Zomergerst
komt terug
Erwten en veldbonen kunnen
konkurrentie aan met granen!
Rassenkeuze zomergerst 1986
Beschrijving van de rassen
Nog voldoende ruimte voor teelt eiwitrijke gewassen
Ruimte in de markt
Ruimte in het bouwplan
Financiële ruimte
Met een oppervlakte van 13.000 ha in het zuidwestelijk kleigebied
lijkt het gewas zomergerst duidelijk aan het terugkomen; in 1984 werd
9400 ha zomergerst geteeld. Enerzijds is de uitbreiding een gevolg
van de hogere ha- en geldopbrengst die zomergerst de afgelopen ja
ren gaf, anderzijds is het door de slechte herfst van 1984 en de lagere
prijs van wintertarwe dat zomergerst meer kansen kreeg. Een belang
rijk deel van de gerst is in maart in een los zaaibed van goede struc
tuur gezaaid; een ander deel is tweede helft april gezaaid.
Tabel 1 Korrelopbrengst zomergerstrassen 1985 en meerjarig gemiddelde in
verhoudingsgetallen op de zuidwestelijke zeeklei
proefveld:
"Rusthoeve"
"Westmaas"
Cadzand
z.w.
zeeklei
ras
zaaidatum:
19 maart
13 maart
8 maart
qemiddeld
N-min/ha
40
45
70
1985
1980 t/m
kg N/ha
70
70
80
80
70
1985
Trumpf
105
104
95
99
104
101
100
Grit
104
103
95
95
101
100
98
Apex
98
98
106
105
101
102
101
Efron
98
100
106
104
103
102
101
Robin
105
103
104
103
102
103
101
Golf
107
109
114
111
112
111
110
gemiddelde;
100 kg/ha
fungiciden
6950 6980 6070 6240
5550 6360
6530
Tabel 2 Waardering van enkele raseigenschappen volgens de 61e Rassenlijst
1986
ras
geschiktheid
voor
dekvrucht
stro
brouw-
ki:ali-
teit
gevoeligheid
voor
doorwas
resistent tegen
stevig
heid
veer
kracht
gele roest
meeldauw
Trumpf
8
8,5
6,5
8,5
6
7
6
Grit
8
8,5
6,5
8,5
8
7,5
6
Apex
6
7
6
6,5
7
7
8
Efron
7,5
7,5
7
6,5
7,5
6
5,5
Robin
8
8,5
6,5
7
8
7
7
Golf
6
6,5
6
6
6
5
5,5
Een hoog cijfer duidt op een gunstige waardering
Door nat en koud weer in mei stag
neerde de groei, vooral van de vroeg
gezaaide gerst. Dit heeft zich later
hersteld en in juli had de vroeg gezaai
de gerst een goede stand, met meer
aren dan de latere zaai. Er kwam in
juni nogal meeldauw voor, waartegen
algemeen een bespuiting is uitge
voerd. Daarnaast moest in veel per
celen tegen luis worden gespoten. In
vrij veel percelen zomergerst kwam,
als gevolg van veel regen waardoor
struktuurbederf optrad, tweewassig-
heid voor. Een aantal van deze door-
wasstengels gaf een kleine aar. Mede
door het koele, vochtige weer was de
zomergerst laat rijp. Het slechte weer
gaf ekstra vertraging bij de oogst.
Vooral de vroeg gezaaide zomergerst
gaf een goede korrelopbrengst, de la
ter gezaaide was vrij goed. Het per
centage te smalle korrels was gemid
deld vrij groot.
In vergelijking met het topjaar 1984
was de gerstopbrengst in 1985 500
kg lager, maar dit verschil was veel
minder dan bij wintertarwe waar het
1400 kg/ha bedroeg. In 1985 heb
ben er in het Zuidwesten 3 proefvel
den met zomergerstrassen gelegen. De
uitkomsten daarvan, alsmede het
meerjarig gemiddelde zijn in tabel 1
weergegeven.
Voor de brouwerij
Trumpf geeft goede opbrengsten, en
heeft een goede tot zeer goede brouw-
kwaliteit. Het stro is vrij kort en ste
vig tot zeer stevig. Heeft een trage be-
ginontwikkeling en een matige grond-
bedekking. Rijpt vrij laat tot laat. Is
middelmatig vatbaar voor meeldauw
en vrij weinig voor gele roest. Weinig
- Konsulentschappen voor de Akker
bouw en de Tuinbouw in het Zuid
westelijk kleigebied
- Rijksinstituut voor het rassenonder-
zoek van kuituurgewassen te Wage-
ningen
- Proefboerderijen 'Rusthoeve' en
'Westmaas'
gevoelig voor doorwas. Verdraagt
laat zaaien en minder goede omstan
digheden matig.
Grit geeft goede opbrengsten. De
brouwkwaliteit is goed tot zeer goed.
Het stro is vrij kort en stevig tot zeer
stevig. De beginontwikkeling is traag
en de grondbedekking matig. Wordt
weinig door gele roest en middelma
tig door meeldauw aangetast. Rijpt
vrij laat tot laat. Verdraagt laat zaai
en en minder goede omstandigheden
matig.
Apex geeft goede tot zeer goede op
brengsten. Heeft een vlotte beginont
wikkeling. Groeit gemakkelijk en is
vrij weinig gevoelig voor doorwas.
Het stro is van gemiddelde lengte en
vrij stevig. Werd weinig door meel
dauw aangetast. Rijpt vroeg. De
brouwkwaliteit is middelmatig tot vrij
goed.
Efron heeft goede tot zeer goede op
brengsten gegeven. De brouwkwaliteit
is middelmatig tot vrij goed. Heeft
vrij stevig tot stevig stro. Werd nog
al door meeldauw aangetast.
Robin heeft goede opbrengsten gege
ven en heeft een vrij goede brouw
kwaliteit. De beginontwikkeling is iets
traag. Heeft vrij kort, stevig tot zeer
stevig stro. Werd weinig door meel
dauw aangetast. De korrel is vrij
klein. Rijpt vrij laat.
Voergerst
Golf heeft hoge opbrengsten gegeven.
De beginontwikkeling is vrij vlot, het
stro is middenkort, middelmatig tot
vrij stevig en matig veerkrachtig.
Werd vrij sterk door meeldauw aan
getast. Rijpt middenlaat.
Advies
Voor de teelt van brouwgerst worden
Trumpf en Grit aanbevolen op grond
van brouwkwaliteit en strostevigheid.
Apex, Efron en Robin hebben goede
opbrengsten gegeven. Het nieuwe ras
Golf heeft zeer hoge opbrengsten ge
geven maar is geen brouwgerst. Aan
vullende informatie is te vinden in de
61e Beschrijvende Rassenlijst voor
Landbouwgewassen 1986.
Voor veel akkerbouwers is de teelt van erwten en veldbonen nog nieuw.
Er is de laatste jaren weliswaar een regelmatige uitbreiding geweest,
maar deze heeft vooral buiten het Zuid-Westelijke zeeklei gebied plaats
gevonden. Toch is ook hier de behoefte aan nieuwe gewassen erg groot.
Veel telers zijn dan ook sterk geïnteresseerd in peulvruchtenteelt, maar
vragen zich af of er wel zoveel ruimte is voor dit gewas. Ruimte in
de markt (afzet); ruimte in de teelt (bouwplan) en financiële ruimte
(saldo). Zitten we niet in korte tijd snel aan allerlei plafonds, als we
deze teelt uitbreiden, zoals dat bij veel andere kleine gewassen het ge
val is?
Tabel
II Opbrengsten
1970
2950 kg/ha
1975
3000 kg/ha
1980
3800 kg/ha
1981
4050 kg/ha
1982
4800 kg/ha
1983
4250 kg/ha
1984
5200 kg/ha
1985
3750 kg/ha
Droge erwten en veldbonen vallen se
dert 1978 onder EG-marktordening.
Deze komt er heel kort gezegd op neer
dat de afnemer van het produkt aan
de teler ten minste de vastgestelde mi
nimumprijs betaalt en dat bij verwer
king tot veevoeders of voor menselij
ke konsumptie de fabrikant een
toeslag uit de EG-pot ontvangt, die
hem in staat stelt de erwten of de veld
bonen te verwerken in konkurrentie
met eiwitrijke produkten van de we
reldmarkt (sojaschroot/maisgluten)
of konsumptie-erwten van buiten de
'Gemeenschap. Voor oogst 1985 be
droeg de minimumtelerspr. voor erw
ten ƒ76,19/100 kg en voor veldbo
nen ƒ73,50/100 kg.
De bedoeling van de regeling is om in
de Gemeenschap een evenwichtiger
produktie te bereiken tussen enerzijds
energiedragers zoals granen/suiker
(overschot) en anderzijds plantaardige
eiwitten (tekort).
Sedert de totstandkoming van de EG
is er een grote onevenwichtigheid ont
staan zoals uit onderstaande tabel
blijkt (EG van negen landen).
De eigen produktie van erwten/veld-
bonen is t.o.v. 1960 dus nauwelijks
gestegen terwijl de import in 25 jaar
Tabel 1 Enkele produktie- en invoer-
cijfers in miljoenen tonnen in de EG
1960
Mengvoeder produktie 12
Import eiwitrijke produkten 2,5
Produktie erwten/veldbonen 2
7 x zo groot is geworden. Up basis
van het eiwit komt 18 miljoen ton im-
portprodukt (hoofdzakelijk soja, so-
jaschroot en maisgluten) overeen met
31 miljoen ton erwten en veldbonen.
Dit tegenover een produktie van 3
miljoen ton zou in theorie tot de kon-
klusie kunnen leiden dat de produk
tie nog tot het 10-voudige kan wor
den uitgebreid. Voorlopig gaat men
echter nog uit van schattingen tot 10
miljoen ton, d.w.z. ruim het drievou
dige van de huidige produktie. Dus
nog ruimte genoeg voordat er sprake
is van overschotten.
Met de ervaringen van de afgelopen
5 jr is dudelijk geworden dat er erw
ten en veldbonen voor een veel gro
ter teeltgebied geschikt zijn, dan in het
verleden werd gedacht. Buiten de zee
klei slagen deze gewassen op de lich
te gronden ook goed. Er dient dan wel
voldaan te zijn aan bepaalde voor
waarden van bodemvruchtbaarheid,
teelttechniek en rassenkeuze. Er zijn
wat deze zaken betreft grote verande
ringen gemaakt zoals onderstaande
opbrengsttabel laat zien:
1985
±78
±18
3
Hieruit blijkt dat in een slecht jaar als
1985 de opbrengst nog 25% hoger is
dan het normale opbrengst-niveau
van 10 a 15 jaar geleden. Het is alles
zins aannemelijk dat voor verder
gaande ontwikkelingen op het gebied
van teelttechniek en nieuwe rassen de
opbrengsten verder zullen stijgen. Bij
een geadviseerde vruchtwisseling van
1 op 7 voor erwten en wellicht iets
nauwer voor veldbonen is er in Ne
derland ruimte voor 100.000 ha van
deze gewassen. Hierbij is er rekening
mee gehouden, dat naar schatting
150.000 ha akkerbouw niet geschikt
is. In 1985 was de teelt inklusief kon-
servenerwten 27.000 ha. Ook vanuit
het bouwplan lijkt er dus nog ruimte
genoeg aanwezig te zijn.
Toen de nieuwe regeling in 1978 van
start ging was de minimumtelersprijs
ƒ62,/100 kg, zowel voor de erwten
als voor de veldbonen. Dat was 32%
hoger dan de tarweprijs (ƒ47,—). In
1985 was dat gestegen tot 60% Hier
naast hebben de opbrengsten van er
wten in dezelfde periode een groter
procentuele stijging te zien gegeven
dan van tarwe. Als gevolg van dit al
les is het saldo van erwten aanzienlijk
gestegen t.o.v. tarwe. Het ligt nu op
hetzelfde niveau als wintertarwe. In
1978 lag het saldo op het niveau van
zomergranen. Dit betekent dat de te-
Ier nu, wat financieel resultaat betreft,
wintertarwe in het bouwplan kan rui
len voor erwten. Voor veldbonen
geldt in grote lijnen hetzelfde. Hier
komt nog bij dat in het Zuid-Westen;
veel erwten voor zaaizaad worden
geteeld.
De vraag wordt wel eens gesteld of
Brussel kan doorgaan met hoge sub
sidies te blijven betalen op deze pro
dukten. Het antwoord hierop kan
slechts indirekt worden gegeven. Het
landbouwbeleid in Brussel zal meer en
meer gericht worden op het produce
ren van datgene, waaraan behoefte
bestaat waarvoor een markt is. Te
gen de achtergrond van dat basisge
geven zal een marktordening voor ei
witrijke produkten niet meer gemist
kunnen worden. Reeds eerder is hier
gesteld dat de plantaardige produk
tie uit balans is geraakt wat betreft de
verhouding granen (zetmeel) tegeno
ver eiwitrijke gewassen zoals erwten
en veldbonen.
De overschotten aan granen kunnen
voor een belangrijk deel ingedamd
worden door meer ruimte te scheppen
voor gewassen met een grote negatie
ve voorzieningsbalans. In het totale
prijsbeleid zal dit betekenen, dat ook
Ir. C.J. van der Bergh - dire kleur afd.
zaaizaden en poolgoed,
Cebeco-Handelsraad R 'dam
in de toekomst'erwten en veldbonen
wat saldo betreft de konkurrentie met
granen moeten aankunnen. Op straf
fe dat anders de graanberg nog hoger
wordt en de eiwitvoorziening op
nieuw geheel afhankelijk wordt van
de wereldmarkt.
4
Vrijdag 24 januari 1986
