Ontwikkeling
glastuinbouwprojekt Made
verloopt naar wens
Aantal aanvragen Oen
S. -fonds valt tegen
Zelfbestuiving en
Kruisbestuiving
Volop veldsla
van eigen grond
I Zelfbestuiving
Cie. Fruitteelt KNLC over vorstschade
In september 1985 is aan de pers ge
presenteerd de ontwikkeling van een
glastuinbouwprojekt in de gemeente
Made en Drimmelen. Inmiddels is er
eel werk verzet aan de verdere voor
bereiding. Zo kan op korte termijn
daadwerkelijk worden gestart met de
aanpassing van de infrastruktuur.
Met name moet hierbij worden ge-
daeht aan een verbreding van de
Plukmadeseweg en de aanleg van de
nutsvoorzieningen. Ook het Provin
ciaal Bestuur heeft het belang van het
tuinbouwprojekt erkend en heeft in
dat kader op diverse manieren on
dersteuning aan het projekt gegeven.
Een belangrijk voorbeeld daarvan is
het besluit om over te gaan tot ver
vroegde aanleg van de provinciale weg
langs de westzijde vanhet tuinbouw
gebied (de verlengde T 33).
Prijsontwikkeling Amerwarmte
Het is bekend dat de Amerwarmte een
belangrijke rol speelt in de ontwikke
ling van het glastuinbouwprojekt
"Plukmadesepolder". Zelfs nu de
gasprijs voor tuinbouwbedrijven is
verlaagd blijft de Amerwarmte een
aanmerkelijke goedkopere energie
bron omdat ook de prijs van Amer
warmte sterk daalt. Elektrische ener-
Kennis van de begrippen zelf
bestuiving en kruisbestuiving even
als de gewassen die tot deze ka-
tegoriën behoren, is voor de zaad
teler erg belangrijk. Gewapend
met deze kennis kan, door tijdig
maatregelen te nemen, ongewenste
kruisbestuiving worden tegenge
gaan en zo mogelijk worden
voorkomen.
In een tweetal artikelen zal onder
de titel; zelfbestuiving en kruis
bestuiving, nader op deze begrip
pen worden ingegaan. Elk artikel
wordt besloten met een lijst van
gewassen ingedeeld naar zelf
bestuivers en kruisbestuivers.
Hierbij hel artikel over zelf
bestuiving.
Voor wat de bloemzaadgewassen
betreft moet bij deze lijst het voor
behoud worden gemaakt, dat hier
naar in Nederland nog vrijwel
geen wetenschappelijk onderzoek
is gedaan, zodat hierover officieel
nog weinig bekend is. De hierbij
afgedrukte lijst van plantennamen
vindt zijn oorsprong in de prak
tijk van de zaadteelt en zal derhal
ve met enige voorzichtigheid moe
ten worden gehanteerd.
Men spreekt van zelfbestuiving, als
het stuifmeel van de zelfde bloem of
van een bloem van de zelfde plant, op
een stempel terecht komt. Hierna
vindt bevruchting plaats in dit geval
zelfbevruchting genoemd.
Dit zou eigenlijk het antwoord kun
nen zijn op een vraag die mij laatst
werd gesteld, n.l. of het bij zelfbestui
ving nog verschil maakt of het stuif
meel van de zelfde- of van een ande
re bloem komt. Het antwoord moet
dus zijn; neen, als het maar van de
zelfde plant is. Een verklaring hier
voor ligt in het feit, dat de erfelijke
eigenschappen (het genenstelsel) van
het stuifmeel bij een zelfbestuivende
plant van elke bloem gelijk is. Dit
houdt in, dat bij zelfbestuiving het na
komelingschap gelijk zal zijn aan de
ouderplant. Een gewas dat op deze
wijze door vermeerdering is ontstaan,
Vrijdag 31 januari 1986
gie en Amerwarmte worden in de
Amercentrale te Geertruidenberg in
hoofdzaak geproduceerd met kolen.
De kolenprijs daalde het afgelopen
jaar nog sneller dan de prijs voor gas
en olie. Samen met de verminderde
waarde van de Amerikaanse dollar en
de lagere rente tarieven heeft dit ge
leid tot een prijsvermindering voor
Amerwarmte. Een hoeveelheid Amer
warmte - afgenomen in de Plukma
desepolder - welke hoeveelheid over
eenkomt, met die van één m3 aard
gas kost nu 30 cent. Zoals bekend, is
voor aardgas per 1 januari 1986 de
prijs vastgesteld op 37,3 cent 25%
duurder). Het werkelijke verschil in
prijs is groter omdat voor het toepas
sen van Amerwarmte de investeringen
en het onderhoud lager zijn dan bij
verwarmen met aardgas. Bovendien
is er bij Amerwarmte geen sprake van
schoorsteenverliezen
Amerwarmtenet
Op 23 december 1985 is de Energie
Exploitatie Maatschappij Made B.V.
(EEM B.V.) opgericht, welke B.V.
het Amerwarmtenet in de Plukmade
sepolder exploiteert. De EEM B.V.
plaatst ook de zogenaamde warmte
wisselaars in de bedrijven. Voor het
zal gelijkvormig ofwel homozygoot
zijn.
Wat betekent dit nu voor de zaadteelt
en wat merkt de zaadteler daar van.
Wel, het feit dat een gewas tot de zelf
bestuivers behoort, is van zeer grote
betekenis bij selektie en zaadteelt. In
vergelijking met kruisbestuiving, heb
ben zelfbestuivende gewassen veel
voordelen:
1. Gelijkvormigheid
Een zelfbestuivend gewas is door
gaans zeer gelijkvormig (uniform).
Dit is niet alleen uiterlijk het geval,
waarbij de ene plant op de andere
lijkt, maar ook op het terrein van al
lerlei andere eigenschappen. We den
ken hierbij aan b.v. gelijkbloeiend,
van gelijke grootte, gelijk oogst of
plukrijp, uniform van kleur enz.
2. Geen verbastering
Geen verbastering dus ook geen op-
zuiveringskosten als gevolg daarvan
in vermeerderingspercelen. Geen bu
renruzie vanwege belendingsgevaar.
Er hoeven geen of slechts kleine af
standen tussen de percelen onderling
in acht te worden genomen.
3. Voor bestuiving niet afhankelijk
van insektenbezoek.
Op grond van bovenstaande gegevens
zal het duidelijk zijn, dat de raszui
verheid (de grote zorg van de selek-
teur) bij zelfbestuivers heel wat ge
makkelijker kan worden gehand
haafd, dan bij kruisbestuivers.
Zo gezien lijkt het alsof er in zelf
bestuivende gewassen geen onzuiver
heden voor kunnen komen. Niets is
echter minder waar. Ook hierin ko
men onzuiverheden voor, die door de
volgende oorzaken kunnen optreden.
a. Mutatie's
Dit is een plotseling optredende erfe
lijke verandering. Komt bij de meeste
gewassen sporadisch voor. Uit muta
tie's zijn vaak nieuwe rassen ontstaan.
b. Degenereren
Het verlopen - degenereren - naar de
oorspronkelijke eigenschappen. Dit
gebeurt bij bloemen vooral met de
kleuren. Nieuwe kleuren die door ver
edeling zijn verkregen, lopen soms
vrij gemakkelijk terug naar de oor
spronkelijke kleur.
plaatsen van die apparatuur worden
geen extra kosten in rekening ge
bracht. De aanleg van het leidingnet
in de Plukmadesepolder start eind ja
nuari 1986, waarna in april 1986 ±35
ha. tuinbouwgrond voor direkt ge
bruik gereed ligt. Met het systeem van
Amerwarmte is ruime ervaring op
gedaan.
In de provincie Noord-Brabant zijn
inmiddels 24 bestaande glastuinbouw
bedrijven met een totale oppervlakte
van 32 ha. aangesloten op het Amer
warmtenet. Buiten de Plukmadese
polder zullen in 1986 nog 35 bedrij
ven worden aangesloten.
Vestiging bedrijven
Inmiddels is de vestiging van twee be
drijven met een gezamenlijke opper
vlakte van 13 ha. in de Plukmadese
polder zeker gesteld. Een van die be
drijven is de vestiging van Fides B.V.,
een stekproduktiebedrijf voor chry
santen, welk bedrijf 10 ha. grond
heeft aangekocht. De eerste fase van
het bedrijf 3 ha.) zal nog dit voor
jaar in aanbouw worden genomen,
terwijl de grondwerken voor die be
bouwing al in uitvoering zijn. Het
tweede bedrijf met een oppervlakte
van 3 ha. zal zich toeleggen op de
groententeelt.
Bij bonen zonder draad komt het
voor dat er weer peulen met draad
worden gevonden terwijl zachtschil-
lige bonen weer degenereren naar
hardschilligheid.
Door voortdurende selektie en veld-
keuring kan de raszuiverheid op peil
worden gehouden.
c. Vermenging
Vermenging kan voorkomen bij zaai
en, planten, dorsen en schonen. Dit
te voorkomen, vraagt van de teler en
de loonwerker grote nauwkeurigheid.
Onzuiverheden ontstaan door ver
menging kan grote financiële gevol
gen hebben voor de verbruikers van
het zaad, hetgeen uiteindelijk ook niet
de belangen van de firma die het zaad
geleverd heeft, onberoerd zal laten.
Het opzuiveren van de percelen is het
werk van de selekteurs die we gedu
rende de zomer in de zaadteeltcentra
vrijwel dagelijks hiermee bezig kun
nen zien. Zij hebben tot taak alle af
wijkende planten te verwijderen waar
door de raszuiverheid weer op het ge
wenste peil wordt gebracht.
Voorbeelden van zelfbestuivende ge
wassen
Groente
Doperwt) Uitgesproken zelf
bestuivers.
Peulerwt) Hierbij heeft de bevruch
ting reeds plaats gehad voordat de
bloemen open gaan.
Sla, Slaboon, Tomaat, Tuinboon,
Veldsla, Snijboon) Overwegend zelf
bestuivers. Enige kruisbestuiving is
niet uitgesloten.
Bloemen
Lathyrus odoratus) Uitgesproken
zelfbestuiver.
Callistephus sinensis - Aster -; Mat-
thiola incana - Zomerviolier; Tagetes
erecta - Grootbloemige Afrikaan; Ta
getes patula - Kleinbloemige Afri
kaan; Tagetes tenuifolia - Zeer klein
bloemige Afrikaan; Chrysanthemum
leucanthemum en Chrysanthemum
maximum - beiden Margriet) overwe
gend zelfbestuiving; enige afstand on
derling is gewenst.
Bij kasteelten kan zelfbestuiving wor
den bevordert, door:
a. trillen of tikken;
b. door de wind. Luchtramen en deu
ren open.
D.L. Koppenhol
Zaadteeltstudieklub
"Eiland Tholen"
Op de Nederlandse veilingen wordt
momenteel volop veldsla aangevoerd.
Met name door de populariteit van de
nieuwe slasoorten (eikebladsla, rood-
lof, krulandijvie, batavia, lollo ros
so etc.) is veldsla opnieuw in de be
langstelling gekomen. Toch weten
nog veel konsumenten niet wat veldsla
is, hoe men het klaar moet maken en
hoeveel men er van nodig heeft. Ook
in de horeca zelf, waar veldsla een be
kender produkt is, is men niet bekend
met het feit dat Nederland zijn eigen
verse veldsla heeft. Helaas vraagt men
bij de groothandel nog vaak naar bui
tenlandse veldsla.
De kwaliteit van de Nederlandse
veldsla staat op een bijzonder hoog
nivo door de aandacht die de telers
aan deze kleine lekkere plantjes
schenken. Eigenlijk heeft veldsla niets
met sla te maken. Veldsla is verwant
aan de valeriaan, waaruit een kalme
rend ekstrakt wordt gewonnen. De
smaak doet denken aan die van no
ten. De blaadjes zijn knapperig en
smaken pittig. Veldsla wordt geteeld
in kassen en in de vollegrond. De Ba-
rendrechtse veiling Zuid Holland
Zuid rekent veldsla tot een van haar
specialiteiten. De aanvoer aan deze
veiling is groot, hetgeen betekent dat
men vaak voor weinig geld veldsla in
Barendrecht kan kopen.
Veldsla is onvoorstelbaar goed houd
baar. Bij eksperimenten met een
kleinverpakking, had men de veldsla
drie weken in een koeling laten liggen.
Met het verse produkt bestond zowel
in uiterlijk als in smaak nauwelijks
verschil.
Veldsla wordt rauw gekonsumeerd,
meestal met een dressing van noten-
of olijfolie, wat kruidenazijn, peper
en zout. Men kan, door de sterkte van
dit plantje, ook warme dressings ge
bruiken. Een reden, waarom dit pro
dukt zich uitstekend leent voor sala
des met warme ingrediënten (dunne
reepjes ossehaas, eendeborst of war
me reepjes vis met zeevruchten).
Er zijn vele soorten veldsla. Onder
zoek onder konsumenten moet uitwij
zen, welke variëteit men prefereert.
Met lange of korte blaadjes, donker-
of juist licht groen. Veldsla wordt ter
veiling aangeboden in een grijs plastik
bakje, afgedekt met donker folie.
Aan één ons veldsla heeft als men haar
als bijgerecht gebruikt - al voldoende.
De Kommissie Fruitteelt van het KNLC konstateerde dat, hoewel nog
slechts weinig gegevens bekend zijn, het aantal aanvragen door fruit
telers om een bijdrage uit de regeling 'Vorstschade fruitteelt' van hel
O.- en S.-fonds minder zal zijn dan in een eerder stadium is verwacht.
Door het bestuur van het O.- en S.-fonds is de regeling aangepast,
in die zin dat de franchise-korting slechts ten laste zal komen van de
rentesubsidie. Dit overeenkomstig de eerder gemaakte afspraken. Tij
dens de 17 januari j.l. gehouden vergadering werd er behalve over de
vorstschade ook gesproken over bakterievuur, praktijkonderzoek en
voorlichting.
Bij de kommissie kwam ten aanzien
van de regeling 'Vorstschade fruit
teelt' de vraag op of het beschikbaar
gestelde geldbedrag geheel gebruikt
zal worden. Men vreest dat veel fruit
telers in het verleden een dusdanig
slechte ervaring met het fonds hebben
opgedaan, dat ze maar geen aanvraag
hebben ingediend.
Wel kon door de kommissie worden
gekonstateerd dat de aanvankelijk
vastgestelde aanvraagkosten zijn ver
laagd. De kosten voor een aanvraag
rentesubsidie bedragen nü ƒ300,
(was ƒ900,Een aanvraag voor een
bijdrage uit het borgstellingsfonds ten
behoeve van de hektare-bijdrage en
rentesubsidie kost ƒ650,
In de vergadering werd gewezen op
het feit dat door de banken het erf-
pachtrecht in Zeewolde (Zuidelijk-
Flevoland) op ƒ30.000 per ha is ge
waardeerd. Een hele slechte zaak, zo
vond de Kommissie, want hierdoor
komen door vorstschade getroffen
fruittelers Ln dit gebied nog maar voor
een zeer laag bedrag in aanmerking.
Bakterievuur
Tijdens de vergadering werd opge
merkt dat de overheid nog steeds niet
van de noodzaak is doordrongen dat
meidoornstruiken zo snel mogelijk
verwijderd dienen te worden, om niet
aangetaste bomen en struiken te kun
nen behouden.
Nog steeds wordt de opvatting gehul
digd dat men bakterievuur kan laten
uitwoekeren en dat de sterkste bomen
en struiken wel over zullen blijven.
Niet is minder waar. Toch komen hier
en daar zelfs weer nieuwe aanplantin
gen van meidoorns voor.
Vanuit de Kommissie Gewasbescher
ming werd vernomen, dat de fabri
kant van het middel streptomycine is
verzocht de aanvraag voor toelating
van dit middel niet in te trekken. Voor
wat betreft het agendapunt bakterie
vuur kwam ook aan de orde het huur-
kontrakt van het proefveld Ouwer-
kerk, dat per 1 september 1986 af
loopt. Voorgesteld werd het kontrakt
met viji jaar te verlengen.
Praktijkonderzoek
In de vergadering werd gesproken
over de proeftuin Geldermalsen. Er
werd gemeld dat daar aardbeien en
rode bessen ingepland zullen worden.
Ook kan het personeelsbestand van
deze proeftuin op de gewenste sterk
te worden gebracht. Het vollegronds-
aardbeienonderzoek moet verder
worden uitgebreid in Breda en Horst.
Ten aanzien van het fruitteeltonder-
zoek in Nederland in zijn algemeen
heid werd in de vergadering vast
gesteld dat het onderzoek zich voor
al moet richten op oogstspreiding,
verbetering van kwaliteit, gewasbe
scherming, vermeerdering en verbete
ring van teeltmethoden. Gekonsta
teerd kon worden dat het Proefstati
on voor de Fruitteelt minder aan on
derzoek toekomt, omdat de voorlich
ting steeds meer tijd vergt. Ook dreigt
er duidelijk een tekort aan man
kracht.
Voorlichting
In de Kommissie Fruitteelt kwam men
tot de konstatering, dat de,voorlich
ting steeds verder op z'n retour raakt.
Men noemde een aantal oorzaken: het
aantal formatieplaatsen is drastisch
ingekrompen; deeltijdarbeid (32 uri-
ge werkweken) en part-time banen in
de voorlichting. Dit laatste leidt tot
een regelrechte ramp, zo werd er in
de vergadering gezegd.
Het voorlichtingsapparaat van de
overheid gaat door deze oorzaken
volledig onderuit. De vraag kwam in
de vergadering op wat er met de par-
tikuliere voorlichting zal gaan gebeu
ren. Wordt deze wel of niet ingescha
keld. Het standpunt is altijd geweest
dat de voorlichting objektief dient te
zijn. En dat zou in principe alleen bij
overheidsvoorlichting mogelijk zijn.
In dat licht gezien dient er geen par-
tikuliere voorlichting in de plaats te
komen van overheidsvoorlichting. De
kommissie was van mening dat de
praktijk desondanks niet meer zonder
partikuliere voorlichting kan en steeds
meer die richting uit dreigt te gaan.
Ook meende men dat deze vorm van
voorlichting de beschikking moet
kunnen krijgen over onderzoeksre
sultaten.
17
