Nieuwe GATT-ronde zal
landbouwpolitiek sterk beïnvloeden
EG-exportsubsidies worden boeren last
Granen
Export-subsidies
Nederlands compromis
De Verenigde Staten willen
alle exportsubsidies in landbouw
afschaffen;
alleen nieuwe GATT-code
kan orde brengen op wereld
markt landbouwproducten;
laatste kans voor VS en EG
om landbouw-oorlog te vermij
den;
EG vreest subsidiewedloop
met VS te verliezen;
VS gaan Europese graanex-
porten aanklagen.
Dat zijn zo wat krantenkoppen
van het voorbije jaar. 1985 was
een jaar waarin de spanningen
rond het Europese landbouwbe
leid behalve intern (konflikt over
de graanprijzen) ook internatio
naal soms weer hoog opliepen.
Zodra zulke handelskonflikten
dreigen richten aller ogen zich op
Genève. Daar zetelt immers het
GATT. Dat is het negentig lan
den en vijfentachtig procent van
de wereldhandel omsluitende
centrum, waar men waakt over de
spelregels.
Dat gaat echter steeds moeizamer
nu in de geïndustrialiseerde
wereld de techniek een nieuwe
agrarische produktiegolf uitlokt,
terwijl tegelijk het verbruik van
de konsument stagneert. Waar,
worden welke boeren en tuinders
binnenkort in feite overbodig, zo
luidt cru gesteld, niet alleen bin
nen de Europese Gemeenschap
maar ook daar buiten de vraag.
Want achter het gevecht om de
spelregels in het handelsverkeer
gaat de produktiebeheersing in
de landbouw in de ontwikkelde
wereld schuil.
Er liggen nu klachten in Genève
over tarwe en zuidvruchten,
Amerikaanse weggeef-akties
voor agrarische produkten en
Europese exportsubsidies op tar
wemeel, slachtpluimvee, suiker
en deegwaren. Al sedert 1983 be
naderen de Amerikanen ons in
Brussel om, onder het genot van
hun Californische wijnen die ze
dan graag schenken, heftig te
protesteren tegen plannen van de
Europese Gemeenschap voor een
speciale heffing op de massa
oliën en vetten die wij invoeren.
Intussen hebben de afgelopen
weken de kranten vanuit Genève
gemeld dat er dan toch (eindelijk)
waarschijnlijk een nieuwe inter
nationale wereldwijde handels
ronde komt. De lezers herinneren
zich wellicht de Tokio-ronde
1973-1979 en de Kennedy-ronde
uit de vroege zestiger jaren.
Wat heeft de Nederlandse boer
en tuinder van alle bovenstaande
ontwikkelingen te verwachten? In
hoeverre zal Genève het Europe
se en het vaderlandse landbouw
beleid gaan beïnvloeden? Heb
ben deze ontwikkelingen werke
lijk invloed op onze toekomstige
bedrijfsvoering? Loopt het Euro
pese Groenboek van landbouw-
kommissaris Andriessen met gra-
nenheffingen en Europese op
koopregelingen al vooruit op wat
in Genève staat te gebeuren? Wat
moeten wij intussen denken van
de in 1985 zo vaak weerklinkende
dreigementen over een konflikt
tussen de EG en VS? Over al deze
zaken hadden wij een gesprek
met ir. Aart de Zeeuw, direkteur-
generaal van het ministerie van
L andbouw en Visserij in Den
Haag. Hij is president van het
speciale wereldwijde landbouw-
comité van het GATT. Zijn di-
rekte medewerker voor dergelijke
internationale kwesties ir. Jan
Schotanus was ook bij het vraag
gesprek aanwezig.
De heer De Zeeuw begint met een
schets van de situatie. "Toen de
landbouwsektor in het begin van de
tachtiger jaren steeds meer protec
tionistisch (door de overheid be
schermd, red.) werd, hebben de mi
nisters van het GATT een speciaal
landbouw-comité ingesteld, waarvan
ik dus voorzitter ben. Wij moesten
nagaan welke wijzigingen van be
staande spelregels in de internationa
le handel, danwel van hun uitleg,
noodzakelijk zijn geworden. Dit
tegen de achtergrond van het voort-
durende streven, dat na de komst van
president Reagan door de VS extra is
bevorderd, om te komen tot meer li
beralisatie van de handel".
De eerste twee jaar hebben wij als
GATT-landbouwcomité heel veel
aandacht besteed aan het analyseren
van reeksen bestaande handelspoli
tieke maatregelen. Daaruit zijn toen
tenslotte twee duidelijke konklusies
getrokken.
De eerste is dat men erkent dat
allerlei in feite de handelbelemme-
rende maatregelen die zijn genomen,
een sterk verband hebben met de
nationale landbouwpolitiek van de
betrokken landen.
De tweede konklusie waartoe men
kwam, luidt dat heel veel maatrege
len die in de internationale handel in
landbouwprodukten zijn genomen
de laatste jaren, niet door de beugel
van de GATT-regels kunnen. Die
GATT-afspraken uit de Tokio-ronde
en vroegere akkoorden worden vaak
omzeild. Een voorbeeld daarvan zijn
de beperkingen die de EG oplegt aan
de invoer van schapevlees van daar
buiten, en ook van tapioka. Het
GATT is een platform van onder
handelingen, zo gaat De Zeeuw ver
der. Je maakt daar dus afspraken, op
basis van bestaande akkoorden.
Kernpunt is datje alleen de interna
tionale handel mag beperken via de
zogenaamde "gebonden tarieven".
Die tarieven worden dan vervolgens
geleidelijk aan afgebroken. Voor de
landbouw heeft men vanaf het begin
de mogelijkheid geopend om meer
dan in andere sektoren de interna
tionale handel te beperken. Het is
daar dus toegestaan om de export
onder bepaalde voorwaarden te
subsidiëren of om de invoer te be
perken tot bepaalde hoeveelheden.
Het beroemde artikel XI van het
GATT regelt de importbeperkingen
en XVI de subsidies bij de uitvoer.
Vrijdag 10 januari 1986
De Zeeuw: "Er moet altijd ruimte open blijven voor inmportprodukten, welke
handelsstrategie onderdeel van de GA TT-afspraken dient te zijn.
Afgesproken is in dat kader datje de
invoer van bijvoorbeeld granen of
andere landbouwprodukten alleen
mag beperken als je tegelijk een ze
kere minimumhoeveelheid aan im
porten garandeert. Bovendien mag je
de invoer alleen beperken als je te
gelijk je eigen produktie onder kon-
trole houdt.
In het algemeen kun je stellen dat de
Europese Gemeenschap voor diverse
produkten twee prijzen hanteert:
Binnenlandse en voor de buiten-
markten. Daar passen automatisch
dan variabele heffingen bij op de in
voer om vreemde produkten in be
perkte mate toe te laten.
Ze zijn variabel omdat ze gekoppeld
zijn aan de ontwikkelingen op de
weeldmarkt. En anderzijds export
restituties (overheid-subsidies op de
uitvoer) om onze Westeuropese pro
dukten elders kwijt te kunnen. Dat
systeem is in het GATT, destijds on
danks verzet van onder andere de
Amerikanen wel degelijk aanvaard.
De vraag is nu wel, hoe je met die
instrumenten omgaat. Nemen wij de
granen als voorbeeld. Daar kun je
zeggen dat de mogelijkheden voor
vreemd graan om hier binnen te ko
men meer beperkt zijn dan strikt no
dig zou zijn. De heffingen die op die
geïmporteerde granen worden ge
legd zijn namelijk afgestemd op de
Europese richtprijs. Die ligt hoger
dan de reële Europese interventie
prijs en zo worden die vreemde gra
nen dus nog eens extra belast. Daar
om wordt er nu van buiten dus ook
tegen die hoge Europese variabele
heffing aangeschopt. Historisch is
het systeem overigens wel verklaar
baar omdat de Europese Gemeen
schap destijds een tekort had aan
granen.
Zo zien wij nu dan ook dat die hoge
heffing de Europese graanimport
heeft doen teruglopen tot zeven mil
joen ton jaarlijks, op een oogst bin
nen de EG van ruwweg honderd
veertig miljoen ton. Het gaat om hele
bijzondere kwaliteiten graan. Ander
graan kan hier door die heffingen
eigenlijk niet meer binnen. Ik
beoordeel hier niet of dat terecht zo
is, maar geef antwoord op uw vraag
of de EG-heffingen in het GATT ter
diskussie staan.
Vraag: Hoe beoordeelt het GA TT nu
die heffingen, de minimumimportprij
zen, de invoerbeperkingen, gebonden
quota en dergelijke?
De Zeeuw: Algemene opinie is dat
welke rem je (bijvoorbeeld als EG)
ook toepast, je nooit zo ver mag gaan
de importen volledig te blokkeren.
Er moet dus altijd ruimte open blij
ven voor importprodukten. Die mi
nimale invoer moet bovendien tevo
ren uitonderhandeld worden met de
handelspartners. In de toekomst zou
zo'n handelsstrategie dus duidelijker
realiteit moeten worden, dat wil zeg
gen onderdeel van de GATT-af-
spraken. Als de EG nu bijvoorbeeld,
pakweg nog zeven miljoen ton graan
invoert zou zij zo'n quotum als mi-
nimuminvoer voor de toekomst
kunnen laten vastleggen, zo is groei
ende consensus in het GATT.
Vraag: Hoe liggen de kaarten in het
GA TT-beraad rond de uitvoer van
agrarische produkten?
De Zeeuw: Daar liggen nu twee op
ties naast elkaar. De eerste is dat
subsidies op export (van granen,
zuivelprodukten, vlees, enz.) toege
staan zijn, mits het om primaire pro
dukten gaat en bovendien de expor
teur aldus niet meer dan een billijk
aandeel in de wereldexport krijgt.
Die al bestaande regel heeft de afge
lopenjaren niet goed gewerkt en zou
dan in de toekomst scherp gedefi
nieerd worden. Het komt dan neer
op een verduidelijking van het be
grip "billijk aandeel" van de wereld
markt datje dus als EG of Verenigde
Staten bijvoorbeeld mag hebben.
Dat zal niet eenvoudig zijn. Sterker:
Bij konflikten en klachten kwamen
de onafhankelijke deskundigen van
het GATT tot nu toe vrijwel nooit tot
een Salomons-oordeel.
De tweede optie is dat de bestaande
exportsubsidies geleidelijk aan wor
den afgeschaft en dus verboden, op
een aantal wel omschreven en over
eengekomen uitzonderingen na. Ex
port zou dan meer dan nu op basis
van de vrije konkurrentie moeten
verlopen. Die optie wordt onder an
dere verdedigd door de Verenigde
Staten, Nieuw-Zeeland, Australië,
Canada, Argentinië, Brazilië. Het
gaat er nu om dat wij in het GATT
tot een keuze komen tussen die twee
opties die in het GATT-landbouw-
communiqué een gelijkwaardige
status hebben verkregen
Vraag: Wie de ervaringen met het
GA TT een beetje kent kan die eerste
optie - dus die van de EG - toch inter
nationaal nauwelijks nog verdedigen?
Al jaren bestaat die regeling en uw
landbouwkomité was toch juist tot de
konklusie gekomen dat ze in de prak
rijk massaal worden ontweken?
"Dat is zeker waar", zo verzucht De
Zeeuw nauwelijks hoorbaar. Maar je
zou voortaan kunnen afspreken dat
als je exportsubsidies geeft, je eerst
binnen het GATT moet nagaan met
je partners of die hen schade doen.
Nu staat zo'n aanpak nog buitenge
woon vaag in artikel XVI. Dat zou je
tijdens een nieuwe GATT-ronde dus
kunnen aanscherpen door een sank-
tie (straf) mogelijk te maken voor
overtreders die een ander ernstige
schade aandoen. In zo'n geval zou
den de partners dus tegenmaatrege
len mogen toepassen. Dat is nu niet
zo.
Vraag: Leert de GATT-historie
niet dat het al of niet geven van het
groene licht voor zulke maatregelen in
de praktijk toch moeilijk te bepalen is?
De Zeeuw: In de eerste plaats is het
vaak moeilijk te definiëren wat pre
cies "schade" is. Een GATT-panel
(kommissie van onafhankelijke des
kundigen) komt uitermate moei
zaam tot unanieme konklusies. In de
tweede plaats is tot nu toe een land
dat de GATT-code overtreedt niet te
dwingen een korrigerende uitspraak
van hogerhand ook op te volgen.
Daarom zal in de nieuwe wereld
handelsronde ook die problematiek
rond het aanvaarden van officiële
GATT-uitspraken zeker een rol gaan
spelen. Want tot nu toe zijn de
meeste klachten, soms na jarenlang
gepalaver toch op niets uitgelopen.
Wie kan bijvoorbeeld met de huidige
formule konkreet vaststellen wat het
"billijk aandeel" van de EG of de
Amerikanen in de wereldmarkt van
bijvoorbeeld tarwe is?
Vraag: Kun je zeggen dat de huidige
GATT-regels alleen nog effektief
werken als je tegelijk de hele eksport
aan quota bindt? Dat, als je zoiets niet
wilt, je dan uiteindelijk zult moeten
kiezen voor het Amerikaanse idee om de
eksportsubsidies grotendeels te ver
bieden?
De Zeeuw: Ja, daar zit veel in. Ook
in de Europese Gemeenschap zijn er
dan al krachten die een marktverde-
ling nastreven. Maar de Amerikanen
zijn er furieus tegen. Zelf heb ik een
nogal negatief oordeel over markt-
verdeling. Niet omdat het technisch
niet zou kunnen. Maar omdat overal
waar het ooit geprobeerd is een mis
lukking volgde. Bij de granen, bij de
cacao, de tarwe, suiker en de zuivel.
Overal bleek zulke marktafbakening
later in de praktijk niet te werken
Dat komt omdat zodra ergens echt
overschotten ontstaan, men daar hoe
dan ook vanaf moet.
Als voorzitter van het GATT-land
bouwcomité heeft de heer De Zeeuw
dan ook afgelopen zomer voorge
steld de weg van een subsidieverbod
in te slaan. "Ik verdedig daar nu een
verbod van de subsidies, kre
diethulp of inkomenstoeslagen voor
het te exporteren deel van de pro
duktie van melk, granen, vlees, wijn
of andere agrarische produkten.
Mijn filosofie is dus datje in het al
gemeen geen subsidies van de over
heid mag geven voor dat deel van de
oogst dat je exporteert". Dan is de
vraag, zo gaat De Zeeuw verder,
"maar kun je dan, als EG bijvoor
beeld, nog wel exporteren? Dat kan
namelijk niet. Ik maak daarom de
uitzondering dat je weer wèl subsi
dies mag blijven geven als de boer ze
zelf betaalt. En hier ziet u de band
met de jongste voorstellen van de
EG, waar men de graanteler bij
voorbeeld via een medeverantwoor
delijkheidsheffing de exportkosten
mede laat gaan dragen. Tot nu toe
financiert de overheid die export
restituties meestal".
Tot zover de heer De Zeeuw. Waar
aan wij ter verduidelijking toevoe
gen, dat wat hij zegt voor de akker
bouwer, de veehouder etc. er op neer
zou komen dat men voor de pro
dukten die binnen de Europese Ge
meenschap afgezet kunnen worden
de huidige prijs zal blijven ontvan
gen en voor het resterende te expor
teren deel de meestal veel lagere prijs
van de wereldmarkt.
Dat betekent dus een verslechtering
vergeleken met de huidige situatie,
waar de Europese overheid de ex
portrestitutie betaalt. Anderzijds is
dat stelsel aan het vastlopen. De
vondst en het voordeel van een we
reldwijd toe te passen stelsel-"De
Zeeuw" is dat je aldus het ontstaan
van blijvende overschotten belem
mert. Niet de overheid (bijvoorbeeld
de EG), maar de markt regeert dan
weer. Hetgeen voor een traditioneel
exporterend land als Nederland ook
z'n voordelen heeft
De heer De Zeeuw onthult dat zijn
voorstel om de exportsubsidies door
de producenten te laten betalen in
het GATT maar lauw is ontvangen.
Landen als Nieuw-Zeeland en Aus
tralië zeggen dat de EG aldus de
konsument uiteindelijk de export
laat gaan betalen. Maar De Zeeuw
meent dat dit niet waar is, mits ten
minste de medeverantwoordelijk
heidsheffing samengaat met een te
rughoudend prijsbeleid. Zo niet, dan
is het inderdaad de konsument die de
export van overschotten gaat finan
cieren. Dat zullen bepaalde grote,
traditionele agrarische exporteurs
met relatief weinig binnenlandse
konsumenten zoals Australië en Ca
nada niet slikken. Het voeren van
een prijsbevriezend of garantieprij
zen beperkend beleid is bijvoorbeeld
in de Europese graansektor binnen-
vervolg op pag. 6
