Groeistof projekt
Koeltechniek
Verpakt fruit
Bedreiging
Vlierbessen
Hazelnoten
Siberische kruisbes
Onderzoek onder druk
opkweken van nog betere bomen
op de vruchtboomkwekerij. Mo
menteel wordt er - samen met de
boomteeltproeftuin te Horst -
geëksperimenteerd met jonge
vruchtbomen in zogenaamde
kontainers, plastik zakken, die
het mogelijk maken dat de bo
men ook met blad verplant kun
nen worden en dat de boom bij
het verplanten geen stagnatie van
de groei oploopt. Fertigatie zal
hierbij onmisbaar zijn. Hiermee
zou in het eerste jaar na het ver
planten al een (kleine) oogst mo
gelijk zijn. Deze proeven zullen
ekonomisch goed bekeken
worden.
Een belangrijke lijn in het onder
zoek op Wilhelminadorp is al ja
ren een verdere beheersing van de
groei, bloei en vruchtzetting bij
de fruitbomen. Dat wordt o.m.
al toegepast in perioden met
vochttekort. Middels druppelbe-
vloeiïng kan men de groei dan ge
lijkmatig laten verlopen door wa
ter toe te voegen. Zo worden
groeistoringen voorkomen. Een
volgende stap die veel mogelijk
heden biedt is de toevoeging van
meststoffen aan het bevloeiïngs-
systeem, de zogenaamde fertiga
tie. Dit systeem wordt in de tuin
bouw al vrij veel toegepast maar
is in de fruitteelt nog betrekkelijk
nieuw. Het zal, aldus Elema, ze
ker opgang maken omdat het de
teler nog meer in staat stelt om de
boom in zijn ontwikkeling te stu
ren, stimuleren bijvoorbeeld of
juist niet en afremmen. Hiermee
kunnen produktie en kwaliteit
nog verder worden opgevoerd.
Met het nieuwste onderzoekpro
gramma op dit terrein, het zoge
naamde "groeistofprojekt"
hoopt men een nog grotere ver
fijning te kunnen bereiken bij de
beheersing van het groeiproces.
Elema: "We willen graag nog
veel meer weten over het gedrag
van een boom. Uit de literatuur
weten we dat er in een boom vijf
groepen natuurlijke groeistoffen
aanwezig zijn die alle een eigen
specifieke funktie hebben. We
proberen door analyse en onder
zoek antwoord te krijgen op de
vraag welke stoffen verantwoor
delijk zijn voor de verschillende
aspekten die bij de boomgroei en
bloei en vruchtzetting van belang
zijn. We willen weten waarom
een boom zich in het ene jaar an
ders gedraagt dan in het andere.
Waarom zijn er beurtjaren, en
waardoor worden die veroor
zaakt?" Het gaat hier om baan
brekend onderzoek waarbij men
als volgt te werk gaat: Op een be
paald moment, bijvoorbeeld
vóór de snoei, wordt het nivo van
de verschillende groeistoffen in
de boom bepaald. Met behulp
van die gevonden nivo's kan het
gedrag van een boom een half
jaar later worden voorspeld.
"Op die manier komen we erach
ter wat de boom het komende
seizoen van plan is te doen. Zal
er veel bloei komen, veel of wei
nig rui, veel of weinig bloem
knoppen enz. enz. Als we dat we
ten kunnen we er teeltmaatrege
len uiteraard op afstemmen en
daar gaat het natuurlijk om".
Het proefstation loopt met dit
onderzoek voorop en dat bete
kent dat de onderzoekers zelf
veel uit moeten vinden. Op "Wil
helminadorp" is men drie jaar
geleden met dit ambitieus projekt
gestart. Men is inmiddels al een
heel eind met het ontwikkelen
van de analysemethode van de
verschillende groeistoffen maar
de konkrete resultaten waaraan
ook de praktijk iets heeft zullen
toch pas over ca. 10 jaar beschik
baar komen verwacht Elema. Hij
is er van overtuigd dat met be
hulp van deze analysemethode de
regelmaat in de produktie bij ap
pels en peren aanzienlijk kan
worden verbeterd en dat de zoge
naamde beurtjaren verder terug
gedrongen kunnen worden. Ook
het verschijnsel dat er soms veel
bloesem aan de boom zit maar
dat er later toch betrekkelijk wei
nig vruchten aan komen lijkt met
deze analyse voorspeld te kunnen
worden en de teler kan er dan op
inspelen door daarop al bij de
met aanplant van rassen die
eigenlijk niet in ons klimaat
thuishoren. Het is zijns inziens
juist dat sinds 1970 bij het
rassenonderzoek sterk de nadruk
ligt op rassen die in ons zeekli
maat passen zoals de Cox. Overi
gens reageert het Nederlands pu
bliek zeer positief op nieuwe ras
sen, dit in tegenstelling tot bij
voorbeeld Engeland waar van
Het hoofdgebouw van het Proefstation voor de Fruitteelt te
Wilhelminadorp, centrum van praktijkonderzoek voor de
Nederlandse fruitteelt.
snoei vooruit te lopen en die aan
te passen. Wat zijn volgens Ele
ma de te verwachten ontwikke
lingen bij de mechanisatie van de
pluk? Tot het jaar 2000 zal daar
voor met de huidige technieken,
boomvormen en beplantings
systemen volgens hem nauwelijks
plaats zijn omdat mechanisch
plukken de vruchten teveel be
schadigd. Op langere termijn zijn
hier mogelijkheden.
Elema voorziet zeker een verdere
ontwikkeling bij de techniek van
het bewaren van fruit. Vruchta
nalyses zullen aangeven welke
produkten wel en welke niet
houdbaar zijn en ook tot welk
tijdstip de verschillende rassen
bewaard kunnen worden zonder
dat er van kwaliteitsverlies spra
ke is. De konsument heeft welis
waar nu al kwaliteitsfruit het hele
jaar rond maar door middel van
vruchtanalyse zal dat nog kun
nen worden verbeterd. Door deze
techniek zal het juiste tijdstip van
afzet van het produkt door de te
ler beter kunnen worden
bepaald.
Dat de sektor naar meer verpakt
en gelegd fruit moet staat voor
hem vast. Er wordt nu eenmaal
gekocht met de ogen. Het ver
pakken kost weliswaar meer tijd
en materiaal en hij begrijpt wel
dat de teler daar tegenaan hikt,
zeker als het niet zeker is dat het
prijsverschil voldoende is. Om
deze nieuwe presentatie wat snel
ler ingang te doen vinden is het
het overwegen waard om het
Centraal Buro en/of de veilingen
een soort garantie te laten geven
zodat aanvoerders van gelegd
en/of verpakt fruit in ieder geval
netto niet minder ontvangen dan
die, die het produkt onverpakt
hebben aangeboden. Dat kan al
leen via heffingen worden gerea
liseerd maar hij realiseert zich
dat dat een moeilijke zaak is.
Nieuwe interessante rassen mo
gen we de komende jaren volgens
Elema niet meer verwachten. Het
enorme selektieproces op het
IVT levert slechts af en toe een
topper op. Toch heeft het IVT
onder nummer een paar rassen
waarvan we wat smaak en houd
baarheid betreft wel wat mogen
verwachten. Waar hij voor wil
waarschuwen is dat we nieuwe
rassen als Jonagold, Elstar en
Gloster niet al te fors aan moeten
planten want ook hier zijn gren
zen aan de afzetmogelijkheden.
Ook moeten we voorzichtig zijn
vernieuwing van het rassensorti-
ment nog nauwelijks sprake is.
Wat de peren betreft is er van het
rassenfront weinig nieuws te mel
den. In de aanplant op grote
schaal van Conference in Frank
rijk en Italië ziet Elema op ter
mijn wel een potentiële bedrei
ging voor onze Conférencetelers.
Over de aardbeien kan worden
gezegd dat we dankzij het verede-
lingswerk van het IVT nu naast
zomerkoninkjes ook voorjaars-
en herfstkoninkjes hebben. Dit
met de zogenaamde doordrager
en de gekoelde wachtbedplanten.
Laatstgenoemde teelt leent zich
goed voor een planning en vindt
vooral plaats rond Breda.
Bij het hoofdstuk "overige ge
wassen" ziet de heer Elema enige
perspektieven voor de teelt van
vlierbessen. Vlierbessen zouden
op kontrakt geteeld kunnen wor
den voor met name de konserve-
nindustrie die het sap als natuur
lijke kleurstof toe kan voegen
aan jam en vruchten op sap. De
ze natuurlijke hulpstof komt nu
nog grotendeels uit oosteuropese
landen maar er is, zo is Elema ge
bleken, een potentiële vraag naar
Nederlands produkt en de op
brengsten per ha zijn zeker inte
ressant, zo is uit proeven in Wil
helminadorp gebleken. In totaal
zou de markt de produktie van
enige tientallen ha's op kunnen
nemen. In Zwitserland worden ze
overigens op kontrakt geteeld
voor de bloemen waarvan een
medicinale thee wordt gemaakt.
Een andere, zeker zo interessan
te, teelt is die van hazelnoten.
De produktie van hazelnoten in
ons land is te verwaarlozen maar
er worden jaarlijks wel enorme
hoeveelheden van geïmporteerd.
Te Wilhelminadorp zijn proeven
met Franse en Amerikaanse ras
sen gedaan en de opbrengsten
zijn zeker interessant. Op de
nieuwe proefboerderij in Val-
thermond wordt het komende
plantseizoen waarschijnlijk een
proef van een half ha aangelegd.
De teelt is arbeidsekstensief en de
struik levert al na 3 a 4 jaar pro
dukt. De beste rassen geven ca.
21/2 ton per ha. De noten moe
ten op zwaden worden geveegd
en daarna met een soort stofzui
ger worden opgezogen. Na te zijn
gedroogd kunnen ze worden ver
kocht (prijs per kg. ca. ƒ4,50).
Volgens Elema is deze teelt,
waaraan je enige tientallen jaren
vastzit, niet zo erg gesehikt voor
het fruitteeltbedrijf maar wel
voor bijvoorbeeld een akker
bouwbedrijf met overwegend
graan en/of fabrieksaar
dappelen.
landbouw produktie in Neder
land direkt ondersteunen. Zo wa
ren er vroeger vanuit de diverse
instituten mensen gedetacheerd
op het Proefstation maar als die
met pensioen gaan komt er
meestal niemand voor in de
plaats. Bij specifieke problemen
kan wel een beroep op de institu
ten worden gedaan maar drie-
Bij appel is intensivering de sleutel voor kwaliteit en een hoog
produktienivo.
Een andere vrucht met perspek-
tief is de Siberische kruisbes, een
zusje van de kiwi. Deze Siberi
sche kruisbes is goed van smaak
en wintervast. Hoewel nog meer
onderzoek noodzakelijk is lijkt
dit kleinfruitgewas volgens Ele
ma wel kans van slagen te hebben
op het fruitteeltbedrijf. Ze heeft
op het bedrijf betere perspektie
ven dan de teelt van Jostabes en
Taybes.
Direkteur Elema moet tot zijn
spijt konstateren dat het land
bouwkundig onderzoek in ons
land onder druk komt te staan
vooral waar het om mankracht
gaat. Onderzoek op nieuwe ter
reinen als natuur- en landschaps
beheer, zure regen, bio
technologie e.d. trekken mensen
weg en dit gaat ten koste van die
onderzoeksinstellingen waaron
der "Wilhelminadorp die de
kwart van wat vroeger door de
gedetacheerden werd gedaan
moet nu door eigen mensen wor
den verricht. Dat gaat uiteraard
ten koste van de vooruitgang van
het overige onderzoekswerk.
Een andere kwestie, die de on-
derzoekskapaciteit van het
proefstation onder druk zet, is
dat steeds meer fruittelers (tele
fonisch) een beroep doen op de
onderzoekers. Dit is begrijpelijk
nu er door pensionering tijdelijk
wat minder ingewerkte bed rijfs-
voorlichters fruitteelt aktief zijn.
"Maar door onderzoekers van
hun eigen werk te houden drei
gen we het paard achter de wagen
te spannen.
De fruittelers zouden zich er - net
als in andere takken van tuin
bouw het geval is - over moeten
bezinnen welke rol (betaalde)
partikuliere voorlichting zou
kunnen spelen". Er is Elema veel
aan gelegen om het onderzoeks
werk in het vereiste tempo voort
te zetten. De fruitsektor heeft de
resultaten in de konkurren-
tiestrijd hard nodig.
J. Wierenga
Hazelnoten, de beste Franse rassen bleken ook te Wilhelminadorp
produktief en ze leveren mooie noten.