Kontrole, onderhoud en
aanpassing van bewaarplaatsen
Maaien gras voor
zaadwinning vereist
grote zorgvuldigheid!
Luiken en deuren
Bovengrondse
ventilatiekanalen
Meetapparatuur
Reiniging
Isolatie
Drukvaste wanden
Ondergrondse
ventilatiekanalen
Ventilatoren
Elektrische installatie
Luchtverhitters
Aantal temperatuurvoelers
Verzekering
De bewaarplaats dient ieder jaar
goed gekontroleerd te worden op
eventuele gebreken. Het is ver
standig om deze kontrole tijdig uit
te voeren, zodat reparaties en aan
passingen nog voor de nieuwe
oogst kunnen worden gedaan. De
volgende punten zijn van belang.
Het gebruik van luchtfilters bij het drogen en/of opwarmen van
landbouwprodukten is niet zonder gevaar.
dergelijke wanden te ontlasten. Dit
kan bijvoorbeeld door het plaatsen
van in het beton geklemde stalen ko
lommen. Vraag uw bedrijfsvoorlich-
ter om tekeningen van deze
konstruktie.
Kontroleer of het sluitingsmecha
nisme nog goed werk. Vaak komt het
voor dat de rubberen afsluitprofielen
in de sponningen versleten zijn. In dat
geval dienen ze vervangen te worden.
Goed materiaal is te bestellen bij o.a.
leveranciers van luiken en deuren.
Goede ervaringen zijn opgedaan met
het aanbrengen van zelfregelende
lichtgewicht kleppen in de luchtin
laatopening
Zodra de ventilatoren gaan draaien
gaan de kleppen door de druk open.
Stoppen de ventilatoren, dan vallen
de kleppen door hun eigen gewicht
weer dicht.
Een goedkope oplossing die nog te
weinig wordt toegepast. Uiteraard
dienen de inlaatluiken gesloten te
worden bij strenge vorst en als er veel
wind staat in de richting van de inlaat-
opening.
wordt meestal uitgevoerd als
kniestuk, waarbij de "knie" naar be
neden wijst. De ervaringen zijn over
wegend positief. De diameter van de
pijp is afhankelijk van het te gebrui
ken "gasapparaat".
Bij lagere plaatsing van de stalen pijp,
dus verder onder de ventilator, zal
meer last worden ondervonden van
tegendruk. Dit wordt soms ondervan
gen door in de ventilatiegang te wer
ken met losse pijpen. Via deze pijpen
wordt het gas dan in het ventilatieka
naal geleid. Het voordeel is dat het
"gasapparaat" op de grond kan wor
den geplaatst.
De laatste jaren zijn alle ventilatoren
voorzien van zelfsmerende lagers. Al
leen de (erg) oude ventilatoren kun
nen nog een smeernippel bezitten.
Te veel ventilatoren zijn niet afge
schermd met roosters. Een levensge-
Dat het gebruik van lucht ver hitters bij
het drogen en/of opwarmen van land
bouwprodukten niet zonder gevaar is,
blijkt elk jaar weer.
Probeer de risiko's tot een minimum
te beperken. Laat daarom uw lucht-
verhitters nakijken door een vakman.
De luchtverhitter dient uitgerust te
zijn met een overhittingsthermostaat.
Deze thermostaat schakelt de verhit
ter uit als, ten gevolge van een ver
keerde afstelling of door vervuiling,
de interne temperatuur te hoog
oploopt.
Een fotocelvlambeveiliging mag even
eens nooit ontbreken. Mocht de vlam
door wat voor reden dan ook wegval
len, dan zorgt deze beveiliging dat
ook de brandstoftoevoer stopt.
Bij direkt gestookte verhitters moet de
aanzuigopening voorzien zijn van
fijnmazig gaas om te voorkomen dat
brandbare delen worden aangezogen.
Laat meet- en regelapparatuur regel
matig en liefst jaarlijks kontroleren.
Vaak beschikt men over te weinig
temperatuurmeetpunten in de be
waarplaats. De temperatuurspreiding
in de partij is vaak groter dan U
denkt. Een aantal bewaarders heeft
zich de afgelopen winter weer laten
verrassen door niet tijdig in de gaten
te hebben dat de temperatuur langs de
wanden aanzienlijk lager was dan in
het midden van de partij. Gevolg:
vorstschade of een slechte bakkwa-
liteit.
De nog veel gebruikte steekthermo-
meters hebben een aantal nadelen: ze
Grond, oude knollen en uien moeten
verwijderd worden. Ook ondergrond
se kanalen mogen hierbij niet verge
ten worden. Vooral achtergebleven
aardappelen kunnen bronnen van (be-
waar)ziekten zijn.
Ook afgelopen winter is bij een aan
tal bewaarplaatsen weer gebleken dat
de isolatie verre van optimaal is.
Plaatselijk trad in bewaarplaatsen
vorstschade op.
Ook kwam het voor dat de bewaar-
temperatuur zodanig zakte, dat dit
leidde tot een (te) slechte bakkleur
voor de hele partij of een gedeelte
ervan.
Het optreden van vorstschade of het
niet kunnen handhaven van de ge
wenste bewaartemperatuur wijst op
een gebrekkige isolatie. De isolatie
laag kan te dun zijn. Zeker zo vaak
komt het voor dat er sprake is van iso-
latielekken. Isolatielekken treden
meestal op in de vorm van naden en
kieren of bijvoorbeeld niet of onvol
doende geïsoleerde spanten. Naden en
kieren kunnen het gemakkelijkst af
gedicht worden met PU-schuim. Voor
de doe-het-zelver zijn er bussen met
PU-schuim in de handel. Spanten
kunnen öf afgeïsoleerd worden met
isolatieplaten öf worden behandeld
met PU-spray. Een goede
bewaarplaats-isolatie bestaat uit 10 a
12 cm polystyreen (b.v. tempex) of 7
a 8 cm polyurethaan (b.v. Dupanel).
Voor langere bewaring, bijvoorbeeld
tot juli, dient zwaarder geïsoleerd te
worden: 15 cm polystyreen of 10 cm
polyurethaan. Hetzelfde geldt als me
chanische koeling wordt toegepast.
Het is ook mogelijk om de isolatie
van steenachtige wanden en van dak
en plafondisolatie te verbeteren door
hiertegen een laag PU te sprayen. Dit
werk dient wel te gebeuren door hierin
gespecialiseerde bedrijven. De kosten
zijn o.a. afhankelijk van de dikte van
de aan te brengen laag. Zo zal een
laag van 3 cm dikte ongeveer ƒ20,
per m2 kosten. Bij een laagdikte van
5 cm komt dit op circa ƒ25,per m2
(exkl. BTW).
Soms was weliswaar de bewaarcel zelf
goed geïsoleerd, maar bestond de
scheiding met de niet geïsoleerde
werktuigenberging uit slechts een
"gordijn" van landbouwplastik.
Bij grote temperatuurverschillen tus
sen bewaarplaats en werktuigenber
ging is een dergelijke oplossing
volstrekt onvoldoende. Dit is afgelo
pen jaar weer eens gebleken.
De kwaliteit van de scheiding tussen
bewaarplaats en de rest van de schuur
kan verbeterd worden door voor het
plastik (goed tegen tocht) losse isola
tieplaten te plaatsen.
Vroeger werden veel drukvaste wan
den gekonstrueerd door houten bal
ken in het beton te klemmen. Vaak
blijken deze balken ter plaatse van de
vloer verrot te zijn. Herstel is veelal
mogelijk door op de vloer een stalen
balk (UNP 180) aan te brengen en de
houten balken hierin te plaatsen.
Voorkom tocht onder langs de stalen
balk (strook minerale wol/kit). Bij
sommige bewaarplaatsen staan de
wanden (te) bol. Vaak zijn dit oude
re bewaarplaatsen of ruimten die aan
vankelijk niet bedoeld waren voor de
opslag van produkten.
Het (te) bol staan is een teken dat de
wanden niet berekend zijn op de grote
zijwaartse druk van de bewaarde pro
dukten. Het is dan noodzakelijk om
Kapotte ventilatiekanalen dienen ge
repareerd of vervangen te worden.
Kontroleer bij de houten driehoeks
kokers vooral de scharnieren.
Bij veel (oudere) bewaarplaatsen zijn
de ondergrondse ventilatiekanalen af
gedekt met licht vurenhout. Vaak is
dit afdekkingsmateriaal in z'n geheel
of plaatselijk onbetrouwbaar gewor
den. Bij vervanging zal, gezien de
prijs, vaak gekozen worden voor be
tonnen roosters. Deze roosters moe
ten berekend zijn op een wieldruk van
5 ton (10 tons aslast) en kosten vanaf
ƒ63,per m2 exklusief BTW.
Wanneer per 5 a 6 meter betonnen
roosters enkele hardhouden balken
worden gelegd, vergemakkelijkt dit
het reinigen van de kanalen.
Bij toepassing van kiem rem
mingsmiddelen in "gasvorm" is er op
de schoepen van de ventilatoren een
harde laag aangekoekt. Deze laag
moet beslist ieder jaar worden verwij
derd. Dit geldt zeker voor de
kunststof schoepen, omdat hierbij de
kans op een onbalans effekt aanwe
zig is. In de praktijk is gebleken dat
het verwijderen van de aanslag bij
metalen schoepen gemakkelijk gaat
met behulp van een verhitter. Na on
geveer een kwartier "druipt" de aan
slag er af. Denk wel aan brandgevaar.
Om aanslag op de ventilatoren te be
perken zijn er een aantal bedrijven die
onder de ventilatoren "gassen". Dit
kan alleen bij een horizontale opstel
ling van de ventilatoren (interne ko
kers en drukkamers).
Hiertoe wordt in de buitenwand, op
ca. 20 cm, onder de ventilator een sta
len pijp ingebracht. De stalen pijp
Beoordeling rijpheid van het zaad
Misschien is de beoordeling van de
rijpheid van het zaad wel het moei
lijkst om het juiste maaitijdstip te
kunnen bepalen. Naast de verkleuring
van de halmen en de bloei wij ze is het
los zitten van de zaden (bosje halmen
op de hand kloppen) een in de prak
tijk veel gebruikte methode bij de be
oordeling van de rijpheid. Om er
zeker van te zijn dat het zaad vol
doende rijp is, kan men het zaad tus
sen de nagels stuk drukken. Als men
dit te onnauwkeurig vindt kan men
ook het vochtgehalte met een infra
rode lamp bepalen. Er kunnen 4 rijp
heidsstadia worden onderscheiden,
namelijk: melkrijp, deegrijp, volrijp
en doodrijp. In het algemeen zal het
deegrijpe- tot volrijpe stadium het
beste tijdstip voor zwadmaaien zijn.
De zaden zijn dan taai, vrij droog tot
hard.
Zaadvastheid en oogstmethode
De zaadvastheid bepaalt mede de
oogstmethode die wordt toegepast,
omdat hierin grote verschillen voor
komen. Los zijn met name de gras
soorten Engels-, Italiaans- en
Westerwolds raaigras, maar ook
beemdlang-bloem, kropaar en thimo-
thee.
Matig vast zijn hard zwenkgras, riet-
zwenkgras, roodzwenkgras, fïjnbla-
dig schapegras en kamgras. Het meest
vast zijn de grassoorten veldbeemd,
bosbeemdgras en struikgras. Meestal
wordt in overleg met de graszaadfir
ma een keuze gemaakt voor welke
oogstmethode wordt gekozen: direkt
van stam maaidorsen of eerst in zwad
maaien. Het direkt van stam dorsen
heeft vaak voordelen door een lager
uitvalpercentage en soms minder
zaadverliezen. De nadrogingskosten
zijn veelal echter hoger. Sommige
vaarlijke situatie! Dergelijke
beschermroosters zijn verkrijgbaar bij
de leveranciers van ventilatoren.
Het is zeer verstandig om uw instal
lateur de gehele elektrische installatie
eens na te laten zien. In veel (oude)
bewaarplaatsen zijn geen vochtdich-
te armaturen gemonteerd!
grassoorten rijpen bovendien erg on
regelmatig af (b.v. veldbeemd), zodat
die soorten niet in aanmerking komen
voor het van de stam dorsen.
Het zwadmaaien
Het zwadmaaien moet plaatsvinden
als het gewas nog vochtig is. Bij droog
en zonnig weer zal dan 's morgens
vroeg öf 's avonds laat moeten wor
den gemaaid om zaaduitval te beper
ken. Om later zonder verliezen te
kunnen maaidorsen moet er een
egale- en korte stoppel overblijven.
Bij het maaien moet het gewas recht
achterover, dan wel schuin naar de
trekker toe vallen. Een scherpe schei
ding tussen de zwaden is nodig om
zaadverlies te beperken door overrij
den met de trekkerwielen. De trekker
moet op de juiste spoorbreedte staan,
welke afhankelijk is van de breedte
van de maaiapparatuur. Smalle ban
den zijn nodig om de paden tussen de
zwaden zo smal mogelijk en het zwad
zo breed mogelijk te houden in ver
band met een gelijkmatige droging.
De maaibalk
Sinds vele jaren wordt hoofdzakelijk
de dubbele messenbalk gebruikt voor
het graszaad maaien. Om een goede
scheiding van zwaden te krijgen moe
ten de zwadborden voorzien zijn van
extra stokken en/of buigzaam beton
ijzer. Toch moet er vaak van één kant
worden gemaaid, omdat het graszaad
gelegerd is. Dit kost nogal wat tijd,
maar een regelmatige ligging van het
zwad is dan toch belangrijker. Boven
dien is de slijtage van de messen vrij
groot, terwijl deze regelmatig moeten
worden geslepen, hetgeen veel tijd
vraagt. Ook is het vooral bij legeren
de gewassen moeilijk een egale- en
korte stoppellengte te maaien. Lan
ge stoppels geven namelijk bij het
dorsen nogal eens problemen.
wijken bij het gebruik vrij snel af, ze
zijn vaak moeilijk afleesbaar en voor
al bij oudere bewaarplaatsen vaak
moeilijk bereikbaar. Bovendien wor
den er vaak te weinig geplaatst.
Het is veel beter om voor het meten
van de temperatuur elektronische
meetapparatuur te gaan gebruiken.
Op een centraal opgesteld meetkast-
je worden verschillende voelers aan
gesloten, zodat een snelle en
gemakkelijke kontrole op de tempe
ratuur mogelijk is.
Het aantal voelers per bewaarplaats
is afhankelijk van de hoeveelheid aar
dappelen en het aantal cellen. Per 100
ton aardappelen moet regelmatig ver
deeld tenminste één temperatuurop-
nemer worden geplaatst. Daarnaast
zijn ruimtevoelers nodig voor het me
ten van de buitentemperatuur, de
temperatuur van de lucht boven de
aardappelen in iedere cel, de tempe
ratuur van de lucht onder of achter
de ventilator(en) en de temperatuur
van de lucht bij de buitenwanden en
bij de deur(en). Voor het waarnemen
van de temperaturen in een bewaar
plaats van b.v. 500 ton aardappelen
met 5 speervoelers en 7 ruimtevoelers
is elektronische apparatuur vanaf
ƒ3.500,— inkl. kabel en BTW in de
handel verkrijgbaar.
Door het bouwen van een nieuwe be
waarplaats of zelfs door het aanpas
sen van een bestaande bewaarplaats,
is de waarde van de schuur vaak aan
zienlijk hoger geworden. Dit is een re
den om de waarde op de
verzekeringspolis eens te herzien. Ook
bij het isoleren van gebouwen en de
aanschaf van een verhitter is het ge
wenst om de verzekering en ook de
eigenaar van de gebouwen hiervan op
de hoogte te brengen.
Namens de Zuidwestelijke specia
listen
Kwaliteit en Bewaring,
K.W. Bosma,
J.H. van Nieuwenhuizen
Schijvenmaaiers
Deze landbouw-cirkelmaaiers, be
staande uit een balk met ovale schij
ven, zijn al jaren in gebruik bij het
maaien van grasland voor de voeder
winning. Sinds een paar jaren is ex
perimenteel de schijvenmaaier ingezet
voor het maaien van graszaad. Na
wat experimenteren lijkt het maaien
van sommige soorten, zonder al te
grote verliezen, mogelijk.
Men moet wel de nodige voorzienin
gen treffen, onder andere:
- de buitenste schijf tegengesteld la
ten draaien;
- in elk geval maaien als het gras goed
vochtig is;
- het zwadbord aanpassen, zodat er
een goede scheiding tussen de zwaden
ontstaat;
- de ondergrond moet vlak zijn, om
dat gemakkelijk de zode "meege-
maaid" kan worden;
- een hoge rijsnelheid is nodig (7 a 8
km per uur);
- een normaal toerental van de schij
ven aanhouden (dus bij 540 toeren
aan aftakas).
De ervaring uit de praktijk heeft ge
leerd, dat een dun en onregelmatig ge
was ontoelaatbare verliezen geeft. Het
meeste zaadverlies ontstaat aan de zij
kanten van het zwad, omdat het gras
met een flinke snelheid naar binnen
gedwongen wordt. Enig verlies treedt
altijd op. Of dit méér is dan bij het
gebruik van een dubbele messenbalk
is in de praktijk moeilijk te beoorde
len. De voordelen van de schijven-
maaier zijn echter onder andere
minder verstoppingen, een iets hoge
re kapaciteit, een kortere stoppel en
er behoeven geen messen te worden
geslepen alhoewel de mesjes aan de
schijven ook tijdig moeten worden
vervangen. Tenslotte moet men even
eens rekening houden met het soort
graszaad, waarbij de gevoeligheid
voor zaaduitval - veel of weinig on
dergras en al dan geen holle stand -
van invloed is op de verliezen tijdens
het maaien. Het PAGV/IMAG-
onderzoek van vorig jaar is nog te ge
ring geweest om aan de hand van die
resultaten een advies te kunnen uit
brengen.
A. Peeters
(Specialist bedrijfsuitrusting) Tilburg
Vrijdag 27 juni 1986
9
