Het geluid van duizend lekkende
kranen: de produktie van maple-siroop
Satellietbeelden gaan oogst
in Afrika voorspellen
Waarschuwingssysteem om vroegtijdig alarm te slaan
Indianen
Van sap tot siroop
METEOSAT
koel zodat het niet kan gisten.
Vanuit de mobiele tank (500 liter)
gaat het sap in een verzamtltank
naast het sugar-house. Deze tank
staat via een slang met kraan in
verbinding met de verdamper.
De verdamper is een grote, hout
gestookte plattebuiskachel, van
1.20 m breed en 3.60 m lang. Het
bovengedeelte is een tinnen bak,
in kompartimenten verdeeld,
waarin het sap in steeds verder in
gedikte vorm zijn weg vindt. In
het laatste kompartiment wordt
het afgetapt als siroop, die dan een
temperatuur heeft van ongeveer
104°C, en dus goed vloeibaar is.
Dit eindprodukt gaat direkt in
blikken van 1 of 4 liter, en is klaar
voor de verkoop.
Het sap dat 's morgens verzameld
wordt, moet dezelfde dag ver
werkt worden. Van 40 liter sap
maakt men één liter siroop, die
dan 80% suiker bevat. In een uur
maakt men 20 liter stroop. De
winkelprijs in Amerika is ongeveer
ƒ15,per liter. In Nederland
vindt men soms maple-siroop voor
het viervoudige van die prijs.
Voor de vele Amerikaanse klein
schalige bedrijven die maple-
siroop produceren betekent het
begin van de produktie dat de win
ter over is. Tussen de drukke
werkzaamheden door is het een
lust voor het oor om het sap in de
emmers te horen druppen. Het ge
luid van duizend lekkende kranen,
vermengd met de voorjaarsgelui
den van vroege vogels en een en
kele tikkende specht, maakt zelfs
de meest geharde pionier lyrisch.
P. Dieleman
De afgelopen maanden verschenen
in dit blad enkele artikelen waar
in Guus Mulders vertelde hoe hij
pionierde in Amerika. Hierbij
kwam de produktie van maple-
siroop herhaaldelijk ter sprake.
Omdat uit reakties bleek dat in
ons land niet zo heel veel bekend
is omtrent dit produkt en de win
ning ervan volgen hier wat wetens
waardigheden.
Maple-siroop, of ahorn-siroop,
kunnen we ons het beste voorstel
len als de Amerikaanse versie van
de bij ons bekende schenkstroop.
Het wordt dan ook voor het over
grote deel gebruikt op pannekoe
ken, die men in Amerika
voornamelijk als ontbijt pleegt te
nuttigen. Een miniem deel van de
maple-siroop wordt verder ver
werkt tot suiker, vergelijkbaar in
struktuur met onze basterdsuiker,
en er bestaat nog een maple-
fondant.
Maple-siroop wordt gemaakt van
het sap van de mapleboom, bij
ons bekend als de esdoorn, d.m.v.
een verdampingsproces dat reeds
bij de indianen in gebruik was. De
Pilgrim Fathers maakten in de 16e
eeuw kennis met het produkt. Zij
kregen het van de indianen, waar
mee ze toen nog op goede voet
stonden. Zij zagen direkt het voor
deel van het zoete goedje in. Het
was een prima alternatief voor
rietsuiker, dat tot dan toe uit West-
Indië kwam, waar het door slaven
gemaakt werd. Het was niet alleen
duur, ook het feit dat het juist
door slaven gemaakt werd stond
hen tegen. Al spoedig zagen de
blanken kans om van de siroop
(80% suiker) een kristalsuiker
(98%) te maken, door de siroop
verder door te koken en te klop
pen. Tot op heden is het echter
nog steeds niet gelukt dit proces te
automatiseren, zodat de maple-
suiker al lang verdrongen is door
rietsuiker en bietsuiker.
Ook het vervaardigen van de
maple-siroop is een proces waar
aan veel handwerk te pas komt.
Het begint met het winnen van het
sap. Dit is slechts af te tappen ge
durende een korte tijd, n.l. in de
periode dat het 's nachts 5 a 6°C
vriest, en overdag 6 a 7°C dooit.
In de praktijk komt dat er meestal
op neer dat men binnen drie we
ken op ca. 10 dagen sap kan
winnen. Zodra de bomen uitbot
ten is het sap onbruikbaar.
De drie weken waarin de maple-
siroop vervaardigd wordt zijn dus
koortsachtig druk. Als de eerste
zonnestralen over het winterse
landschap schijnen beginnen de
aktiviteiten. Het 'sugar-house'
wordt schoongemaakt, de ver
damper in orde gebracht, emmers
gespoeld, en de vijf meter hoge
schoorsteen wordt geplaatst.
Op borsthoogte wordt in zo'n dui
zend bomen een gat van 1 Zi cm
doorsnee geboord met een diepte
van 6 cm, waarin stalen pijpjes ge
plaatst worden. Aan deze pijpjes
zit een haakje, waaraan een 8-liter
zinken emmer gehangen wordt.
Bomen vanaf 15 cm doorsnee
kunnen sap leveren, in dikkere bo
men gaan meerdere pijpjes.
Per etmaal vangt men 6 a 7 liter
sap per emmer op. Het sap heeft
dan de kleur en dikte van water.
Het bevat ongeveer 2% suiker. El
ke morgen gaat men met de trek
ker langs de bomen, waarbij de
emmers geleegd worden in een
mobiele verzameltank. Bovenin el
ke emmer bevindt zich een dun
laagje ijs, dat mee de tank in gaat.
Dit ijs, 's nachts gevormd door de
vorst, heeft een belangrijke funk-
tie. Het houdt het sap namelijk
In dit soort hutten "sugar-houses" genoemd, wordt de siroop "ge
brouwen".
Binnen afzienbare tijd zal het mo
gelijk zijn om de voedselproduk-
tie in derde-wereldlanden met
behulp van satellietbeelden (tele-
dectie) te voorspellen. De Wereld
Voedsel Organisatie (FAO) gaat
deze voorspellingen gebruiken om
een waarschuwingssysteem voor
voedseltekorten in het leven te roe
pen. Zo'n systeem moet het mo
gelijk maken om vroegtijdig alarm
te slaan wanneer de oogsten onder
de maat blijven. Voordat oogst-
voorspellingen voor héél Afrika
gemaakt kunnen worden, wordt
de methode eerst in Zambia be
proefd. De leiding van dit FAO-
projekt ligt bij het Wageningse
DLO-Instituut voor Cultuurtech
niek en Waterhuishouding (ICW)
in samenwerking met de Stichting
Onderzoek Wereldvoedselvoorzie-
ning (SOW).
Nattevingerwerk
Betrouwbare oogstvoorspellingen
kunnen veel ellende voorkomen.
Goede ramingen zijn echter moei
lijk te maken. Vooral in ontwik
kelingslanden, waar juist zo'n
grote behoefte is aan informatie
over de te verwachten voedselpro-
duktie, is het schatten van op
brengsten totnogtoe nattevinger
werk. De vaak beperkte gegevens
over klimaat en bodemgesteldheid,
de grote uitgestrektheid maar ook
de versnippering van de talrij ke per
celen maken veldwaarnemingen
over de stand van de gewassen vrij
wel onmogelijk.
Voedselhulp arriveert vaak niet op
tijd: door het late tijdstip waarop
momenteel alarm kan worden
geslagen en de grote transport
afstanden kan de hongerige be
volking vaak pas over het voedsel
beschikken wanneer de eigen
nieuwe oogst alweer afrijpt. De hulp
komt dan als mosterd na de - karige
- maaltijd.
De FAO in Rome probeert het
hoofd te bieden door een tekorten
waarschuwingssysteem te ontwik
kelen. De FAO klopte in Wage-
ningen aan bij het ICW om samen
met de SOW en ondersteund door
onder andere de Landbouwuni
versiteit en het DLO-Centrum
voor Agro Biologisch Onderzoek
een "early warning system" voor
het Afrikaanse land Zambia te
ontwikkelen. Satellietbeelden vor
men de bouwstenen waarmee de
oogstramingen gemaakt kunnen
worden. Vanuit de lucht zijn hele
continenten in de gaten te houden
terwijl de jongste generatie satel
lieten ook in staat is om de gewas-
groei te volgen op kleine percelen
van slechts twintig bij twintig
meter.
Gewas- en vochtbeelden
Door recente vorderingen in het
verwerken van teledetectie-
informatie kan deze techniék nu
ingezet worden voor oogst
voorspellingen. ICW-
medewerkers zijn er vorig jaar in
geslaagd om vegetatiekarteringen
van landbouwgebieden te maken
op basis van teledetectiegegevens.
Ook bleek teledetectie een waar
devol hulpmiddel bij het bepalen
van groeischades aan gewassen
door droogte of wateroverlast.
"De digitale gegevens die vanuit
een vliegtuig of satelliet binnenko
men worden in een computer tot
kaarten verwerkt" vertelt ICW-
medewerker ir. Gerard Nieuwen-
huis. "De camera's die gebruikt
worden kunnen reflekties bij ver
schillende lichtgolflengten waarne
men. Elke golflengte levert zijn
eigen specifieke gegevens op".
Aan de thermische infraroodbeel-
den is de warmte-uitstraling van
planten te zien. Deze warm
te-uitstraling maakt veel duidelijk
over de vochtvoorziening van het
gewas. De subtiele verschillen in
gewastemperatuur kunnen in beel
den omgezet worden waarbij
zwart voor koud en vochtig staat,,
terwijl de lichtere tinten op een
warmere en drogere vegetatiej
wijzen.
"Maar vooral de kombinatie van
verschillende teledetectiebeelden
levert nieuwe informatie op", al
dus Nieuwenhuis. "De reflekties
De foto toont een warmtebeeld van Afrika. De zwart-wit-grijze tinten geven
verschillende temperaturen weer. In het algemeen geldt dat zwart warm is en
wit koud. Foto Meteosat.
1385 stONTH 3 ZWV M 'ttm 1155 Om <nCRTO CH. ÏR 1
tmïm. scflN/Rfw tmw SLOT J>4 COFVRÏOW - sss
van het zichtbare zonlicht samen
met infraroodbeelden laten zien
welke gewassen op het veld
staan". De vegetatiekaarten die
hiermee gemaakt kunnen worden
en de beelden over vochtvoorzie
ning van het gewas vormen de ba
sis voor de oogstvoorspellingen.
Kombinaties van gegevens
"Voor de oogstramingen in Zam
bia worden gegevens van verschil
lende satellieten gekombineerd",
vervolgt ICW-kollega dr. Massi
mo Menenti. "Met die informa
tie kan een simulatiemodel van de
gewasgroei gevoed worden". Zo'n
model probeert de invloed van
groeifaktoren op de gewasop
brengst weer te geven. "Twee sa
tellieten geven informatie over de
weersgesteldheid. Het NOS-
journaal maakt daar ook gebruik
van".
Voor de gewasherkenning en het
bepalen van de afmetingen van de
percelen wordt gebruik gemaakt
van onder andere de Franse
SPOT-satelliet. Deze is in staat
percelen van enkele tientallen vier
kante meters te registreren. Dit
grote onderscheidingsvermogen is
belangrijk omdat ook op zulke
kleine lapjes grond voedsel ver
bouwd wordt.
Veel belangstelling
Hoewel satellietkaarten dus zeer
gedetailleerd zijn, blijven ook
veldwaarnemingen nodig. "In
Zambia kunnen we gebruik ma
ken van oogstvoorspellingen op
basis van veldwaarnemingen", al
dus Menenti. "De satellietbeelden
kunnen zo vergeleken worden met
de veldgegevens en de informatie
de de landbouw-meteorologische
dienst in Zambia levert. We heb
ben zulke gegevens nodig om ons
groei-simulatiemodel te toetsen en
te perfektioneren". Massimo Me
nenti "hoopt en verwacht" dat het
"early warning system" zoals dat
voor Zambia ontwikkeld wordt in
heel Afrika toegepast zal worden.
Diverse landen in zuidelijk Afri
ka hebben al belangstelling ge
toond voor het waarschuwings
systeem voor voedseltekorten.
(Tekst: Willem Jan Boot).
Vrijdag 17 juli 1987
13
