Door grote inzet medewerkers kunnen
loonbedrijven werkachterstanden weer inhalen
Vaste klanten
Drainage
Lange werktijden
Materieel
Tarieven
Verschuivingen
Behalve de boeren hadden ook de loonwerkers dit seizoen diverse
malen met oponthoud van het werk door de zware oogstomstandig-
heden te maken, hoewel de druk een beetje van de ketel is. Dit bete
kende - en betekent nog steeds - ekstra lange werktijden voor de me
dewerkers van de loonbedrijven, immers op het moment dat de om
standigheden werkhervatting weer toelieten moest de opgelopen ach
terstand weer worden ingehaald. Door de grote inzet van loonwer
kers en hun medewerkers en de bereidheid om daadwerkelijk de
noodzakelijke overuren te draaien lukte dit in de meeste gevallen
ook.
Oponthoud kwam dit seizoen voor
bij nagenoeg alle gewassen, maar
met name in de tarwe. In vergelij
king met een normaal jaar moest de
loonwerker veel vaker van huis,
doordat er dikwijls maar korte tijd
gedorst kon worden. Verder kon
men pas later beginnen en moest er
al weer vroeg gestopt worden. Heel
vaak kwam het voor dat maar een
gedeelte van een perceel geoogst kon
worden, zodat men later nog eens te
rug moest komen. Nu zien we dat
bijvoorbeeld ook bij de snijmais, als
een bepaald perceelsgedeelte nog
niet berijdbaar is.
Ook doordat de diverse werkzaam
heden langzamer moesten worden
uitgevoerd ontstond er vertraging.
Hoeveel vertraging hing soms ook
van de boer zelf af, aldus de heer
D.J. Haak-Dieleman uit Hoek, die
in heel Zeeuws-Vlaanderen en een
deel van België loonwerk verricht.
Als de boer ekstra mensen in kan
zetten bij het in de schuur draaien
van de aardappels kan de oogstver-
traging beperkt blijven. Als hij dat
niet doet kan zelfs het laagste tempo
nog te snel zijn. Haak-Dieleman
schat dat de gemiddelde vertraging
bij het aardappels inschuren zo'n
30% is.
De loonbedrijven werken over het
algemeen voor vaste klanten, met
wie een goed kontakt bestaat. Hier
door bestaat er in de meeste gevallen
ook veel begrip voor eikaars situatie.
Wrevel over en weer komt bij ons
daardoor zelden voor, zegt mevrouw
J.E. Kloosterman van loonbedrijf
C. Kloosterman uit Kapelle.
Dit betekent overigens niet dat er
onder de boeren nooit prikkelbaar
heid ontstond, bijvoorbeeld als de
loonwerker pas over twee dagen een
kombine beschikbaar heeft en de
boer dezelfde dag de tarwe nog ge
dorst wil hebben. Een dergelijke
gang van zaken kwam vooral veel
voor als het weerbericht regen voor
spelde. Bij de loonwerker 'regende'
het dan telefoontjes, zowel overdag
als 's avonds. De televisie is in de
ogen van vele loonwerkers dan ook
een bezorger van veel overlast. Bo
vendien overbodige overlast als de
berichtgeving over het weer niet uit
komt. Het vergt dan veel van de
loonwerker om een en ander altijd in
goede banen te leiden. Dit was ook
wel - in mindere mate - het geval
toen veel boeren tegelijk belden om
de mais te komen hakselen. Onder
normale omstandigheden worden de
loonwerkers wel ruim van tevoren
gebeld, meestal enkele dagen.
De loonwerkers die wij aan de tele
foon hadden spraken dan ook zon
der uitzondering hun waardering uit
over de medewerking van de boeren.
Bovendien is het machinepark min
of meer afgestemd op de hoeveel
heid te verrichten werkzaamheden,
zodat er normaal gesproken niet
gauw problemen ontstaan, zegt de
heer J. van de Velde van Fa. van de
Velde en Zn. uit Kerkwerve. Eén of
twee dagen van tevoren bellen maakt
een soepele planning mogelijk. 'Als
het weer dan spelbreker is proberen
we toch zoveel mogelijk onze klan
ten op tijd te helpen. Voor een kleine
boer wordt dan vaak even wat tijd
ingelast, zodat deze niet hoeft te
wachten tot we een bepaald karwei
bij een grotere boer af hebben', al
dus de heer Van de Velde jr.
Soms bellen de loonwerkers zelf als
dat nodig is: 'Als je kunt rijden moet
je rijden. Vaak is het de kunst om
Vrijdag 30 oktober 1987
aan de gang te komen', is de mening
van de heer Aarts van de Fa. Aarts
en Uytdewillegen uit Steenbergen.
Deze firma doet naast loonwerk ook
veel in de grond-, weg- en water
bouw. Bovendien behoort tot het be
drijf een eigen boerderij.
Behalve door de vaste klanten werd
een aantal loonwerkers dit seizoen
ook vrij vaak gebeld door niet-
klanten. Dit waren vooral boeren die
bij de eigen loonwerker niet terecht
konden, en daarom soms wel drie,
lingen gingen stuk. Ook op de
meeste andere loonbedrijven viel het
met materiaalpech wel mee.
In een jaar als het huidige bewijst
een goede drainage zijn nut. Op de
goed gedraineerde percelen kan rela
tief snel weer gereden worden nadat
er een zekere hoeveelheid neerslag is
gevallen. Rond Hoek kon in een be
paalde tijd door verschrikkelijk veel
regen (100 mm in één week) op de
slecht gedraineerde percelen geen
tarwe gedorst worden, vertelt de
heer Haak-Dieleman. 'Als je dat
toch zou proberen zou je zeker drie
a vier keer terug moeten komen en
geregeld vast komen te zitten. Dat
gaat gewoon niet. Omdat ca. 6 km
van Hoek verwijderd veel minder re
gen was "gevallen kon daar wel tarwe
gedorst worden, min of meer onaf
hankelijk van de gesteldheid van de
drainage. Bij de boeren - vaste klan-
de gedane investering. Vandaar dat
ze alleen maar animo hebben om te
draineren als ze weten dat ze de in
vestering wel vergoed krijgen.
De verschillende loonbedrijven zijn
zeer te spreken over de inzet van hun
medewerkers in de perioden dat het
er op aan komt. Toen na een ge
dwongen 'rustperiode' er weer bie
ten gerooid konden worden gingen
we 's avonds tot 10 of 11 uur door,
vertelde de heer H.P. Louwerse die
een loonbedrijf heeft in Serooskerke
(W). Bij het mais hakselen wordt
soms zelfs nog langer doorgegaan,
één keer zelfs tot half drie 's nachts.
De machinist van de hakselaar hoef
de toen de volgende dag pas om 10
uur te beginnen, om toch voldoende
lang te kunnen slapen, zegt de heer
Louwerse. Normaal begint men 's
morgens rond 6 uur (men begint
overigens niet overal zo vroeg).
Vader en zoon Van de Velde voor hun loonbedrijf in Kerkwerve. Overigens bestaat hun loonbedrijf uit twee bedrij
ven, ca. 2 km. uit elkaar. Zowel vader als zoon hebben daardoor een eigen bedrijf, al doen ze wel samen.
vier loonwerkers afbelden. Uiter
aard werd aan hen niet de hoogste
prioriteit gegeven. Als ze dan uitein
delijk aan de beurt waren, hoefde
het vaak al niet meer, doordat ze te
gen die tijd ook bij de eigen loon
werker weer terecht konden.
Over het geleverde werk zijn de boe
ren over het algemeen zeer tevreden.
'Het is een hoge uitzondering als het
eens anders is', zegt mevrouw
Kloosterman.
Het onder alle mogelijke omstandig
heden inzetten van het materieel
doet een groot beroep op de konditie
van de machines. De grote belastin
gen die het materieel te verduren
heeft gehad wreekt zich vaak op een
onverwacht en ongepast moment,
als de omstandigheden helemaal niet
zwaar zijn of als er gewoon op de
harde weg gereden wordt. Bij de fir
ma Aarts en Uytdewillegen 'ging al
les wat kapot kon gaan ook daad
werkelijk kapot'.
Volgens de heer Haak-Dieleman zal
dit seizoen qua materieel nog vele ja
ren doorwerken, doordat er bij di
verse machines scheurtjes en derge
lijke zijn ontstaan (metaalmoeheid)
die pas later, soms na jaren, tot een
breuk leiden. Op zijn bedrijf is in
een eerder seizoen eens een steek-as
van 50 mm doorsnee van een kombi
ne 'zomaar' gebroken door slechte
omstandigheden in het voorgaande
jaar. 'En die breken niet zomaar',
voegt hij er aan toe. Dit oogstsei-
zoen is er op dit Zeeuws-Vlaamse
loonbedrijf nog niet veel materiaal
pech geweest, alleen een paar koppe-
ten - die moesten wachten leidde dat
wel eens tot enig onbegrip'. Haak-
Dieleman beseft dat dat onbegrip
vaak een uiting van teleurstelling is
over de opeenvolging van slechte
omstandigheden dit seizoen, daarbij
gevoegd de slechte prijzen.
Ook de heer Aarts ziet in zijn werk
gebied grote verschillen door de
drainagetoestand, hij zit nl. in het
verkavelingsgebied Kruisland-
Wouw. Willen de boeren daar een
drainage aanleggen, dan moeten ze
dat in 70% van de gevallen doen op
eigen risiko wat betreft financiële ze
kerheid. Dat wil zeggen dat ze een
grote kans lopen dat ze na de verka
veling geen vergoeding krijgen voor
De motivatie van de medewerkers
ontstaat voor een belangrijk deel uit
hun agrarische achtergrond. Vaak
komen ze zelf van een agrarisch
bedrijf.
Het is logisch dat er door deze lange
werktijden bij de medewerkers ver
moeidheid gaat optreden. Overver
moeidheid werd overigens vaak
voorkomen doordat er bijna nooit
een hele week achtereen voluit ge
werkt kon worden. De andere kant
van de medaille, als er weer eens niets
gedaan kon worden was dus dat er
een 'welkome rustdag' ontstond.
Tijdens een dergelijk oponthoud is
er in de regel altijd wel wat te doen,
zoals het onderhouden of schoon-
Medewerkers van loonbedrijf H.P. Louwerse uit Serooskerke bezig met het
hakselen van de maïs bij de heer J. Dekker uit Lewedorp. De heer Dekker
is al 14 jaar vaste klant bij het loonbedrijf.
maken van de machines. In augustus
was dat ook wel eens anders, vertelt
de heer Aarts. Toen werd er bijvoor
beeld hout gezaagd of een schuur ge
verfd. Behalve dat deze bezigheden
voor de loonwerker niet altijd even
lonend zijn, wekten deze bij het per
soneel soms enige wrevel op.
De heer J.J. Allaart uit Serooskerke,
zelf boer en medewerker van Lou
werse: 'W.e gaan wel laat door, maar
je kunt niet elke dag van 's morgens
vroeg tot 's avonds 11 uur doorgaan.
Dan ga je kleine dingetjes vergeten,
zoals het weer terugzetten van de
richtingaanwijzer'. Hakselaarma-
chinist C. Matthijssen uit Gapinge
voegt er aan toe: 'Als je te lang ach
tereen op de hakselaar hebt gezeten
realiseer je je op een bepaald mo
ment bijvoorbeeld dat je de laatste
vracht niet op het benodigde volle
toerental gehakseld hebt'.
In de regel wordt met vaste machi
nisten gewerkt. Loonwerkers voelen
er ook weinig voor met part-timers
te werken, doordat dit ten koste gaat
van het onderhoud van de machine.
'De een denkt dat de ander er wel
voor zorgt, en omgekeerd'.
Door de lange werktijden en de bij
komende vermoeidheid kan er bij de
medewerkers van het loonbedrijf
wel eens een geprikkelde stemming
ontstaan. Het is van belang dat de
leidinggevende personen hiermee re
kening houden.
Door wisselende omstandigheden
zijn uurtarieven heel moeilijk te han
teren, zonder per klant grote ver
schillen te kreëren. De heer Haak-
Dieleman vertelt dat hij een paar
jaar uurtarieven voor het dorsen van
graszaad heeft gehanteerd, maar
door de grote verschillen in tarieven
per klant - door verschillende
oogstomstandigheden - achter el
kaar weer terug ging naar het
hektare-tarief. In een bepaald geval
zat er wel een faktor drie verschil
tussen de uurtarieven van enkele ge
lijke percelen graszaad. Alleen de
weersomstandigheden waren ver
schillend, terwijl de percelen daags
na elkaar gedorst waren.
In het werkgebied van het bedrijf
van de heer Aarts is bij het dorsen
van graszaad het uurtarief juist een
gebruik, wat geen enkel probleem
opleverde. De heer Aarts voelt deson
danks het meest voor eert kombina-
tie van een vast bedrag per ha plus
een bedrag per uur. Voor grote per
celen, die snel bewerkt kunnen wor
den, zou hierdoor per ha een lager
tarief gelden, terwijl dit voor kleine
re percelen juist andersom is. Boven
dien zou een langer of korter beno
digde tijd automatisch in het 'uurge
deelte' verwerkt worden. Puur op
het loonbedrijf betrokken acht
Aarts dit een rechtvaardiger reken
methode dan de huidige hektare-
tarieven, maar hij beseft dat invoe
ring hiervan niet haalbaar is vanwe
ge de benadeling die kleine bedrijven
ervan zouden ondervinden ten op
zichte van de grotere.
De heer Haak-Dieleman konstateert
in zijn werkgebied een verschuiving
onder zijn klanten. Enerzijds zijn er
- vooral in West Zeeuws-Vlaanderen
- jonge boeren die in hun bedrijf te
weinig financiële armslag hebben.
Met kollega's schaffen ze zich zelf
een kombine, aardappel- of bieten
rooier aan (die ze tweedehands ko
pen bij de loonwerker), om zo geen
kosten voor loonwerk te hoeven uit
geven. Anderzijds laten oudere boe
ren juist meer werk door de loon
werker doen. Wat dit per saldo voor
effekt heeft voor de loonwerker weet
Haak-Dieleman niet. Hij heeft wel
zijn twijfels als jonge boeren zich
een inkomen trachten te kreëren
door sterk te gaan mechaniseren:
'Zelfs de loonwerker kan zijn machi
nes niet rendabel maken. Per be
drijf, zo is uit een enquête van de
BOVAL gebleken, wordt jaarlijks
gemiddeld 53.000,verlies gele
den. Loonwerkers schaffen al op
grote schaal - in het buitenland -
tweedehands machines aan van drie,
vier, vijf jaar oud in plaats van nieu
we'. Over dat ze in Frankrijk en En
geland zulke jonge machines al twee
dehands verkopen bestaan bij de
heer Haak-Dieleman de nodige
vraagtekens.
L. Kattenwinkel
15
