TH Delft ontwikkelde twee
totaal nieuwe kastypen
Op de Technische Hogeschool (TH) in Delft zijn kortgeleden de re
sultaten van het door het ministerie van Landbouw en Visserij gesti
muleerde kassenprojekt gepresenteerd. In dat kassenprojekt zijn twee
kompleet nieuwe kastypen ontwikkeld door studenten van de afde
lingen Bouwkunde (vormgeving), Civiele Techniek (konstruktie) en
Werktuigbouwkunde (installaties). Bij de kastypen is gebruik gemaakt
van nieuwe materialen en de kassen zijn ontwikkeld naar aanleiding
van en voldoen aan de opdracht: "ontwerp een energiezuinige kas met
een groot lichtdoorlatend vermogen (winter en zomer) en een goede
(zonodig aangepaste) klimaatregeling".
De resultaten van het 1,5 jaar duren
de kassenprojekt worden gevormd
door de "moduulkas" en de "tent
dak kas", beide met een kunststof dek
(resp. golfplaten en folie) en een licht
doorlatendheid van meer dan 80%
voor diffuus licht. Daar komt voor de
moduulkas nog een zeer goede nach
tisolatie, een optimaal regelbaar kli
maat en 100% ruimtebenutting bij.
De tentdakkas heeft - in tegenstelling
tot de meeste huidige foliekassen -
goede ventilatiemogelijkheden in de
zomer, beter nog dan in de huidige
Venlokassen.
Beide kastypen zijn op het ogenblik
echter nog te duur.
Het kassenprojekt is het resultaat van
een samenwerking, zowel binnen de
TH als met vertegenwoordigers van
tuinbouwonderzoekinstellingen en
tuinders. Het kassenprojekt is vanuit
de TH begeleid door projektleider
dr.ir. A.H.C. van Paassen (Werktuig
bouwkunde), prof.ir. M.E. Zwarts
(Bouwkunde) en prof.ir. D. Dicke
(Civiele Techniek). Vanuit het IMAG,
Proefstation Naaldwijk en andere
tuinbouworganisaties is een begelei
dingsgroep samengesteld die het kas
senprojekt regelmatig heeft getoetst
en op vele manieren heeft on
dersteund.
De moduulkas
In de moduulkas zijn door Roland
Mulders (Bouwkunde) en Peter
Quaak (Werktuigbouwkunde), mede
werkers van het kassenprojekt, kas-
konstruktie, klimaatinstallatie en
teeltsystemen verregaand geïnte
greerd.
Deze geïntegreerde aanpak is uniek
voor de moduulkas, en niet gebruike
lijk in de huidige kassen. De lichtbe-
lemmerende delen - zoals schermen,
aanvoerleidingen voor lucht en CO2
en verwarmingsbuizen - bevinden zich
in de dagsituatie zoveel mogelijk on
der de teeltlaag. Boven de teelt blij
ven de lichtbelemmerende delen dan
beperkt tot de zeer slanke kolommen
met "goothouders", een condens-
gootje en stabiliteitskabels. Samen ne
men deze konstruktiedelen maar
5,5% licht weg. In kombinatie met
acryl-golfplaten en acryl-goten van
1,5 mm dikte - die een anticondens
behandeling hebben ondergaan - is de
lichtdoorlatendheid voor de moduul
kas 80% voor diffuus licht.
De teeltbakken zijn 3 bij 1,5 meter
groot, even groot als de moduulmaat
(vakmaat). Die 1,5 meter komt voort
uit de reikwijdte van de mens (75 cm
van twee kanten) en de vervaardi-
gingsmogelijkheden van acrylplaten
(tot 3 meter lengte). De bakken bevin
den zich overdag op 3 meter hoogte,
halverwege de kolommen. Transport
vindt niet tussen, maar onder de bak
ken plaats. Hierdoor is bijna 100%
benutting van het teeltoppervlak mo
gelijk. Voor bewerking kunnen de
bakken per rij naar beneden gehaald
worden, 's Nachts worden alle rijen
naar beneden gehaald, en worden de
nachtschermen - die zich overdag tus
sen de bakken bevinden - boven de
planten gesloten. De verschillende
standen van de bakken zijn weerge
geven in figuur 1. Het gesloten dek
van de moduulkas maakt een lucht
behandelingssysteem noodzakelijk.
Vrijdag 4 april 1986
De verse en warme lucht met CO2
wordt aangevoerd door luchtkanalen
onder de bakken. De lucht wordt on
der hoge druk uitgeblazen en via de
nachtschermen in ruststand langs ver
warmingsbuizen (naverwarming) ge
leid. De verwarmingsbuizen vormen
de boven- en onderregel van de tra
lieliggers die de bakken dragen. Door
het inblazen onder hoge druk ontstaat
een luchtwerveling en een goede lucht-
verdeling rond de plant. Aanvoer en
afvoer van de lucht in de kas vinden
plaats door middel van ventilatoren
onder in de langsgevel. Daar bevin
den zich ook de luchtbehandeling
sinstallatie, de verwarmings- en
C02-bronnen en eventuele warmte
wisselaars.
Door de zeer goede nachtisolatie (3
cm polystyreen) en beheersbaarheid
van het klimaat zakt het aardgasver
De tentdakkas.
nachtisolatie
V v
A
1
Figuur f 1
Stand van de kweekbakken en nachtschermen.
Vergelijking
In tabel 1 zijn de moduulkas en tentdakkas naast de Venlokas geplaatst.
Tabel 1. Vergelijking kastypen
1ichtdoorlatendheid
(1ncl. schermpakket)
Venlokas nu
Venlokas
toekomst
moduul
kas
tentdak
kas
69
75
80
80
energieverbruik (incl. CC^)
53,3 m3/m2.jr
52,7 m3
43,4 m3
55,3 m3
netto-opbrengst*
(incl. CO2 verwarming)
49,-/m2.jr.
54,-
58,-
56,-
kosten constructie
55,-/m2
55,-
ƒ160,-
85,-
kosten eenvoudige kas
(met nacht dagscherm en
verwarming)
125,-/m2
ƒ125,-
ƒ156,-
kosten kas met bakken en
hijsverwarming
214,-/m2
ƒ214,-
ƒ331,-
ƒ245,-
terugverdientijd
-
-
>15 jr
lOjr
De netto-opbrengst is de opbrengst van het gewas - uitgaande van ƒ70,—
/m2 tomaten of chrysanten) bij C02-dosering in een Venlokas met een
lichtdoorlatendheid van 69% (inkl. schermpakket) - minus het gasverbruik
voor verwarming en CO2 en de ventilatorkosten bij de moduulkas (11 kWh
ƒ2,80).
Hierbij is uitgegaan van de vuistregel 1% licht 1% opbrengst.
bruik voor verwarming en CO2. Uit
gaande van zo'n 53 m3/m2. jr. in de
huidige Venlokassen zakt het gasver
bruik tot zo'n 43 m3/m2. jr. voor de
moduulkas.
Door de betere lichttoetreding bij de
moduulkas stijgt de netto-opbrengst
van zo'n ƒ51,—/m2. jr in de Venlo
kas tot ƒ58,—/m2. jr in de moduul
kas. De netto-opbrengst is de
opbrengst van het gewas minus het
gasverbruik voor verwarming en CO2.
Op het ogenblik wordt nog gewerkt
aan een variant van de moduulkas
zonder bewegende bakken, die goed
koper en universeler toepasbaar is,
ming (thermische trek) die ervoor
zorgt dat de ventilatie ook bij windstil
weer goed funktioneert, beter zelfs
dan in de huidige Venlokassen.
De netto-opbrengst is het resultaat
van een computersimulatie waarbij
met behulp van weergegevens een jaar
is gesimuleerd. Wat opvalt in de ta
bel is de grote lichtwinst die in de mo
duulkas en tentdakkas gehaald wordt
t.o.v. de Venlokas. De Venlokas heeft
een theoretisch maximaal haalbare
lichtdoorlatendheid van 80%, wat in
de praktijk nog lang niet gehaald
wordt. De beste kas heeft nu een licht
doorlatendheid voor het dek van zo'n
De moduulkas.
maar toch zoveel mogelijk voordelen
van de moduulkas behoudt.
Tentdakkas
De tentdakkas is door Jaap van Sab-
ben (Civiele Techniek) en Jaap Stoo-
ker (Werktuigbouwkunde)
ontwikkeld als universele en goedko
pe kas. Dat wil zeggen dat alle teel
ten en installaties mogelijk zijn
dankzij de kolomafstand van 4,8 x
4,8 meter. Het dak bestaat uit een fo
lie die in twee richtingen tegengesteld
gekromd is. Hierdoor ontstaat een
stijf vlak waardoor de tentvorm ge
schikt is voor toepassing van alle fo
lies. Als eis aan de folie is gesteld dat
deze een zeer goede lichtdoorlatend
heid heeft, goedkoop en elastisch is,
en een lange levensduur heeft. Goed
kope folies - zoals PE en EVA (die
toegepast worden in de huidige folie-
kassen) - zijn elastisch, maar hebben
een geringe levensduur (3-5 jr.). Voor
de tentdakkas is daarom gekozen
voor een duurdere en minder elasti
sche folie (Hostaflon) met een licht
doorlatendheid van 85% voor diffuus
licht (beter dan glas!) en een levens
duur van 15 jaar. De folie hoeft dus
niet vervangen te worden omdat de
ze niet veroudert. De toepassing van
Hostaflon-folie leidt tot een licht
doorlatendheid voor de tentdakkas
van 80%.
Een nadeel van folie is de geringe
warmteweerstand waardoor een
nachtscherm onmisbaar is. De folie
kan alleen trekkrachten opnemen en
de drukkrachten worden opgevangen
door (ronde) tentdraagbuizen die van
uit de eveneens ronde kolommen
schuin omhoog naar de top van de
tent gaan. In die top bevindt zich een
ventilatiekap van acryl, evenals in het
dal van de tent (t.p.v. de kolommen).
Die kappen op verschillende hoogte
zorgen voor goede ventilatiemogelijk
heden in de zomer. Door het verschil
in hoogte ontstaat er een luchtstro-
72% met schermpakket. Iets anders
wat opvalt is het zeer lage energiever
bruik in de moduulkas, waar tegen
over wel weer een erg hoge prijs staat.
Reakties
De twee nieuwe kastypen zijn over het
algemeen positief ontvangen door on
derzoekinstellingen van de glastuin
bouw, en ook enkele tuinders gaven
te kennen dat ze enthousiast zijn over
de nieuwe ideeën die de twee ontwer
pen bevatten. Wel vindt men de mo
duulkas ver van de praktijk staan,
maar de voordelen van een beter be
heersbaar klimaat worden wel dege
lijk ingezien.
De kassenbouwers zijn negatiever
over de twee kasontwerpen. Zij heb
ben door slechte ervaringen veel weer
stand tegen het gebruik van
kunststoffen als dekmateriaal. Daar
bij vegen zij echter wel de bezwaren
van de afzonderlijke kunststoffen op
één hoop, en projekteren die op alle
kunststoffen. Verder bestaat er van
hun kant nauwelijks belangstelling
voor integratie van klimaatinstallaties
in de kas. Zij zullen pas met nieuwe
ideeën aan de slag gaan als tuinders
er zeer specifiek om vragen en vol
doende geld over hebben voor een ho
gere lichttoetreding in de kas.
Toch laten de moduulkas en tentdak
kas zien dat er nu al kunststoffen zijn
die een betere lichtdoorlatendheid
hebben dan glas, en leiden tot nog be
ter lichtdoorlatende kassen, omdat er
minder lichtbelemmerende delen no
dig zijn.
Voor nadere informatie over het kas
senprojekt en de andere projekten van
de werkgroep Glastuinbouw en voor
het bestellen van de rapporten over
deze onderwerpen kunt u terecht bij
Jaap de Noord, CTM, Stevinweg 1,
2628 CN Delft, tel. 015-784773 en
Dolf van Paassen, Wb, Mekelweg 2,
2628 CD Delft, tel. 015-786675.
G.J. de Noord,
koördinator kassenprojekt
15
dagscherm
dagstand mei
dagscherm
dagstand
heffen
werkstand
nachtstand
