten
in samenwerking met de vak
groep bosbouwtechniek; daarbij
sluit het onderzoek door mede
werkers van de vakgroepen land
bouwtechniek en landbouwplan
tenteelt aan, die naar optimale
teeltkondities voor dit voor Ne
derland weinig bekende gewas
zoeken. Het geïntegreerde pro-
jekt wordt gesteund door EG-
subsidies.
Sterk papier
Op verzoek van de Werkgroep
Veenkoloniën begonnen in 1982
dertien Wageningse studenten
het eerste onderzoek naar de mo
gelijkheden tot papierfabrikage
uit hennep. Twee jaar later kreeg
een groep doktoraal-studenten
de opdracht de voorlopige resul
taten van het projekt technolo
gisch rijp te maken. De zo ont
wikkelde methode kan nu bogen
op goede resultaten. Hennep
blijkt meer en meer een ideale
grondstof voor dun, sterk papier
te zijn.
grondsgroenteteelt op dit moment
een boedelscheiding optreedt. Pro
dukten voor de verse markt worden
voornamelijk verbouwd op de
gespecialiseerde vollegrondsgroente-
teeltbedrijven. Akkerbouwers die
vollegrondsgroente telen richten zich
vooral op de afzet naar de handel en
industrie. De gespecialiseerde volle-
grondsgroentebedrijven zijn klein
schalig. Ongeveer 70 procent van de
bedrijven is kleiner dan 130 stan-
daardbedrijfseenheden. Deze be
drijfsomvang is noodzakelijk om
één persoon een volledige dagtaak te
geven.
Als gevolg van Europese maatrege
len in de veehouderij en akkerbouw
neemt de belangstelling voor de vol-
legrondsgroentesektor toe. Dit geldt
zowel in Nederland als in andere
Europese landen. Ook een produkti-
viteitsstijging vanuit de vollegronds-
groentesektor zelf zorgt ervoor dat
er een druk op de markt ontstaat.
Het groenteverbruik in Nederland
stijgt vrijwel niet meer. Wel is er een
verschuiving in de voorkeur van de
konsument naar andere vollegronds
groenten.
Om bij de huidige verzadigde markt
situatie een ekstra afzet van volle
grondsgroente te bereiken draait al
Voor de proeven werd een aantal
jaren gebruik gemaakt van in Ne
derland verbouwde singelhen
nep. Dit jaar gaat men voor het
eerst werken met het produkt van
de proefboerderij van de Land
bouwuniversiteit, de Minder-
houdhoeve in Flevoland. De za
den van de gebruikte Cannabis
sativa vulgaris werden in Frank
rijk gehaald: samen met Spanje
het EG-land waar al hennep voor
de papierindustrie verbouwd
wordt, zij het op beperkte sohaal.
Koördinatrice van het Wagening
se hennepteam Brigitte de Groot
en hoofddocent proceskunde ir.
Dick van Zuilichem maakten en
kele studiereizen naar Frankrijk,
waar zij kennis namen van de uit
stekende resultaten van de
hennep-veredeling: het Franse
gewas bleek vrijwel ziekte-
resistent te zijn. Ze kozen voor
de Franse zaden van verschillen
de rassen.
Lukratief
Van Zuilichem: 'Wij moeten de
Nederlandse papierindustrie
gaan voorbereiden op de aanwe
zigheid van grondstoffen in eigen
land in de toekomst. Voor de
veenkoloniale gebieden kan in de
toekomst de verbouw van hen
nep de redding betekenen voor
rond de dertigduizend hektare.
De premie die minister Braks uit
looft voor het niet verbouwen
van granen kan opgeteld worden
bij de hennep-opbrengst, waar
door dit eenjarig gewas heel lu
kratief wordt. Het penvormig
wortelstelsel van de plant ziet bo
vendien nog kans de bo-
demstruktuur te verbeteren'.
Hennep levert tweeërlei soorten
les om de kwaliteit. Om op de plaats
van buitenlandse konkurrenten te
komen is de prijs op telersnivo niet
het belangrijkste wapen. Een betere
kwaliteit betekent in de praktijk vrij
wel altijd dat de konsument er ook
meer voor wil betalen. Voor Neder
land wordt deze stelling van de
werkgroep ondersteund door de uit
komst van een onderzoek uitgevoerd
door de AMRO-bank. Hieruit bleek
dat bijna twee derde van de onder
vraagden bereid was om meer te be
talen voor een betere kwaliteit van
groente en fruit. Uit het onderzoek
kwam tevens naar voren dat meer
dan de helft van de bevolking het
koopgedrag niet wijzigt bij een prijs
verhoging van 10 procent. Op een
vergelijkbare prijsdaling wordt nau
welijks gereageerd. Het lijkt er dan
ook op dat een hogere konsumen-
tenprijs de ekstra kosten bij de teelt,
oogst en sortering kompenseert. Dit
geldt ook voor de duurdere ver
pakking.
De kwaliteit wordt door de konsu
ment steeds vaker vertaald in een
toenemend aantal eigenschappen.
Naast kleur, versheid, houdbaar
heid, smaak en vorm zijn ook de
voedingswaarde en de afwezigheid
van residuen kwaliteitskriteria voor
de konsument geworden. Gemeen
schappelijke Europese afspraken
zijn nodig te voorkomen dat met
verschillende maten wordt gemeten
als het gaat om eventueel aanwezige
residuen van middelen gebruikt bij
de teelt van het produkt.
De spil van het rapport, een verbete
ring van de kwaliteit, zal vooral be
reikt moeten worden door beter uit
papier op. Van de bast, die een
langere vezel heeft en ongeveer
eenderde van de plant beslaat,
wordt al sinds mensenheugenis
touw en soms ook linnen ge
maakt. De bastvezel blijkt ook
uitermate geschikt te zijn voor
het fijne, duurdere papier zoals
bijbelpapier, bank- en waardepa
pieren, sigarettenpapier en kom-
puterpapier. Het binnenste van
de hennepstengel, de houtpijp,
heeft daarentegen een veel korte
re vezel en is gëschikt voor
krante- en pakpapier.
Hogedrukketel
Na de oogst wordt de hennep ge-
hakseld en ingekuild. Inkuilen
gebeurt om het materiaal
gangsmateriaal te gebruiken. Dit
geldt zowel voor het zaaizaad als
voor het plantmateriaal. Het door
de NAKG aangegeven kiemkracht-
cijfer moet verhoogd worden. Zaad
firma's moeten de kiemkracht van
het zaad op de verpakking zetten.
Ook de datum waarop de kiem-
krachtproef is genomen en het
oogstjaar moet hierbij staan. Voor
de verbetering van het plantmateri
aal is het nodig dat er op korte ter
mijn een onderzoek komt naar nieu
we opkweekmethodes van groente-
planten, aldus'de werkgroep in haar
rapport.
Ook in de vollegrondsgroenteteelt
krijgen bedrijven te maken met de
gevolgen van specialisatie en intensi
vering. Om de bedrijfshygiëne ook
in de toekomst op peil te houden is
het volgens het rapport nodig om
meer aandacht te besteden aan de
geïntegreerde bestrijding van ziekten
en plagen.
Om in de komende jaren produkten
met een betere kwaliteit suksesvol te
zuurstofvrij te maken en on
bruikbare cellen tussen bast en
vezel evenals het blad te laten weg
rotten. Daarna worden de sten
gels gewassen en de bast van de
houtvezel gescheiden. Dat laatste
gebeurt nu nog met de hand,
maar aan de ontwikkeling van
een opstelling voor gelijktijdig
wassen en scheiden wordt
gewerkt.
Ter ontsluiting worden beide ve
zels vervolgens een uur lang
apart gekookt bij een tempera
tuur van 130°C in een hogedruk
ketel, die 'zichzelf roert'. Dit ko
ken gebeurt met natronloog. Van
Zuilichem: 'Loog is goedkoop en
kan hergebruikt worden en geeft
geen milieuproblemen. De zwa-
verkopen is het gewenst om kwali
teit, verpakking, keuring en reklame
voor produkten op elkaar af te stem
men. Op die manier kan een groter
marktaandeel van Nederlandse vol
legrondsgroenten in het buitenland
bereikt worden.
Aanvullende voorwaarde hierbij is
dat tegelijk moet worden bekeken
hoe kan worden voorkomen dat pro
dukten buiten de veiling om naar de
konsument gaan.
In het verslag van de werkgroep
wordt een aparte alinea gewijd aan
de uitbetaling van de produkten. De
konklusie is dat er bij de uitbetaling
duidelijke kwaliteitsnormen moeten
gelden. Vooral bij de kontraktteelt is
dit nodig. De marktsituatie is te
vaak van invloed op het al of niet af
keuren van produkten of het uitbe
talen van een lagere prijs. Het kwali
teitsprogramma voor de volle
grondsgroenteteelt is voor belang
stellenden verkrijgbaar bij het Land
bouwschap.
Gerrit J. Schroten
Landbouwschap
velverbindingen die in de gang
bare papierindustrie gebruikt
worden leveren stank en schade
aan het milieu op. Bij gebruik
van natronloog blijven alleen on
schadelijke stoffen oyer'. Ver
volgens wordt de loog weer uitge
wassen, waarna de vezels tot
pulp vermalen worden. Het ble
ken geschiedt met eenvoudige
chloorverbindingen of met wa
terstofperoxide, eveneens zo
'schoon' mogelijk.
Tenslotte zijn er voor het procé
dé machines nodig die al gebruikt
worden bij de vervaardiging van
papier. De proceskundigen heb
ben de hand weten te leggen op
een originele 'Hollander', die ge
bruikt wordt voor de langere ve
zel van de bastpijp voordat deze
in de 'refiner' komt, waar ook
de houtpijp doorheen gaat. 'In
grijpende investeringen staat de
fabriek die hennep als grondstof
gaat gebruiken, dus niet te wach
ten', aldus Van Zuilichem en De
Groot.
Pulpfabriek
De Wageningse proceskundigen
wijzen erop dat, wil de hennep
hier echt een belangrijke plaats
gaan innemen in de papierin
dustrie, er een pulpfabriek in ons
land gebouwd moet worden. Het
is alweer jaren geleden dat de
laatste 'cellulosekoker' in Neder
land dicht ging. Sindsdien wordt
goedkope houtpulp uit Canada,
de Skandinavische landen en
Rusland gej'mporteerd.
Hennepteelt op kleigronden is
vooralsnog niet aan te raden.
Klei heeft als nadeel dat de sten
gels scherpe kleiige deeltjes (sili
caten) uit de bodem opnemen,
waar de papiermachines veel van
te lijden hebben. Op dalgronden
kan het gewas goed verbouwd
worden, zodat het een welkom
alternatief kan bieden voor de
door aardappelmoeheid ge
teisterde veenkoloniën.
Op kleigronden is hennepteelt vooralsnog niet aan te raden
12
Vrijdag 18 december 1987
