Verdeelde afzet zwakste schakel
bij in opmars zijnde champignons
Bij de gekonserveerde champignons
is er het glas of het blik, waar hele of
gesneden champignons in kunnen
zitten. Maar chanpignons zijn er ook
gedroogd - met maximaal 12% vocht
- gemalen - met hoogstens 9% vocht.
Veilen en kontrakteren
Wat de - verdeelde - afzet van
champignons betreft: slechts de helft
van het aanbod gaat langs de veilin
gen. Het meeste van wat niet langs
een veiling gaat, wordt door een
aantal champignonverwerkende in-
dustriën rechtstreeks - veelal d.m.v.
een kontrakt - van de teler gekocht.
Dat betekent dat de ene helft van het
aanbod een openbare, volgbare en
doorzichtige prijsvorming door
maakt en de andere helft niet.
De verwerkende industrie zou het
liefst meerjarige prijsafspraken met
de kontrakttelers willen maken, zo
bleek uit een gesprek. Want - zo
luidde het motief - daar zijn én teler
én verwerkende industrie mee ge
baat. Een krachtenbundeling van
hen die op kontrakt leveren werd ook
genoemd door de heer Pijnenborg,
voorzitter van de Champignonkwe
kers, als middel om de zwakste scha
kel van de verdeelde afzet te ver
zwaren.
Alle bij de produktie, verwerking en
afzet van champignons betrokken
instanties blijken de zwakke en ster
ke schakels te kennen van producent
tot konsument. Waarom smeden zij
samen niet een sterke keten? Dat het
nodig is hebben de gesprekken ook
ons geleerd. Als het verre Oosten
weer even sterk op de wereldmarkt
komt als vóór 1984, als de produktie
blijft groeien, als de kwaliteit steeds
belangrijker wordt, als het verse
produkt bij de afzet - met name in
het buitenland - flink moet worden
gepromoot en als de champignon in
de EG een "vrij" produkt moet blij
ven (met alleen maar bilaterale kon
trakten voor een beperkte invoer)
dan kan een waarnemer van buiten
de sektor geen andere konklusie
trekken dan dat alle hens aan dek
moeten op één Nederlands cham
pignon schip. De aanvoerlijnen daar
naar toe zullen volgens veler mening
in deze sektor gebundeld moeten
worden en wel op een zodanige wijze
dat er voor de telers een maximale
prijs uitrolt.
Aan de vraagzijde gelden regels die
telers en "afzetters" nu éénmaal in
acht moeten nemen. Wie bij voor
beeld spreekt over meer afzet van het
verse produkt b.v. naar West-Duits-
land dient wel te weten dat het LEI
een prijselasticiteit van de vraag op
groothandelsniveau - als gemiddelde
van 1979 tot 1983 - berekende van
min 2,17 voor het verse produkt in
West-Duitsland. Dat betekent dat als
de prijs van deze champignons met
1% stijgt, de vraag er van in dat land
afneemt met 2,17%.
Om zo'n samenhang van de dingen
niet uit het oog te verliezen zal ieder
die bij deze prijskwetsbare sektor
betrokken is, de ander moeten infor
meren en behulpzaam zijn, wil de
champignonteler toekomst hebben.
De champignons zijn aan een grote
opfnars begonnen. De hoed af voor
de hoed - op de steel - van de cham
pignons. Mankracht, kennis en inzet
is er genoeg om nog ver te reizen.
Maar bij zo'n mars moet ieder wel in
het gelid lopen.
Piet Westra
Volgroeide champignons vlak voor de oogst.
13
Ze zijn er ook in het zuur en wel
geblancheerd en bewaard in azijn
zuur. Of gezouten - in pekel houd
baar gemaakt - heel of gesneden. Of
als diepvrieschampignons - ingevro
ren bij 40 gr.C. onder nul na een
blacheerproces. En wie dan
nog vindt dat hij noet genoeg keuze
heeft kan een reuzechampignon ko
pen met een hoeddoorsnee van 6-10
cm. Die reuzechampignon heeft een
geschiedenis van nog maar twee jaar,
maar is desondanks steviger, vleziger
van smaak en mooi blank. En wie
zelfs dat nog niet voldoende vindt,
kan eventueel overschakelen op oes
terzwammen, nog zo'n delikatesse
van de familie.
Vrijdag 8 november 1985
Champignons lenen zich ervoor om in lagen te worden geteeld. Regelmatig
moeten de op goede omvang gegroeide champignons geoogst worden. Vakman
schap en geoefendheid zijn daarbij van belang.
Er komen steeds meer champignons in Nederland. De groei van pro
duktie en export is werkelijk spektakulair. Geen wonder. Champignons
zijn lekker en gezond. Maar wordt er aan champignons voldoende
verdiend? Bepaald niet altijd. Een van de redenen is dat de prijs van
champignons vrijwel bepalend is voor het telersinkomen. En die prijs
hangt af van de markt en van de wijze van afzet. Die afzet is verdeeld.
"De zwakste schakel is die verdeelde afzet," zei één van de telerskop
stukken onlangs. "De champignon gaat het prijsveiligst langs de vei
ling" vinden veilingdirekties. De industrie van groenten- en fruitver-
werking wil evenwel een direkte lijn van teler naar fabriek. "Dat spaart
kosten en bewaart kwaliteit" is daar het devies.
De historie
De champignon is nog jong. Hij is
van 1650. Zijn wieg stond in de buurt
van Parijs. Meloenkwekers hebben
hem daar ontdekt, groeiend op afge
werkte broeimest. In 1780 ontdekte
een Franse tuinman dat onderaardse
gangen en grotten een ideaal leefkli
maat voor champignons zijn. Begin
deze eeuw, nadat de champignons in
1825 ook verhuisd waren naar Haar
lem, gingen Zuid-Limburgers cham
pignons telen in de mergelgroeven
van de Sint-Pietersberg en in de
grotten bij Valkenburg.
Na de tweede wereldoorlog is de teelt
van champignons in ons land goed
op gang gekomen. De eerste moder
ne champignonbedrijven werden
dan gesticht in de buurt van Mook,
Kerkdriel en Ammerzoden. Belang
rijke teeltcentra zijn nu Noord-Lim
burg, Oost-Brabant, de Bommeler-
waard en West-Brabant. En in min
dere mate rond het Zeeuwse Yerse-
ke. In 1951 was de handelsproduktie
nog maar 100 ton, waarvan 35 ton via
de veiling. Vorig jaar was de handels
produktie 94.000 ton, meer dan 900
maal zo veel.
In 1951 aten de Nederlanders nog
maar 20 gram champignons per jaar.
Nu is dat 1650 gram. Meer dan 80
maal zo veel.
In 1982 werd 4 miljoen kg champig
nons vers geëxporteerd. Vorig jaar
was dat al 8 miljoen kg.
In 1984 ging 61 miljoen kg konser-
venchampignons de grens over, vorig
jaar 83 miljoen kg.
Deze spektakulaire ontwikkeling
geeft voldoening, maar ook zorg.
Keuze genoeg
Na plukken en wortels afsnijden
gaan de champignons "de bak" in.
Er worden drie hoofdklassen ge
maakt. Klasse I zijn de gesloten
champignons, klasse II de gevliesde
(de gesloten champignons die op het
punt staan op te breken) en klasse III
de open champignons.
Champignons ingedeeld in klasse III
gaan als regel naar de konserven-
industrie. Champignons worden
behalve in verschillende sorteringen
ook in verschillende verpakkingen
aan de konsument aangeboden. Bij
de verse champignons is de meest
bekende kleinverpakking het blauwe
bakje.
Champignon-konsumptie en
export
Het Produktschap voor Groenten en
Fruit heeft laten onderzoeken hoe
het zit met de champignon-kon
sumptie. De Nederlander eet de
champignon graag vers. Dat is be
grijpelijk: wij telen ze toch zelf! In de
meeste ons omringende landen eet
men meer gekonserveerde champig
nons.
Champignons behoren tot de duur
dere groentensoorten. Dat mag -
zeggen de aanbieders - want behalve
smakelijk, zijn champignons erg ge
zond vanwege veel mineralen en vi
taminen (B-groep) het hoge eiwitge
halte (4%), en het lage koolhydraat
gehalte (goed voor de lijn). Met Pa
sen, Pinksteren en Kerst worden er
meer champignons gekocht dan in
normale weken van het jaar.
Hoe interessant de konsumptiegege-
vens van eigen land ook zijn, de bui
tenlandse konsument is voor de afzet
van de (groeiende) produktie van
veel meer belang. Van de totale
handelsproduktie gaat globaal 3A
deel de grens over, meest in gekon
serveerde vorm. Op die exportmarkt
ontmoet Nederland China, Frank
rijk, Taiwan, Hongkong en Zuid-
Korea in volgorde van belangrijk
heid. Het Nederlandse exportaan
deel in de wereldhandel is de laatste
jaren sterk gestegen. Als China een
beetje rustig is - en blijft - is Neder
land bij de export van champignons
kampioen. De grote 6 importlanden
zijn: West-Duitsland (45%), Ameri
ka (30%), Canada (10%), Japan,
Zweden en België (elk 5%). Een uit
stekende kwaliteit, een goed handels
apparaat en indringende promotie-
aktiviteiten moeten Nederland (ook
hier) aan de top houden.
Inkomen uit champignons
Champignons worden geteeld om er
een bestaan van te hebben. Globaal
is bekend wat de beloning voor de
champignonteler is. Uit gegevens
van het Landbouw-Ekonomisch In
stituut blijkt dat het inkomen van de
champignonteler sterk wisselt en dat
die schommeling vooral afhankelijk
is van de opbrengstprijs.
Het ondernemersoverschot van een
bedrijf met 1200 m2 champignons
was in 1982 negatief (- 28.000,—
In 1983 was dat ook het geval (-
Champignons groeien in compost. Voor een optimale ontwikkeling is een be
paalde temperatuur vereist en deze dient dan ook regelmatig te worden gekon-
troleerd.
54.000,— maar vorig jaar was er
een positief ondernemersoverschot
van 36.000,— Een verschil tussen
1983 en 1984 van maar liefst
90.000,-
Bij deze gegevens passen nog enkele
kanttekeningen. Zo rijst allereerst de
vraag hoe met een gemiddeld nega
tief ondernemersoverschot van
15.000,— over de 3 laatste jaren de
teler het produceren van champig
nons kan volhouden. Het antwoord
is heel eenvoudig: door genoegen te
nemen met een vergoeding voor
verrichte arbeid beneden het CAO-
loon en/of genoegen te nemen met
een lage - of geen - rente van het in
het bedrijf gestoken eigen kapitaal.
Dat "genoegen nemen met" heeft
overigens wel zijn grenzen en is - als
het struktureel wordt - een levens
grote bedreiging voor de kontinuïteit
van het bedrijf.
Een tweede kanttekening is dat de
inkomensverschillen bijna geheel
zijn toe te schrijven aan de hoogte
van de verkoopprijs van de cham
pignons. In 1984 waren de kosten per
bedrijf 10.000,— hoger dan in 1983
maar de opbrengststijging bedroeg
100.000,— vooral omdat het prijs
peil meer dan 20% hoger kwam te
liggen.
