Stikstofbemesting en korrelopbrengst bij zomergerst
Varekamp op bezoek bij
akkerbouw in het noorden
Comak-junior, eenvoudig
managementprogramma
voor de akkerbouw
Voor regulatie van gewasgroei is stikstof een van de belangrijkste stuur-
middelen. De hoeveelheid N (N gift N-mineraal), die door een pro-
duktief gerstgewas benut kan worden is circa 150 kg/ha.
Weersomstandigheden hebben een duidelijke invloed op de effektivi-
teit van de toegediende stikstof. De voorspelbaarheid van deze weers
omstandigheden met een goede maat van betrouwbaarheid is nog
steeds moeilijk. Zij hebben echter wel invloed op de effektiviteit van
de toegediende stikstof.
Tabel 1. Korrelopbrengst in kg/ha, opbrengstkomponenten en percentage brouwgerst
Prisma
Trumpf
Bij veel en zware regenval lijkt
stikstof onvoldoende te werken. Maar
al te vaak wordt er dan nog meer
stikstof verstrekt. Een ander aspekt
van de N voorziening van een gewas
betreft de hoeveelheid minerale N
in de bodem aanwezige stikstof), die
in de loop van het groeiseizoen be
schikbaar komt. Deze stikstof is fei
telijk de grote onbekende, die wel
degelijk een rol speelt. Van perceel tot
perceel zijn deze hoeveelheden sterk
verschillend. De hoeveelheid N mine
raal, die in het voorjaar (medio
maart) nog niet zo groot is, neemt tij
dens het groeiseizoen toe. Uit eigen
waarnemingen op rivierklei te Wage-
ningen (1981) bleek deze hoeveelheid
in de bodemlaag van 0-60 cm diepte
op braakveldjes van circa 40 kg per
ha begin april tot circa 150 kg N per
ha midden augustus toe te nemen.
Vergelijkbare resultaten werden ver
kregen in Oostelijk Flevoland
(1981-1986) en in Zuid-Beveland
(1986). Lagere waarden (circa 2 kg N
mineraal per ha in april tot 38 kg per
ha in augustus) kwamen in Zuid-
Beveland echter ook voor.
Een te groot stikstofaanbod leidt bij
zomergerst dikwijls tot ernstige lege
ring. Treedt deze legering reeds op tij
dens of kort na de bloei, dan heeft dat
zeker negatieve gevolgen voor de
zaadopbrengst en kwaliteit. De kor
rels worden dan niet goed gevuld,
waardoor de sortering niet aan de
eisen voor brouwgerst voldoet. Daar
naast wordt het N gehalte voor
brouwgerst dan dikwijls te hoog.
Rassenproef
In het groeiseizoen 1987 is door de
Vakgroep Landbouwplantenteelt en
Graslandkunde van de Landbouwu
niversiteit te Wageningen een proef
genomen met een tweetal brouw-
gerstrassen n.l. Prisma en Trumpf,
beide voorkomend op de rassenlijst
1987. De rassen werden beproefd op
hun korrelopbrengend vermogen, op
brengstkomponenten en percentage
brouwgerst (tabel 1). De totale
stikstofopname, de N hoeveelheid in
de korrels, de geschatte toelevering
door N mineraal uit de bodem en de
legering is weergegeven in tabel 2.
De proef werd aangelegd op vrucht
bare rivierklei. De zaaidatum was 12
maart en de zaaizaadhoeveelheid was
voor beide rassen 140 kg/ha. Dit leid
de tot 239 en 268 planten per m2 bij
respektievelijk Prisma en Trumpf
(planttellingen op 28 april). De basis
bemesting (375 kg/ha NPK 0-15-30)
werd toegediend op 19 februari. De
hoeveelheid minerale N in de laag van
0-60 cm was begin maart 35 kg/ha.
De stikstofgiften werden eenmalig ge
geven. Aan het eerste en tweede ob-
jekt werd respektievelijk 25 kg/ha en
50 kg/ha op 12 maart verstrekt, dus
gelijktijdig met het zaaien van de
gerst; aan het derde objekt werd als
eerste N gift 25 kg/ha op 12 mei ver
strekt. Dit was het tijdstip waarop het
gewas begon door te schieten. Groei-
regulatoren werden niet toegepast.
De korrelopbrengsten waren voor de
omstandigheden van 1987 goed.
Prisma bracht gemiddeld over de N
trappen 600 kg/ha meer op dan
Trumpf. Dit werd hoofdzakelijk ver
oorzaakt door een groter aantal kor
rels per aar en door een hoger 1000
korrelgewicht, respektievelijk 52.2 en
42.4 gr. Het aantal halmen per m2 was
groter bij Trumpf dan bij Prisma.
Meestal wordt gestreefd naar 750 tot
850 halmen/m2. Trumpf voldeed
goed aan deze norm. Het is niet uit
gesloten dat in het lichtarme seizoen
van 1987 het wat minder dichte ge
wasbestand van Prisma in het voor
deel was boven Trumpf. De
lichtonderschepping per halm, een
Vrijdag 25 september 1987
van de voorwaarden voor korrelpro-
duktie, kan dus bij Prisma gunstiger
geweest zijn. Het percentage brouw
gerst voldeed bij Prisma en bij
Trumpf niet aan de normen.
Effekten van verschil in de bemesting
met stikstof waren gering. Alleen bij
Prisma bleek toediening van de N gift
op 12 mei te leiden tot derving van cir
ca 300 kg korrels/ha, voornamelijk
veroorzaakt door een iets geringer
aantal halmen/m2 en een iets lager
1000 korrelgewicht. Bij Trumpf bleek
de korrelopbrengst bij 25 kg N/ha
(gemiddeld) ten opzichte van 50 kg
N/ha circa 170 kg korrels per ha min
der op te brengen, hoofdzakelijk als
gevolg van geringer 1000 korrelge
wicht en aantal korrels/aar.
De totale stikstofopname in kg/ha
was gemiddeld over beide rassen vrij
wel gelijk en bedroeg circa 130 kg/ha.
Verhoging van de N gift van 25 naar
50 kg/ha leidde bij beide rassen tot
enige verhoging van de N opname.
Het N gehalte in de korrels was bij
beide rassen vrijwel gelijk n.l. ruim
1,60% en 1,80% bij respektievelijk 25
en 50 kg N/ha.
Legering
Wanneer de efficiëntie van de kunst-
mestgift 100% is geweest, dan werd
daarnaast gemiddeld over de beide
rassen circa 95 kg N-mineraal/ha op
genomen. Bij het verstrekken van de
N gift werd met de toelevering van
minerale stikstof rekening gehouden.
12 maart
12 maart
12 mei
12 maart
12 maart
12 mei
25
50
25
25
50
50
7580
7570
7230
6760
6980
6850
634
648
622
860
858
830
51.9
53.8
51.0
42.0
42.4
42.8
23.2
21.8
22.8
18.8
19.3
19.3
91.0
94.5
93.0
76.5
81.5
82.5
Tijdstip van N-bemesting
Stikstofgiften in kg/ha
Korrelopbrengst kg/ha (16%
vocht)
Aantal halmen/m2
1000 korrelgewicht (16% vocht)
Aantal korrels/aar
korrels meer dan 2.5 mm
Tabel 2. Stikstofopname en verdeling; toelevering van minerale stikstof en skore van legering
Prisma Trumpf
Tijdstip van N-bemesting
12 maart
12 maart
12 mei
12 maart
12 maart
12 mei
Stikstofgiften in k'g/ha
25
50
25
25
50
25
Totaal opgenomen N (kg/ha)
129
139
121
120
144
121
Stikstofhoeveelheid in de korrels
(kg/ha)
105
118
101
86
108
95
Opgenomen N-mineraal (kg/ha)
104
89
96
95
94
96
Toelevering door N-mineraal
81
64
79
79
65
79
Skore van legering
4.0
5.5
3.0
5.0
6.5
3.0
0 geen- en 10 volledig gelegerd.
Gerst kan ca. 150 kg stikstof per ha benutten. Tijdstip van toediening en hoe
veelheid beinvlöeden o.a. de korrelopbrengst.
Dat is niet alleen het gewas ten goede
gekomen, maar heeft ook kosten
bespaard. Niettemin kwam er plaat
selijk legering voor. Deze legering was
bij Trumpf iets groter dan bij Prisma.
Verhoging van de N gift leidde bij bei
de rassen tot meer legering. Doorwas
werd hoegenaamd niet aangetroffen.
De korrelopbrengsten waren ondanks
de slechte weersomstandigheden van
1987 in deze proef goed. Prisma le
verde een hogere opbrengst met een
beter percentage brouwgerst dan
Trumpf. Naast een geringe stikstof
gift werd de N voorziening van het ge
was grotendeels gerealiseerd door de
verwachte toelevering van minerale
stikstof. Verschillen tussen de jaren
en de percelen zullen echter altijd een
ro! spelen.
J. Ellen en
L. Haalstra
Landbouwschapsvoorzitter Marius Varekamp heeft zaterdag jl. een
persoonlijk bezoek gebracht aan enkele akkerbouwbedrijven in Noord-
Nederland in verband met de slechte oogstomstandigheden. Veel ak
kerbouwers in dit gebied - maar ook elders - dreigen dit jaar in ernsti
ge problemen te komen door het slechte groeiseizoen in kombinatie
met het Brusselse prijsbeleid voor granen, erwten en koolzaad. Alles
bijeen leidt dit tof een situatie die buiten de bandbreedte van het nor
male ondernemersrisiko valt, aldus Varekamp, die vindt dat agrari
sche ondernemers meer mogelijkheden moeten krijgen om zich in te
dekken tegen slechte jaren.
Varekamp kwam tot deze konklusie
na o.a. een bezoek aan het bedrijf van
de heer T.B. Bierema te Usquert in
Groningen en het bedrijf van de heer
T.J. Mellema te Bellingwolde. Even
als op tal van andere bedrijven in het
noorden stond er nog veel op het
land. Bij Bierema was dat behalve
twintig hektare bieten, twintig hektare
tarwe en 25 hektare pootgoed. Voor
de toekomst waren de verwachtingen
dat als gevolg van het hoge vochtge
halte van de korrel de droogkosten de
opbrengst met ongeveer tien cent zou
den drukken. Het betekent dat de op
brengst van de tarwe rond de dertig
cent komt, aldus Bierema, eraan toe
voegend dat de prijs twee jaar terug
nog op zes dubbeltjes lag. Bij het
pootgoed toonde Bierema zich be
vreesd voor het ontstaan van rizocto-
nia als gevolg van de lange
veldperiode.
Schaduw
"Gerst, tarwe, aardappelen, erwten
en uiteraard de bieten zitten er nog in
en met name de erwten zijn op dit
moment het grootste probleem", zo
was de reaktie van de heer Mellema.
In plaats van direkt oogsten met de
kombine moest er eerst een zwad
maaier aan te pas komen om te zor
gen dat er nog iets van het gewas van
het land komt. De verwachting is dat
de opbrengst niet boven de 2,5 ton
komt terwijl dat onder acceptabeler
omstandigheden bij benadering meer
dan het dubbele is. Bij de bieten toon
de Mellema zich bezorgd over het feit
dat als het quotum niet vol komt als
gevolg van het lage wortelgewicht en
een laag percentage suiker, het niet
benutte deel van het quotum naar een
ander toegaat. Voorkomen moet wor
den dat dit jaar zijn schaduw vooruit
werpt naar volgend jaar, aldus Mel
lema, die becijferde dat dit jaar de
omzet op het bedrijf ruim 25 procent
achter blijft bij vorig jaar.
Voor alle bedrijven waar gewassen in
een laat stadium geoogst moeten wor
den geldt dat de tijd om het land win-
terklaar te maken steeds krapper
wordt. Begin november zal alles win-
terklaar moeten zijn en dat betekent
dat er de komende vijf weken nog erg
veel gedaan moet worden.
Comak B.V., een initiatief van een aantal regionale koöperaties en
Cebeco-Handelsraad, introduceert op 1 oktober 1987 Comak-junior,
een eenvoudig managementprogramma voor de akkerbouw. Met
Comak-junior kan op gemakkelijke wijze de teeltregistratie op akker
bouwbedrijven worden verzorgd.
Landbouwschapsvoorzitter M.J. Varekamp rin gesprek met akkerbouwer
T.J. Mellema uit Bellingwolde, tijdens zijn bezoek aan de Noordelijke ak
kerbouwbedrijven.
De akkerbouwer dient hiertoe de
kosten en opbrengsten van de gewas
sen in het bouwplan met behulp van
het programma te registreren. Vervol
gens kunnen met één druk op de knop
bouwboeken, saldoberekeningen, be
drijfsresultaten en (meerjarige) gewas
vergelijkingen worden verkregen. Bij
het pakket wordt een overzichtelijke
handleiding geleverd, waarin duide
lijke voorbeelden zijn opgenomen.
Comak-junior is bedoeld voor akker
bouwers die met behulp van een com
puterprogramma een beter inzicht
willen krijgen in hun bedrijfsresulta
ten, maar niet direkt de stap naar het
geïntegreerde managementsysteem
Comak willen nemen. Comak-junior
is dermate eenvoudig van opzet, dat
ook beginnende computergebruikers
er direkt mee aan de slag kunnen
Het pakket wordt geleverd via de
deelnemende koöperaties. De prijs is
975,exklusief BTW. Nadere in
formatie over Comak-junior kan
worden verkregen bij de CZAV te
Wemeldinge (tel. 01192-1345),
Cebeco-Zuidwest te Zierikzee (tel.
01110-19911) of bij Comak B.V.,
Postbus 182, 3000 AD Rotterdam, te
lefoon 010-4544362.
11
