Valt de teunisbloem af?
Pootaardappelbeleid 1987 goedgekeurd
Braks op
grote voet
korte wenken
akkerbouw
Zo'n zes jaar geleden deed de teunisbloem zijn intrede als landbouw
gewas in Nederland. Oorspronkelijk werd teunisbloem op kleine op
pervlakten geteeld voor het verkrijgen van zaaizaad voor de sierteelt.
Nu is teunisbloem in trek als olieproducerend gewas, zoals koolzaad,
karwij en blauwmaanzaad. Vorig jaar werd er al 1000 ha teunisbloem
verbouwd in ons land, maar de verwachting is dat in 1987 niet veel
meer dan een 50 ha teunisbloem verbouwd zal worden. Waarom duur
de de cyclus van "opgaan en. verzinken" zo kort? Wij gingen daarom
op onderzoek uit.
Toen de teunisbloem geteeld werd
voor zaad voor de sierteelt, was het
een tweejarig gewas. De teunisbloem
werd half augustus gezaaid en het jaar
daarop in augustus/september ge
oogst. Nu het verkrijgen van olie uit
het zaad het doel van de teelt is, is teu
nisbloem een éénjarig gewas gewor
den. Men zaait nu (ca. 2 kg) zaad in
maart of april en oogst in septem
ber/oktober als 80 a 90% van de bloei
uit het gewas verdwenen is. De gemid
delde opbrengst ligt tussen de 800 en
900 kg per ha, met een spreiding van
400 tot 1200 kg, want de teelt stelt ho
ge eisen. Het teunisbloemzaad bevat
olie waarin een hoog percentage
meervoudig onverzadigde vetzuren
voorkomen. Uniek daarbij is de aan
wezigheid van het gammalinoleenzuur
(GLA) dat behalve in dit gewas slechts
in moedermelk voorkomt. Juist deze
stof (samen met veel vitamine F)
maakt de teunisbloem zo gewild bij
dieetvoeding, voor de farmaceutische
industrie en voor de cosmetica-
branche.
Het saldo als trekker
Vooral de gunstige prijs van het teu
nisbloemzaad was de reden dat de
teelt in enkele jaren de 1000 ha bereik
te. Uitgaande van 800 a 900 kg zaad
en een prijs van ƒ7,20 per kg, kon op
een saldo (exklusief kosten voor ar
beid en mechanisatie) van ƒ4200,a
ƒ4400,per ha worden gerekend (als
het gewas tenminste niet mislukte, als
gevolg van de vele risiko's die een pas
ontdekt gewas met zich meebrengt).
Zo'n saldo was niet gek tegenover een
aantal andere akkerbouwgewassen en
zelfs zeer gunstig tegenover bijvoor
beeld de granen, zoals tarwe. Een zeer
belangrijke voorwaarde was (en is)
evenwel dat de teelt wel deskundig
heid en zorgvuldigheid vereist om aan
een goede zaadopbrengst te komen.
Verder was (en is) er nog onderzoek
nodig naar betere rassen, kwaliteitsin
vloeden, teeltmaatregelen e.d. Dit
nieuwe landbouwgewas was dat soort
problemen in Nederland best te bo
ven gekomen, maar er begon in het
Oosten een sterke konkurrentiestorm
op te steken. Net als bij karwijzaad
en blauwmaanzaad kwamen er grote
partijen tegen lage prijzen binnen,
met name uit de Oostbloklanden
(Hongarije). De prijs van het Neder
landse zaad ging daarmee onderuit en
kontraktgevers kwamen in grote pro
blemen. Vorig jaar werd - naar ver
luidt - voor ongeveer 250 ha het
kontrakt geannuleerd. Door de lage
re prijzen kan niet meer dat gunstige
saldo gehaald worden en wordt teu
nisbloem door veel akkerbouwers ge
plaatst in de hoek "spekulatieve
gewassen", net als karwijzaad en
blauwmaanzaad, waarvan het saldo
per ha ook sterk kan wisselen, van
wege dumping door landen met een
staatshandel. Wel past hierbij de op
merking dat teunisbloem een kon-
traktgewas is en karwij- en
blauwmaanzaad niet. In het eerste ge
val is het prijsrisiko voor de afnemer,
in het tweede geval voor de boer.
Oordeel Nederlands
Graancentrum
Een werkgroep Oliehoudende Zaden
van de Stichting Nederlands Graan
centrum heeft nagegaan wat de knel
punten zijn in de gehele kolom van
zaad tot en met afzet en verwerking.
Boeren, handelaren, onderzoekers,
verwerkers en beleidsmensen hadden
zitting in deze werkgroep. Zij stellen
dat de markt voor teunisbloem eerder
oververzadigd was dan verwacht
werd, vanwege de grote overproduk-
tie in het buitenland. De werkgroep
verwacht dat de hoge kg-prijs - waar
voor in 1986 kontrakten zijn afgeslo
ten - in de toekomst niet gehandhaafd
kan blijven. Dat betekent dat - wil
men een financieel aantrekkelijk sal
do halen - een lagere prijs gekompen-
seerd moet worden door een hogere
kg-opbrengst. De werkgroep vindt dat
het praktijkonderzoek rond de teunis
bloem moet doorgaan en dat er met
name behoefte is aan fundamenteel
onderzoek. Tenslotte vindt de werk
groep dat kwaliteit een steeds belang
rijker rol zal gaan spelen, waarbij
uitbetaling naar oliegehalte en percen
tage gammalinoleenzuur (in de olie)
in de toekomst niet ondenkbaar
wordt geacht.
Kontaktgroep
Er is in het Zuid-Westen van ons land
een kontaktgroep voor teunisbloem.
De voorzitter, de heer J.P. de Leeuw
uit Zevenbergsehoek, heeft in 1984 en
1985 zo'n 2Vi a 3 ha teunisbloem ge
teeld, maar week in 1986 uit naar an
dere gewassen. Toch is zijn
belangstelling voor de belangenbehar
tiging bij de teelt van teunisbloem
blijven bestaan. Hij schetst allereerst
de huidige situatie. Dit jaar zal alleen
Vander Have uit Kapelle/Biezelinge
kontrakten geven en wel aan die te-
Iers die vorig jaar ook "meededen".
Er zullen een 15 a 20 akkerbouwers
zijn die dit jaar een 50 ha teunisbloem
zullen telen. Daarmee kan Vander
Have zijn veredelingswerk voortzet
ten. Wie nu denkt dat de kontakt
groep zich wel zal opheffen, heeft het
mis. Samen met deskundigen wordt
hard gewerkt om een modelkontrakt
op te stellen, ook voor dit akker
bouwgewas. Wat er nu is stelt niets
voor, zegt De Leeuw. Het enige wat
in feite geregeld werd was de hoogte
van de prijs en het tijdstip van beta
len, zo voegt hij toe. Juist nu er zo
weinig teunisbloem verbouwd wordt
dit jaar (en er dus bijna niets te kon
trakteren valt) is de tijd gunstig om
aan zo'n kontrakt te werken, vindt
hij. In het najaar zal dit model wor
den voorgelegd aan de drie grootste
kontraktgevers (in het verleden) die in
eigen hand het teunisbloemzaad afzet
ten. Daarbij zal van telerszijde een
De kontaktgroep voor teunisbloemen is, samen met deskundigen, hard aan
het werk om een modelkontrakt op te stellen. Dit zal het najaar aan de drie
grootste kontraktgevers worden voorgelegd.
onherroepelijke voorwaarde zijn dat
de telers "zicht houden" op het pro-
dukt dat zij verbouwd hebben (ge
wicht - samenstelling etc.). De
kontakgroep hoopt dat voordat even
tuele kontrakten voor 1988 worden
afgesloten (dec./jan.) met de "grote
drie" overeenstemming kan worden
bereikt over de inhoud daarvan.
Kansen
Wil de teunisbloem niet afvallen als
klein akkerbouwgewas, dan zal er in
technisch opzicht nog zeker het nodi
ge moeten gebeuren. Daarnaast zul
len er goede kontrakten moeten zijn
die de teler afschermen tegen te gro-
to risiko's. Blijft over dat teunisbloem
een zogenaamd "vrij produkt" blijft,
dus zonder Brusselse bescherming.
Wie die risiko's in de toekomst aan
durft, valt niet te voorspellen. Zeker
is wel dat de teunisbloem nog niet uit
het dal is, ondanks unieke eigenschap
pen van het produkt en een aktieve
kontaktgroep.
P. Westra
In de openbare bestuursvergadering van het Landbouwschap van 4
februari j.l. is het pootaardappelbeleid 1987 goedgekeurd. Dat bete
kent dat de goedkeuring gegeven is voor het garantiebeleid, maar ook
voor de propagandastichting van het NIVAP, diverse subsidies en de
PCC (Pootgoed Contact Commissie Landbouw - Handel). Tegelijker
tijd is goedkeuring verleend over het gevoerde beleid over het afgelo
pen jaar in de diverse bovengenoemde disciplines.
Pootgoedteelt is een dure teelt met
veel risiko's. Risiko's in verband met
de vele gevaarlijke ziekten die op ons
afkomen en risiko's in verband met
onze sterke export-afhankelijkheid
naar vele landen waar politieke en
ekonomische krises een grote rol kun
nen spelen. Hopelijk is een beleid
vastgesteld wat daarmee in over
eenstemming is.
A. Vermeer
Garantiebeleid 1987
In grote lijnen zijn de garantieprijzen
over het oogstjaar 1987 gelijk aan die
van 1986, met dien verstande dat de
maat 45-50 mm 1per honderd ki
logram is verlaagd en de maat 35-50
mm met ƒ0,50 per honderd kilogram
is verlaagd. Daar staat tegenover dat
de fabrieksrassen niet tot 45 mm,
maar tot 50 mm worden gegaran
deerd. Wij krijgen dan het volgende
overzicht.
Prijsgroep I
Klassen:
Sorteringen:
28/35 mm
35/45 mm
35/50 mm
45/50 mm
Prijsgroep II
Klassen:
Sorteringen:
28/35 mm
35/45 mm
Totale STOPA-
overname;
Kalam. heffing (oogst 1986)
3. Naheffingen per ras:
(overschot per goedgekeurde hektare)
1.001 - 1.500 kg/ha: 100,—/ha
(1986: ƒ100,—1.501 - 2.000 kg/ha:
ƒ200,-/ha (1986: ƒ200,—); 2.001 -
2.500 kg/ha: ƒ300,—/ha (1986:
ƒ300,meer dan 2.500 kg/ha:
ƒ400,—/ha (1986: ƒ300,—).
4. Kalamiteitenheffing:
Deze heffing fungeert als het sluitstuk
van een jaardekkende financiering. In
130.000-150.000 ton
150.001-170.000 ton
170.001-190.000 ton
190.001-210.000 ton
en vervolgens per
20.000 ton meer
telkens
ƒ150,/ha extra
150,—/ha 60.000- 80.000 ton: ƒ100,—)
ƒ300,—/ha 80.001-100.000 ton: ƒ200,-)
ƒ450,—/ha (100.001-120.000 ton: ƒ300,—)
ƒ600,—/ha (120.001-140.000 ton: ƒ400,—)
(140.001-160.000 ton: ƒ500,—)
(160.001-180.000 ton: ƒ600,—)
(180.001-200.000 ton: ƒ700,—)
(200.001-220.000 ton: ƒ900,—)
(en vervolgens per
20.000 ton meer telkens
ƒ150,/ha extra)
s
SE
E
A
B
ƒ30,50
ƒ30,50
ƒ29,50
ƒ28,50
ƒ26,—
ƒ36,50
ƒ31,50
ƒ29,50
ƒ28,50
ƒ26,-
ƒ30,50
ƒ26,50
ƒ24,50
ƒ23,50
ƒ26,-
ƒ22,-
ƒ20,-
ƒ19,50
ƒ30,50
ƒ35,50
SE
ƒ30,50
ƒ31,50
ƒ29,50
ƒ29,50
ƒ28,50
ƒ28,50
ƒ26,-
ƒ26,-
De heffingen
De heffingen zijn opnieuw op een zeer
hoog niveau vastgesteld. De basis
areaalheffing wordt opgelegd over de
definitief aangegeven ha's bij de
NAK. Bij afkeuring kan later restitu
tie plaatsvinden. De areaalheffing kan
worden verhoogd met een extra hef
fing per ras, oplopend tot ƒ400,per
ha. Bovendien kan deze areaalheffing
worden verhoogd met een kalamitei
tenheffing, zoals in het schema is ver
meld. Zeer hoge heffingen dus bij
overschotsituaties! De plombeheffing
(ook zeer hoog!) wordt naar gemid
deld ƒ1,75 per 100 kg gebracht. Dit
is een vaste heffing. Mocht aan het
einde van het jaar blijken dat het mee
valt, dan kan besloten worden om te
rug te betalen op de
basis-areaalheffing; per ha dus. Hier
onder een overzicht van het heffin
gentableau 1987.
1. Basisareaalheffing: ƒ400,—/ha
(1986: ƒ500,—/ha).
2. Plombeheffingen: gemiddeld
ƒ1,75 per 100 kg (1986: ƒ1,40/100 kg)
- gangbare maten (globaal tot 45
mm): ƒ2,—/100 kg (1986= 1,60)
- grove maten (globaal boven 45
mm): 100 kg (1986: ƒ0,80).
verband met de vastgestelde areaal- en
plombeheffingen zal de kalamiteiten
heffing in werking dienen te treden
Vanaf een totaal-overschot van
130.000 ton met ƒ150,— per ha en
vanaf deze grens met eveneens trap
pen van ƒ150,per ha meer, voor el
ke 20.000 ton aan groter overschot.
Het pootaardappelareaal beweegt
zich de laatste jaren zo rond de 33.000
ha. De plombering, mede sterk afhan
kelijk van o.a. de konsumptiemarkt
zo rond de 800.000 ton. De gemiddel
de toeslag die de Stopa bij overname
moet betalen ligt in de buurt van zo'n
ƒ200,per ton. De rekenliefhebbers
onder ons kunnen op basis van bo
venstaande gegevens diverse taxaties
maken. Ik kan U verzekeren dat zo
wel door het Landbouwschap als
door het Bedrijfsschap van de handel
diverse rekenmodellen zijn gemaakt.
Komen we duidelijk beneden de
100.000 ton overname, dan kan het
merendeel van de garantieregeling be
taald worden uit de p!ombeheffing.
In het bijna 40-jarig bestaan van de
Stopa zijn er slechts twee jaren ge
weest met een overname boven de
100.000 ton nl. 1964 met 138.000 en
1985 met 171.000 ton.
Minister Braks leefde even op grote
voet, vorige week vrijdag in West-
Berlijn. Het gebeurde tijdens de eer
ste dag van de Grüne Woche, de
jaarlijkse tentoonstelling in Berlijn
van alles wat met voedingsmiddelen
te maken heeft. Meer dan 80 landen
tonen er hun produkten. Vanuit Ne
derland was ook het NIVAA actief
op de Grüne Woche. Zowel onze
aardappelen als de uien werden on
der de aandacht van de naar schat
ting 500.000 bezoekers gebracht.
Het publiek kon zich tegoed doen
aan gepofte en gebakken aardappe
len, een versnapering die gretig af
trek vond. Ook voor de aardappel-
midgetgolf was veel belangstelling,
alle deelnemers konden zich boven
dien op de foto laten zetten achter
een reusachtige Nederlandse aardap
pel met al even reusachtige klompen
aan. Zelfs de Nederlandse Minister
van Landbouw, ir. Gerrit Braks,
wilde zo wel even op de foto!
(Foto NIVAA)
Als de weers- en bodemomstandighe
den het toelaten en er een goed zaai-
bed te maken is, kunt U zomer gerst
het beste vóór 15 maart zaaien. Streef
voor BROUWGERST naar 200-225
planten per m2. Afhankelijk van de
omstandigheden is hiervoor
110-140 kg zaaizaad per ha nodig.
Voor voer gerst is dit respektievelijk
250 planten per m2 en 120-150 kg
zaaizaad.
Bij de teelt van erwten bestaat er kans
op VOGELSCHADE. Vooral fazan
ten, duiven en kraaien zijn dol op het
gezaaide zaad en jonge erwtenplan
ten. Een zaaizaadbehandeling met
Mesurol geeft een behoorlijke be
scherming.
Teelt U suikerbieten op zandgrond
met een lage pH, strooi dan niet alle
kalk vóór het ploegen, maar geef een
derde deel van de gift vóór het zaai-
klaar maken van de grond. Een goe
de KALKVOORZ/ENING is van
groot belang voor de kieming, op
komst en begin-groei.
10
Vrijdag 13 februari 1987
