Boeren kunnen loonwerkers
beter tegemoet komen
Afscheid van Mevrouw M.M. Kole-
Zweedijk lerares te Kruiningen
Met ruim 12.000 werknemers is het loonbedrijf in de land- en tuinbouw
uitgegroeid tot een zeer belangrijke dienstverlenende sektor, waarvan
vrijwel alle boeren gebruik maken. De ene boer meer dan de ander. De
agrarische loonwerker moet ervoor zorgen dat hij zijn werk altijd snel
ler. beter en goedkoper doet dan de boer(en) zelf. En het moet allemaal
nog sneller, als het aan de boeren ligt. De loonwerker heeft echter ook
nog wel wat op de boeren aan te merken. De wisselwerking kan aan
zienlijk worden verbeterd en dat werkt in het voordeel van beiden.
De afdeling Landbouwambachten
(agrarisch loonwerk) van het Land
bouwschap bestond onlangs 30 jaar.
Tijdens een ekstra vergadering werd
de positie van het loonbedrijf nu en
in de toekomst onder de loep geno
men. Nu is het woord aan enkele
loonwerkers zelf. De heer A. Hey-
boer heeft een bedrijf in Oostelijk
Flevoland en verdient de kost in de
akkerbouw. Hij runt zijn bedrijf
hand in hand met de komputer, die
de komende maanden uitmaakt
welke medewerker er op die en die
datum volgend jaar bij ondernemer x
zoveel hektare aardappelen bespuit.
Heel anders gaat dat bij de heer K.
Roeling in Leidschendam, die nog
met een been tussen de boeren staat
met het andere tussen water-
Ruim 90% van de afspraken met
klanten wordt in de winterperiode
gemaakt. De gegevens zoals per
ceelsgrootte, gewas, aard van de be
werking en uitvoerder gaan vervol
gens in de komputer. Deze tekent
vervolgens via een zg. "plotter" een
plattegrond waarop een hoek van de
polder staat afgebeeld met de daarin
en
schappen,
e.d.
gemeenten, aannemers
Brandweerfunktie
"De meeste boeren regelen hun za
ken met de loonwerker goed. Voor
de andere heb je een soort brand
weerfunktie", zo meent Kees Roe
ling. "Naar schatting 30% van de
boeren in mijn werkgebied belt op
het laatste moment en dan moet je
als loonwerker la minute klaar
staan. En dat kan nu eenmaal niet.
Uiteraard proberen wij elke klant zo
goed mogelijk te bedienen, want
service en kwaliteit zijn in ons vak
belangrijk. Als ik in de topdrukte
niet iedereen kan helpen schakel ik
een kollega in. Vele boeren kunnen
betere afspraken met hun loonwer
ker maken' althans dat is mijn erva
ring. Op zijn beurt kan de loonwer
ker zich dan beter op zijn werk
zaamheden instellen, zijn diensten
pakket verbeteren en wellicht ook
zijn tarieven nog scherper stellen".
Tot zijn twintigste werkte Roeling
thuis (melkveehouderijbedrijf),
waarna hij ging werken bij een na
burig loonbedrijf. Daar leerde hij de
kneepjes van het vak en in 1971 be
gon hij een eigen bedrijf. Nu heeft hij
veertien man vast in dienst en bestaat
nog ruim de helft van zijn bedrijfs-
aktiviteiten uit werk bij de boeren.
De overige klanten zijn er in de loop
der tijd bijgekomen: gemeenten,
waterschappen, wegenbouwers en
aannemers. Bij deze groep spitst de
dienstverlening zich, naast de ver
huur van hydraulische kranen toe op
het onderhoud van watergangen en
bermen en het grondverzet.
Voordeel superheffing
Bij het agrarisch loonwerk in deze
veenstreek draait het voornamelijk
om de grasoogst. De meeste boeren
geven er de voorkeur aan het gras in
te kuilen, al wordt er ook nog ge
hooid. Voor de rest bestaat het werk
uit het uitbaggeren van sloten en
tochten (met een speciale bagger-
schuit), graslandvernieuwing en
grondverzet. Het machinepark be
staat uit onder meer een vijftiental
traktoren, maai- en schudmachines,
opraapwagens, balenpersmachines,
slootapparatuur, frees- en zaaiappa-
ratuur en mestverspreiders. Roeling
meent dat de boeren de laatste paar
jaar wat meer werk hebben uitbe
steed aan loonwerkers, al blijven ze
zelf naar zijn idee voor de meest
voorkomende werkzaamheden op
het bedrijf toch redelijk investeren
(maai- en kuilvoersnijmachines,
mestverspreiders en -wagens enz.).
De helft van Roelings personeel
noemt hij "de vaste kern", de andere
helft wordt gevormd door jongeren
tussen 16 en 19 jaar, die een lagere
landbouw- of technische school
14
Loonwerkers zijn vaak 's avonds laat nog aan het werk. Op de foto de heer R.
Roeling
achter de rug hebben meestal van
boeren kom-af en gek op trekkers.
Roeling: "Die jongens kunnen
meestal al goed met een trekker
overweg en willen best werken, yet
is mooi meegenomen als iemand een
technische ondergrond heeft. Werk-
inzicht moet je zelf bijbrengen.
liggende percelen die behandeld of
bewerkt moeten worden. Dit systeem
is vooral belangrijk bij het vliegtuig
spuiten. Maar ook de rest van de ad
ministratie is ingevoerd. De afzon
derlijke opdrachtgevers, een afzon
derlijke urenadministratie van iedere
machine, de kosten per hektare, per
man en de opbrengsten rollen haar
scherp uit de komputer. Heyboer
vindt het niet meer dan logisch dat
een loonwerker goedkoper werkt,
dan een boer die een machine in ei
gen beheer heeft.
Prijsopdrijvend
Juist over deze ontwikkeling heeft
Heyboer enige zorg. "Voor een aan
tal jaarlijks terugkerende werkzaam
heden wordt van de loonwerker ver
wacht dat hij ze steeds sneller uit
voert. Vorig jaar kreeg je nog drie
dagen voor acht hektare, dit jaar
twee dagen en volgend jaar mis
schien nog minder. De kosten nemen
toe terwijl de opbrengsten van de
gewassen gelijk blijven of dalen. Be
grijpelijk dat de boer in de oogsttijd
zo snel mogelijk zekerheid wil en de
boel eruit wil hebben". Door deze
ontwikkeling drijven de boeren zelf
de kosten van het loonwerk op.
Heyboer: "Het moet steeds sneller
en sneller. Het lijkt wel of de mensen
steeds nerveuzer worden". De land
bouw en het loonbedrijf moeten vol
gens de loonwerker in Biddinghui
zen op één lijn zitten, maar die lijn is
niet altijd even duidêijk. Vaak lijkt
het meer op een spanningsveld.
Het aantrekken van goed geschoold
personeel kost meer en meer moeite.
Tien, vijftien jaar terug kwam ieder
jaar een aantal arbeiders vrij onder
meer als gevolg van de mechanisatie.
Ze hadden alles wat het loonbedrijf
vroeg; kennis, ervaring en inzicht.
Tarieven
Ook bij de huidige marktontwikke
lingen voor agrarische produkten is
de loonwerksektor een afspiegeling
van de agrarische sektor. De kosten
worden niet volledig doorberekend,
anders zou het loonwerk onbetaal
baar zijn. In de IJsselmeerpolders
staat veel wintertarwe. Net zoals el
ders is ook hier een kommissie in
gesteld om adviestarieven te bereke
nen voor de loonwerksektor. Voor
het kombinen van wintertarwe zijn
ze daarmee gestopt. Als alles meege
rekend zou worden, zou het tarief
ruim 300,hoger uitvallen dan het
huidige tarief. De loonwerker wordt
dan te duur en prijst zich uit de
markt.
Volgens Heyboer moet voorkomen
worden dat door deze ontwikkeling
er straks minder nieuwe machines
worden aangeschaft dan, gelet op de
praktijk noodzakelijk is. Positief
vindt hij de ontwikkeling dat er door
afspraken tussen suikerindustrie, de
loonwerker en de boer de suikerbie
ten in een of twee keer per bedrijf
worden gerooid. Dat is hygiënisch en
drukt tevens de kosten, aldus Hey
boer.
Landbouwschap
Afdeling Pers en Voorlichting
Jack Luiten en Gerrit Schroten
We moeten veel uitleggen en voor
beelden geven hoe je het best land
kunt inzaaien, hoe je machines moet
afstellen enz. Op zich is dat niet zo'n
probleem, maar veel van die jonge
knapen verdwijnen weer als ze een
jaar of 19, 20 zijn. Dan kruipen ze
achter het stuur van een vrachtwa
gen. Dan is het zonde van de energie,
tijd en kosten. De loonwerksektor
moet streven naar een gerichte op
leiding voor jonge mensen, die een
basisopleiding achter de rug hebben.
Dat kan wellicht door een dagoplei
ding of misschien door middel van
kursussen en stages. Ik denk dat je
dan ook werkt aan een motivatie om
in "het vak" aan de slag te blijven".
Als het aan Roeling ligt kan die
scholing tussen de bedrijven door
(als de overheid ook meebetaalt) of
in de wintertijd, wanneer de loon
werkers toch relatief weinig werk aan
de winkel hebben.
Kontakt houden
"Er is nog altijd geld te verdienen
met wat een ander niet doet", zegt
loonwerker A. Heyboer van het ge
lijknamige bedrijf in Biddinghuizen.
Hij is van mening dat het inspelen op
nieuwe ontwikkelingen een eis is
voor de loonwerkers. "Je bent een
dienstverlenend bedrijf dat als het
goed is een beetje vooruitloopt op de
praktijk". Een praktijk die soms be
staat uit het nemen van risiko's en het
fungeren als brandweer voor bedrij
ven die uiteindelijk toch een beroep
doen op de loonwerker.
Om dat laatste zoveel mogelijk te
beperken gaat Heyboer, voorzitter
van de Bond van Agrarische Loon
bedrijven in de afdeling IJsselmeer
polders, 's winters zo veel mogelijk
de boer op om kontakt te houden
met (mogelijke) klanten. Begin april
heeft hij de lijst met bedrijven klaar
waar hij die zomer aan de slag kan.
De uienteelt, de loonspuiterij en het
ontsmetten van pootgoed zijn de
hoofdzaken waar Heyboer zich op
richt. Dertig trekkers, drie sproei-
vliegtuigen en deskundig personeel
(twintig man vast) zijn de ingrediën
ten om het loonwerk voor de boeren
aantrekkelijk te maken. Bij het be
langrijkste onderdeel, het tarief,
maakt Heyboer verschil tussen boe
ren die vroegtijdig laten weten of ze
met de loonwerker in zee gaan en
degenen die pas op het allerlaatste
moment bellen.
Na een ruim 35-jarig dienstverband
bij de Z.L.M. werd op 19 december in
het Dorpshuis te Kruiningen in aan
wezigheid van zo'n 100 genodigden
afscheid genomen van mevrouw
M.M. Kole-Zweedijk, die tot 1 au
gustus j.I. als lerares verbonden was
aan de school voor L.H.N.O. "Prin
ses Beatrix" te Kruiningen.
De algemeen voorzitter van de
Z.L.M. - de heer A.J.G. Doeleman
gaf als eerste spreker een overzicht
van de loopbaan van Mevrouw Kole,
haar opvolgster plaatsvinden. In
1955 trad zij in het huwelijk met de
heer Kole en in die tijd was het lo
gisch gevolg dat zij eervol ontslag
kreeg en dat de vaste aanstelling
verwisseld werd voor een tijdelijke.
In november 1958 werd de zoon ge
boren en dat was voor haar een reden
om het direktriceschap neer te leg
gen. Wel zou zij nog tot 1961 in Axel
als lerares aan de school verbonden
blijven. Ondertussen was in 1960 het
gezin met een dochter uitgebreid. Op
Een moment tijdens de afscheidsbijeenkomstjoud-kollega de heer Janse (2e v.l.)
biedt mevrouw Kole een geschenk aan. Helemaal links de heer Kole en in het
midden Z.L.M.-voorzitter de heer A.J.G. Doeleman.
die vooral in de beginjaren een gril
lig verloop had. Zij kwam als Mejuf
frouw Zweedijk op 1 mei 1950 als
lerares huishoudkunde in dienst
waarbij haar 15 lestijden in Schoon-
dijke werden opgedragen terwijl de
Vakschool in Goes zorgde voor een
aanvulling met 10 lestijden per week.
In de jaren die daarop volgden gaf zij
les in Kruiningen, Tholen en Axel,
dikwijls in gecombineerde betrek
kingen, zodat er veel gereisd moest
worden. Op 1 augustus 1952 werd zij
benoemd als direktrice van de pas
•opgerichte huishoudschool in Axel,
maar hier wachtte haar evenmin een
gespreid bed. De lessen werden ge
geven in een aantal noodlokalen en
dit zou gedurende haar gehele di-
rektrice-loopbaan zo blijven. Alle
voorbereidingen voor de bouw van
de school maakte zij mee, maar de
officiële opening zou eerst onder
1 augustus 1961 werd Mevrouw Kole
tot lerares benoemd aan de school
voor L.H.N.O. "Prinses Beatrix" te
Kruiningen en hier heeft zij onafge
broken lesgegeven tot 1 augustus
1985.
Voorzitter Doeleman prees Me
vrouw Kole om haar grote betrok
kenheid bij het onderwijsgebeuren
en haar bijzondere inzet. Altijd was zij
bereid naast het "gewone werk" in te
springen, daar waar het nodig was.
Verschillende keren verving zij de
direktrice, wanneer deze ziek was.
Extra werkzaamheden werden nooit
uit de weg gegaan. Zo volgde zij eens
een bijscholingscursus, waarvan het
grootste deel in de vakantie viel. Vele
adspirant-leraressen hebben onder
haar leiding de verplichte oefenles-
sen mogen geven. Ook buiten de di-
rekte werksfeer is zij erg aktief ge
weest. Zij was ondermeer penning
meester van de sektie beroepsonder
wijs van de ABOP, penningmeester
van de Vereniging voor schooldeka-
nen afd. Zeeland, lid van de ouder
commissie van de MAVO, lid van de
gemeentelijke werkgroep voor de
volwassenenedukatie, terwijl zij
meehielp bij het opstellen van de
emancipatie-nota voor de gemeente
Reimerswaal.
De heer Doeleman dankte Mevrouw
Kole voor het vele werk, dat zij ge
durende 35 jaar in het belang van het
onderwijs van de Z.L.M. heeft ver
richt en bood haar namens het be
stuur een vliegtuigkoffer aan.
Achtereenvolgens werd het woord
gevoerd door Mevrouw van Leeu-
wen-Nieuwenhuijzen namens de be
heercommissie, de heer Korstanje
namens de ABOP en Mevrouw
Brouwer - direktrice van de school.
Laatstgenoemde typeerde haar col
lega als een vrouw die altijd bereid
en altijd bereikbaar was voor de
school. Groepen leerlingen uit vier
verschillende klassen droegen elk
een zelf gemaakt gedicht voor. Alle
sprekers boden bloemen en/of ca
deaus aan.
Het laatst kwam het personeel van de
school aan bod en zij zorgden voor
een vrolijk slot van het officiële ge
deelte. Door middel van een dia
presentatie werd de loopbaan van
Mevrouw Kole letterlijk in beeld ge
bracht en in een tweetal liederen
werden haar vele kwaliteiten bezon
gen. Het cadeau dat zij aanboden
bestond uit een album met vele foto's
en een zilveren ketting. Zoals te doen
gebruikelijk kreeg Mevrouw Kole
het laatste woord. Zij toonde zich
zeer verrast door de aanwezigheid
van zovelen, waarvan sommigen van
ver waren gekomen. Zij richtte zich
in het bijzonder tot het bestuur van
de Z.L.M., dat het haar mogelijk
maakte gedurende de laatste jaren
haar lesgevende taak geleidelijk te
verminderen.
Na het officiële gedeelte, dat geken
merkt werd door een hartelijke ont
spannen sfeer bleef het gezelschap
nog geruime tijd informeel bijeen,
voordat afscheid werd genomen van
de familie Kole. Wat achterbleef in
het Dorpshuis was een spandoek
waarop de leerlingen met grote ge
kleurde letters hadden geschilderd:
"Juf Kole houdt het na 35 jaar voor
gezien".
A. v.d. Leeden
Vrijdag 3 januari 1986
