Avebe na ASB: De herrijzenis
van de oostgroninger
zetmeelcoöperatie"
PGF-bestuur neemt
sektorprogramma
uien over
Nieuwe brochure CLM over
onkruidbestrijden in aardappelteelt
"Vrijheid in gebondenheid", zo kenschetst Avebe-hoofddirekteur
drs. A. Mak de nieuwe organisatorische vorm van het oostgroninger
zetmeelconcern in de toekomst. Een gedecentraliseerde, moderne
procesindustrie gaat herrijzen in het groninger land door uitvoering
van de ASB-aanbevelingen. Het Amsterdamse onderzoeksbureau
ASB adviseerde vorig jaar tot besparingen op de indirekte perso
neelskosten bij Avebe. 270 Arbeidsplaatsen in de "indirekte sfeer"
kunnen verdwijnen. Dat scheelt Avebe op jaarbasis 15 tot 20 miljoen
aan loonbetalingen stelde ASB. Organisatorische verstopping en on
duidelijkheid moet plaats maken voor soepel reagerende beleidska
ders konkludeerde het onderzoekbureau na doorlichting van de
Avebe-top.
Vorige week donderdag nam het bestuur van het Produktschap voor
Groenten en Fruit vele besluiten, die van belang zijn voor de
groenten- en fruitteler. De voorzitter, de heer Spithoven, besteedde
nogal wat aandacht aan de UIEN. Hij karakteriseerde de huidige si
tuatie als zorgelijk, met in de sektor moeilijke gesprekspartners, doe
lend op de mensen van de sorteer- en pakstations, die kampen met
een overkapaciteit.
Het nieuwe Avebe
Een direktie van 5 mensen gaat zich
beperken tot globale beleidscoördi
natie en kontrole over de werkzaam
heden binnen Avebe. Geholpen door
een Avebe-raad van topfunktiona-
rissen en een minutieus draaiboek
om het Avebe-nieuwe stijl op poten
te zetten.
Het diktaat van Braks
Het overheidsarrangement uit 1980
bevat de formele basis voor alle her-
struktureringen binnen Avebe de
laatste 6 jaar. In de wandeling wordt
dit arrangement het Diktaat van
Braks genoemd vanwege de pittige
bepalingen. Terecht, want vanaf die
tijd staat de Veendammer coöperatie
letterlijk onder rijkscuratele en de
supervisie van de banken-
geldschieters. Sindsdien ploetert
Avebe met langzaam verbeterende
bedrijfsresultaten door naar een toe
komst die, ironisch genoeg, zonder
die aanhoudende bankzorg onbe
reikbaar zou zijn geweest. Een rege-
ringskommissaris werd door Braks
aangesteld, met verregaande be
voegdheden. De boeren moeten
ieder jaar weer 5 procent van hun
aardappelgeld op een speciale reke
ning zetten en draaien volledig op
voor de verliezen van Avebe door
een kleine wijziging in de statuten.
De verdere financiële zeggenschap
gaat geheel voor hen verloren. Ze
kunnen zelfs geen faillissement aan
vragen om te ontkomen aan de
worggreep der banken; daarvoor
moet de zittende landbouwminister
toestemming geven. Rentebepalin
gen op overheidsleningen kunnen
eventueel worden kwijtgescholden
wanneer het bedrijf in 1988 en zelfs
in 1993 nog steeds met verliezen
kampt. Rode draad door de over-
heidsvoorwaarden van 1980 is, ook
dan al, het opzetten van een nieuw,
marktgericht concernbeleid afge
dwongen door twee simpele bepalin
gen. Avebe verplicht zich haar prij
zen op "bedrijfsekonomisch verant
woorden kalkulaties" te baseren om
geen aanleiding te geven tot klachten
over konkurrentievervalsing. Voorts
opent Braks de mogelijkheid een ba
siskwantum zetmeel (per jaar) vast
te kunnen stellen. Met als stok ach
ter de deur: wordt méér dan die hoe
veelheid geproduceerd dan moeten
de boeren betalen. Daarmee is de
cirkel rond; een modern industrieel
concern doet zaken op de markt en
met de banken. De boeren, die eens
de touwtjes in handen hadden zijn
hun macht kwijt. Een laatste daad
van schijnbare bestuursmacht was
de goedkeuring van het Struktuur-
rapport Biesheuvel door de Avebe-
Ledenraad in 1983. Daarmee sankti-
oneerde dit boerenparlement de
handtekeningen die het Avebe-
bestuur noodgedwongen jaren eer
der onder het overheidsarrangement
had gezet.
Avebe in en aan de slag
Binnen de strakke door de overheid
gestelde voorwaarden ging een gere
noveerde Avebe-direktie aan het
werk. Resultaat was het voortreffe
lijke Strategisch Plan voor Avebe
van oud-hoofddirekteur B. ten Hoo
ve. Op aandrang van de banken en
de overheid werd dit middellange
10
termijnplan doorgelicht door het on
derzoeksbureau Arthur D. Little en
akkoord bevonden. Een groeiscena
rio met tarwezetmeel als "extra-
grondstofpoot", méér derivaten met
hoge marges en lagere bedrijfs
kosten wordt het uitgangspunt tot en
met 1988. In een moderne proces
industrie met de voornoemde cost-
profitcenters en een kleine slagvaar
dige top om snel op marktverande-
ringen te kunnen inspelen. De liqui
diteitspositie van de onderneming
verbeterde sterk, de logistiek verbe
terde en een aantal kostenposten
werden navenant teruggebracht:
kortom de verwerkende kant van de
coöperatie zit weer duidelijk in de
lift, ook vóór de harde woorden die
het onderzoeksbureau november
1985 over de Avebe-organisatie
uitsprak.
Voor één aanbeveling van ADL was
een paardemiddel nodig. De bespa
ringen op personeelskosten, die als
noodzakelijk "bijverschijnsel" een
einde moesten maken aan de organi
satorische chaos binnen delen van de
Avebe-top. Van oudsher gevestigde
posities vergen een frontale aanval.
Daartoe werd het bureau ASB inge
huurd, geheel op eigen initiatief van
Avebe aldus Avebe-
bestuursvoorzitter A. Brouwer in
een recent interview. De bezem
moest erdoor om de laatste belem
meringen uit het verleden op te rui
men. ASB stelde een bijna politieke
daad. In uiterst harde bewoordingen
In de brochure, die tot stand is geko
men met medewerking van akkerbou
wers en voorlichters, wordt de teler
een overzicht geboden van de moge
lijkheden voor onkruidbestrijding in
de aardappelteelt. Ook geeft de bro
chure een overzicht van de chemische
en mechanische mogelijkheden voor
loofvernietiging.
Onkruidbestrijding
De aardappelteler heeft voor de che
mische onkruidbestrijding de keuze
uit 23 verschillende middelen. Naar
verwachting zullen dat er in de toe
komst niet veel meer worden, eerder
minder. De brochure zet de mogelijk
heden van de toegelaten middelen op
een rij om de keuze voor de akker
bouwer te vereenvoudigen. De opge
nomen gevoeligheidstabel maakt een
snelle vergelijking mogelijk van het
bestrijdingseffekt van de middelen op
de verschillende soorten onkruiden.
In een aparte bijlage zijn per middel
de belangrijkste gebruiksgegevens
vermeld, evenals de eventuele risiko's
werd de kwaliteit en het funktione-
ren van sommige stafafdelingen let
terlijk gekraakt. Dat stelde de
Avebe-leiding op haar beurt in de
gelegenheid een daadwerkelijk einde
te maken aan de wildgroei binnen de
concerntop. De soep wordt niet zo
heet gegeten als die wordt opge
diend, stelde Rost van Tonningen in
het Avebe-ledenblad Informa de
boeren gerust, daarmee afstand ne
mend van de wijze waarop hij zijn
eigen onderzoek had gepresenteerd.
De door ASB gepostuleerde bespa
ringen zijn al teruggelopen van 15
tot 20 naar 10 tot 15 miljoen gulden.
Daarbij is nog geen rekening gehou
den met de kosten van een Sociaal
Plan, waaruit de afvloeiingsregelin
gen moeten worden betaald. Hoe
veel dat gaat kosten is nog niet be
kend. Een andere reden voor de ge
ruststelling van de boeren door ASB
in Informa: op dat moment dreigde
een boerenopstandje. Vrije aardap
pelen werden bij de afname van het
veld bevoordeeld boven die van de
eigen leden-aandeelhouders. In zo'n
klimaat is een onverbloemde publi-
katie van nog meer leed alleen maar
olie op het vuur, moet men in Veen-
dam hebben gedacht. Ook dat aar
dappelprobleem heeft het Avebe-
bestuur opgelost.
Fabrieksaardappelen op aandelen of
kontrakten: in vervolg gelden voor
alle leveranciers gelijke rechten en
plichten.
Het gaat dus goed met Avebe. Niet
in het minst door het wonderbaarlij
ke uithoudingsvermogen van boeren
en arbeiders, èn een andere direktie.
Uit geheel ander hout gesneden dan
de in hun tijd waardevolle Veendam
mer polo-spelers van voorheen. Met
een schuldregeling en enige herzie
ningen van het financiële overheids
arrangement kan de coöperatie ook
officieel winst gaan maken. Zonder
die winsten (tijdelijk) naar Den
Haag te zien afvloeien op een mo
ment waarin belangrijke noodzake
lijke investeringen de coöperatie ver
der uit het slop kunnen halen.
Steef v. Duin
voor gezondheid en milieu. Relatief
riskant blijken middelen als paraquat,
DNOC, dinoseb en dinoseb-acetaat.
Ook Racer, het nieuwe bodemherbi
cide voor de bestrijding van kleef
kruid in de konsumptie- en
fabrieksrassen dat de plaats heeft in
genomen van Bandur, ontbreekt niet
in dit opzicht. Verder geeft de brochu
re een overzicht van de mogelijkhe
den voor mechanische
onkruidbestrijding met verschillende
typen aanaarders, eggen of schoffels.
De belangstelling hiervoor vanuit de
praktijk lijkt toe te nemen, zoals ook
het geval is bij de onkruidbestrijding
in bieten en mais. Meer praktijkon
derzoek hiernaar voor de aardappel
teelt lijkt het CLM dringend gewenst.
Loofvernietiging
Ook voor het vernietigen van het loof
worden in de praktijk verschillende
methoden gehanteerd. In de poot-
goedteelt heeft vooral het looftrek-
ken, eventueel gevolgd door een
bespuiting, een grote vlucht genomen.
Op de agenda stond een voorstel van
het ministerie van Landbouw, geti
teld "sektorprogramma met betrek
king tot de afzet en verwerking van
uien". Zo'n programma wordt op
gesteld om - als in de handel en in de
verwerkende industrie investeringen
gedaan moeten worden - subsidie te
kunnen krijgen. Brussel kan
121/2% subsidie verstrekken en de
nationale overheid mag dan 5% aan
vullen. Het doel van de investerin
gen moet zijn een verbetering van de
verwerking of afzet. Het PGF-
bestuur besloot akkoord te gaan met
de inhoud van het voorstel, dat een
levensduur van 5 jaar heeft. De brief
van de staatssekretaris van Ekono-
mische Zaken, P.H. van Zeil, waar
in de direkte verkoop af-boerderij
beschreven wordt, werd voor ken
nisgeving aangenomen. In die brief
wordt het huisje bij het boompje ge
laten b.v. als er staat: "Glasgroen-
tenbedrijven b.v. mogen zelfgeteelde
glasgroenten en bijgekochte glas
groenten vergunningvrij verkopen,
maar andere produkten dan glas
groenten niet" (zonder vergunning).
Heffingen
Het PGF-bestuur besloot om per 1
juli a.s. de heffing ten behoeve van
de afzetbevordering van uien te ver
hogen van 4 ct per 100 kg naar 8
cent. Omdat de heffing later binnen
komt dan ze wordt ingesteld, moet
de NIVUI (het promotiebureau) het
in 1986 nog doen met ƒ175.000,en
kunnen de aktiviteiten dit jaar dus
nog niet worden uitgebreid. Het
Landbouwschap zal éénzelfde lijn
volgen als het PGF, zodat de 50/50
financiering gehandhaafd blijft. Ui
en welke via de veiling verhandeld
worden, zullen voortaan ook daar
Ondanks hogere kosten ten opzichte
van andere methoden is het saldo uit-
eindelijk gunstiger door lagere
middelen- en sorteerkostenDoor een
grotere nauwkeurigheid bij poten en
ruggenopbouw is het resultaat nog te
verbeteren.
Milieu en veiligheid
Het gebruik van bestrijdingsmiddelen
is niet vrij van risiko's voor gebrui
ker en milieu. De brochure biedt een
beknopt overzicht van deze risiko's en
van de praktische maatregelen om de
ze te beperken. Zorgvuldig spuiten,
beginnend met het goed lezen van het
etiket, staat hierbij voorop. Daar
naast schiet de techniek steeds meer
te hulp bij het veilig en zuinig werken
met bestrijdingsmiddelen. Zo worden
bijvoorbeeld mikroprocessors langza
merhand betaalbaar voor de akker
bouwer. Ook andere voorzieningen
op de spuitmachine, zoals poedervul-
lers, afstandbediening e.d. lenen zich
voor doorgaans geringe investeringen
in veiligheid van toepasser en milieu.
(De brochure kan worden besteld
door overmaking van ƒ10,— (inkl.
verzendkosten) op giro 4204713 of
RABO-rekening 39.42.82.388 t.n.v.
Centrum Landbouw en Milieu te
Utrecht, onder vermelding van "bro
chure aardappelteelt". U kunt ook te
lefonisch bestellen (tel. 030 - 322 481);
de brochure wordt dan met een ac
ceptgiro toegezonden.)
met deze heffing worden belast.
Uiteraard worden de uien maar één
maal belast, hetzij bij afzet via de
veiling, hetzij bij afzet buiten de vei
ling om.
Kwaliteitszaken
Aan kwaliteitszaken kwamen de vol
gende punten aan de orde:
Dit seizoen gold er een verhande
lingsverbod onrijpe appels voor een
achttal appelrassen. Voor drie ras
sen was dat alleen voor de kleine ma
ten. Gezien de positieve ervaringen
besloot het PGF-bestuur opnieuw
een voorlopig verhandelingsverbod
voor onrijp hard fruit in te stellen en
evenals vorig jaar een kommissie te
benoemen die kan adviseren over
eventuele aanpassingen van de data,
zoals die door het bestuur werden
vastgesteld. Paksoi - waarvoor sinds
1982 privaatrechtelijke kwaliteits- en
sorteringsvoorschriften bestaan - zal
worden opgenomen in de Land-
bouwkwaliteitsbeschikking - aanwij
zing groenten en fruit. De kwaliteits
voorschriften voor sluitkool worden
in die zin gewijzigd dat lagere mini
mumgewichten zijn vastgesteld. Uit
de praktijk blijkt namelijk, dat de
konsument prijs stelt op kolen met
een lager minimumgewicht. Aange
zien de ontwikkeling van hybrideras
sen en het aanpassen van de teeltwij
ze het mogelijk maken kwalitatief
goede sluitkolen te telen met een la
ger gewicht, had het PGF-bestuur
geen moeite met deze verandering.
Het PGF-bestuur besloot verder dat
voor tuinbonen klasse I bij de kwali
teitsvoorschriften de bepaling zal
worden opgenomen dat tuinbonen
in deze kwaliteitsklasse "jong en
mals" moeten zijn. Radijs moet 2
millimeter meer middellijn hebben,
voorzover radijs wordt aangeboden
in bossen. Dat geldt zowel voor klas
se I als klasse II. Ontwikkelingen in
teelttechnische en rassenassortiment
staan deze wijziging niet in de weg.
Asperges die in bossen worden ver
pakt, zullen vanaf nu ook aan de
sorteringsvoorschriften moeten vol
doen die voor niet in bossen verpak
te asperges al golden. De verpak
kingsvoorschriften van paprika wor
den veranderd, om het mogelijk te
maken paprikamix in kleine konsu-
mentenverpakking in de handel te
brengen. Bij pruimen wordt bij de
aanduidingsvoorschriften voor ver
pakkingen toegevoegd "in lagen".
Evenals in 1984 en 1985 worden de
sorteringsvoorschriften voor kom
kommers weer aangepast om ver
handeling van mini-komkommers
mogelijk te maken.
Begin en slot
Tussen het begin en het slot van de
vergadering van het PGF-bestuur
zat een merkwaardig verschil. De
werknemers vertegenwoordigers wil
den aan het begin van de vergade
ring met alle geweld (gesteund door
een lawaaierig Comité Zuid-Afrika)
dat het PGF zich zou uitspreken te
gen import van produkten uit Zuid-
Afrika. Die bevoegdheid werd van
veel kanten betwijfeld. Een motie
van die strekking van werknemers
zijde werd toen ingeruild voor een
voorstel een brief te schrijven aan de
overheid, waarin op deze zaak geat
tendeerd wordt. Aan het slot van de
vergadering werd van werknemers
zijde onoverkomelijk bezwaar aan
getekend tegen de bemoeienis van
het Produktschap om aan veilingen
het ontvangen van telersprodukten
op zondag toe te staan (asperges in
Grubbenvorst).
Vrijdag 28 maart 1986
De bestrijding van onkruiden in de aardappelteelt vraagt om een min
der éénzijdig gebruik van herbiciden. Optimale onkruidbestrijding is
mogelijk door meer aandacht voor bedrijfshygiënische maatregelen,
een zuinig en gevarieerd gebruik van de toegelaten middelen en door
hernieuwde aandacht voor mechanische onkruidbestrijding. Hiermee
kan de effektiviteit van het huidige pakket middelen ook in de toe
komst worden behouden. Bovendien komt dit de veiligheid ten goede
van gebruiker en milieu. Dit stelt het Centrum Landbouw en Milieu
bij het uitbrengen van de brochure Onkruidbestrijden en loofvernie-
tigen in de aardappelteelt: welke methode?