Demonstratie "Spitmachines en spitmachine-
zaaikombinaties voor wintergraan"
Voordelen groter naarmate bodemomstandigheden slechter zijn
Het machinaal spitten heeft in Nederland de afgelopen jaren een her
opleving te zien gegeven. De komst van de krukasspitmachines uit
Italië heeft verwachtingen opgewekt t.a.v. een betere hoofdgrondbe
werking. Ook enkele Nederlandse fabrikanten trachten via een eigen
roterend spitsysteem op deze markt in te spelen. De laatste jaren heeft
de boer - vaak door de omstandigheden gedwongen - ook belangstelling
gekregen voor gekombineerd spitten en wintertarwe zaaien. Deze fak-
toren waren de aanleiding tot het organiseren van een erkende de
monstratie op het bedrijf van "De Kon. Maatschap De Wilhelmina-
polder" bij Goes.
Opzet demonstratie
Nadat de geplande demonstratie voor
1984 door de moeilijke omstandighe
den moest worden afgelast, is voor
1985 een nieuwe poging gedaan. On
der gunstige weersomstandigheden
werd op 25 september j.l. de demon
stratie met spitmachines en spitma-
chine-zaaikombinaties gehouden. Er
werd gewerkt op kleigrond van
35-45% afslibbaar met als voorvrucht
suikerbieten. De bovenlaag was goed
geëgaliseerd maar op bouwvoordiepte
tamelijk vast.
De voorgeschreven werkdiepte was
25 cm. Er werd gedemonstreerd in
twee kategoriën, t.w.:
- spitten op wintervoor
- spitten wintertarwe zaaien in
één werkgang
Op de demonstratie werden dertien
kombinaties ingezet, waarvan er ze
ven op wintervoor hebben gespit en
zes het gekombineerd spitten en
zaaien uitvoerden. De belangrijkste
van de werktuigen en trekkers zijn
weergegeven in de tabellen 1 en 2.
Tabel 1 heeft betrekking op het win
tervoor spitten en tabel 2 op het ge
kombineerd spitten en zaaien. Alle
genoemde cijfers over rijsnelheden,
toerental spitas en haplengte zijn
momentopnamen van metingen tij
dens de demonstratie.
Spitten op wintervoor
De belangrijkste voordelen van spit
ten t.o.v. ploegen zijn: geen begin- en
eindvoren, geen trekkerwielen in de
voor en een betere benutting van de
energie.
Nadelen zijn: het onvoldoende on
derwerken van groene massa en de
relatief hoge investering. Voor een
kale 3 meter brede spitmachine is al
gauw een investering gemoeid van
25.000,- of meer. De hogere kosten
zullen dan ook goed gemaakt moe
ten worden uit betere resultaten door
spitten verkregen. Door het spitten
wordt de bouwvoor sterk gemengd
en in mindere mate gekeerd. Vooral
de roterende spitmachines hebben
de neiging de bouwvoor sterk te
mengen. De krukasspitmachines
houden de losse bovenlaag meer aan
de oppervlakte. Gespitte grond ligt
kort na de bewerking duidelijk losser
dan geploegd land. Door berijden
zullen kort na de bewerking dan ook
aanzienlijke diepere sporen ont
staan. Aan de vlakligging dienen
hoge eisen te worden gesteld. Spit
machines kunnen gemakkelijk on
gelijk land achterlaten als de trekker
de machine niet volledig in bedwang
heeft.
Een onregelmatige rijsnelheid door
slip of opduwen van de trekker leidt
onherroepelijk tot een ongelijk op
pervlak. Het gebruik van een vier-
wiel-aangedreven trekker zal dan
ook meestal noodzakelijk zijn. Een
ander belangrijk punt is, voldoende
aanpassingsmogelijkheden van de
trekker en de spitmachine aan de
grond. Meerdere rijsnelheden tussen
de 1 en 3 km per uur zijn gewenst.
Daarnaast kunnen meerdere snel
heidsmogelijkheden op de spitas een
bijdrage leveren tot het verkrijgen
van een juiste haplengte. Hierdoor
kan de verkruimeling van de grond
meer of minder worden geregeld.
Geleverde werk
Celli
De aandrijving vond plaats door een
trekker met een aftakasvermogen
van 55 kW. Bij een flinke rijsnelheid
Vrijdag 18 oktober 1985
werd bij een haplengte van ruim 26
cm een redelijk goede vlaklegging
verkregen. Doordat de menging van
de bouwvoor niet voldoende was,
bleef er vrij veel fijne en losse grond
aan de oppervlakte. De machine had
een redelijk rustige gang achter de
trekker.
Falc
Een zware trekker met een aftakas
vermogen van 103 kW leverde bij
een flinke rijsnelheid wat onregel
matig werk. De haplengte van de
machine was erg groot, waardoor
naast erg grove kluiten veel losse
grond in de bovenlaag te vinden was.
Er werd een matige vlaklegging ver
kregen. De gang van de machine was
erg onrustig.
Farmax
Deze roterende spitmachine werd
aangedreven door een trekker met 72
kW aftakasvermogen. Met een vrij
korte haplengte werd een tamelijk
fijne oppervlakte verkregen. Zowel
de vlaklegging als het mengen van de
bouwvoor waren goed te noemen.
De machine liep tijdens het spitten
redelijk rustig.
Gramegna
Het aftakasvermogen van de trekker
was 56 kW. Er werd bij een redelijke
rijsnelheid en een tamelijk korte ha
plengte een iets te fijn oppervlak
verkregen. De menging van de
bouwvoor was redelijk terwijl de
vlaklegging matig was. Opvallend
was de rustige gang van de machine.
Imants
Voor de aandrijving van deze rote
rende spitmackine werd een trekker
met ruim 100 kW aftakasvermogen
gebruikt. Bij een tamelijk lage rijs
nelheid en een korte hapelengte
werd een goede menging van de
bouwvoor verkregen. De oppervlak
te lag vrij grof. Bij een vrij rustige
gang van de machine werd een ma
tige vlaklegging bereikt.
Selvatici
Voor de aandrijving werd een trek
ker met een aftakasvermogen van 86
kW gebruikt. Bij een flinke rijsnel
heid en een grote haplengte werd
toch een goede vlaklegging verkre
gen. Door de matige menging van de
bouwvoor bleef er veel losse en fijne
grond aan de oppervlakte. De gang
van de machine was vrij rustig.
Tortella
Deze kombinatie had een trekker
met 72 kW aftakasvermogen. Bij een
lage rijsnelheid en een vrij korte hap
lengte werd een tamelijk fijn op
pervlak verkregen. Door de minder
stabiele gang van de machine was de
vlaklegging niet voldoende.
Kombinatie spitten
-wintertarwe/aaien
Door het kombineren van spitten en
zaaien wordt bereikt dat het be
werkte land vrij van sporen is. De
trekker rijdt bovenover terwijl achter
de spitmachine gelijktijdig wordt in
gezaaid. Veelal worden hiervoor
spitmachines gebruikt met een
werkbreedte van 3 meter.
Als een spit-zaaimachine-kombina-
tie wordt ingezet zal de grond na het
spitten geschikt moeten zijn om te
worden ingezaaid. Op de zwaardere
gronden valt na het spitten de grond
dikwijls te grof, waardoor de gezaai
de tarwekorrels voor een groot deel
te diep vallen. Om dit probleem op te
lossen wordt de laatste jaren geëks-
perimenteerd met een ekstra frees
of een ander verkruimelelement tus
sen de spitmachine en de zaaimachi-
ne. Op de demonstratie waren drie
machines uitgerust met een ekstra
frees, twee machines met triltandeg-
jes en één machine met een rotorko-
peg. Als men bij deze ekstra uitrus
ting ook nog de zaaimachine gaat
opbouwen verkrijgt men een zeer
zware en lange kombinatie. De
pneumatische zaaimachines van Ac
cord en Vicon hebben de mogelijk
heid tot deling van het zaaisysteem.
De voorraadbak met doseerinrich-
ting en aandrijving komt dan voorop
de trekker en het zaadverdeelsys-
teem met pijpen en kouters achterop
de spitmachine. Een voordeel is dat
geen wielen van de zaaimachine over
de pas bewerkte grond lopen, waar
door er minder problemen zijn met
slip of aankoeken van de aandrijf-
wielen.
Andere zaaisystemen zullen in z'n
geheel achterop de spitmachine
moeten worden gebouwd. Hierdoor
wordt de gewichtsverdeling ongun
stiger en het benodigd hefvermogen
hoger. Tijdens het gekombineerd
spitten en zaaien bleek dat bij som
mige kombinaties veel grond door de
spitmachine onder tegen de zaaima
chine werd geworpen. Onder vochti
ge omstandigheden zal dit mogelijk
problemen kunnen geven. Speciaal
de krukasspitmachines die de ges
pitte grond achterwaarts werpen
kennen dit probleem. Bij het opbou
wen van de zaaimachine zal men hier
terdege rekening mee moeten hou
den. In tabel 2 zijn een aantal gege
vens opgenomen die betrekking
hebben op de machines die aan het
gekombineerd spitten en zaaien
hebben deelgenomen.
Geleverd werk
Celli-Accord
Deze spitmachine-zaaikombinatie
was uitgevoerd met een ekstra rotor-
kopeg. In kombinatie met een vrij
korte haplengte werd een redelijke
verkruimeling verkregen. Er ont
stond een vrij sterk sorteereffekt van
de grond, waardoor naast veel losse
grond ook grote brokken voorkwa
men. De vlaklegging liet iets te wen
sen over. Het pneumatisch zaaisys
teem bracht het zaad via de slangen
in een centrale zaaibalk waarbij het
zaad door een smalle opening
breedwerpig werd gezaaid. De zaai
balk kan voor of achterwaarts wor
den verplaatst waardoor de valplaats
van het zaad bij de kopeg te wijzigen
is. Hierdoor is de zaaidiepte enigs
zins regelbaar.
Falc-Accord
De opgebouwde "Accord" zaaima
chine zaaide met behulp van breed-
zaaikouters direkt in de gespitte
grond. Mede door de lage rijsnelheid
werd een korte haplengte verkregen.
Het zaaibed was echter nog te grof
waardoor de breedzaaikouters zeer
onregelmatig liepen. De triltandjes
die achter de zaaikouters waren be
vestigd, haalden teveel grote brok
ken grond naar boven waardoor het
oppervlak wat ongelijk werd. Door
het sterk achterwaarts wegwerpen
van de gespitte grond kwam er veel
grond op en tussen de zaaipijpen te
recht. De gang van de spitmachine
was tamelijk onrustig.
Farmax Saxonia
De opgebouwde "Saxonia" nokken-
radzaaimachine was omgebouwd
voor het pneumatisch transport van
het zaad. Via een krachtige luchtst
room werd het zaad met een hoge
snelheid uit de pijpen geblazen. De
uitmondingen van de pijpen zaten
boven de grond waardoor min of
meer breedwerpig werd gezaaid. De
roterende spitmachine was voorzien
van een ekstra freeselement, die de
gespitte grond nabewerkte. Hierdoor
werd een redelijk goede verkruime
ling verkregen en een goede vlakleg
ging. De gang van de spitmachine
was tijdens het werk redelijk rustig.
Grömegna-Vicon
De "Vicon" pneumatische zaaima
chine was in twee delen opgebouwd.
Voorop de trekker de voorraadbak
met doseerinrichting en achterop het
zaadverdeelsysteem. Er werd ge
zaaid op 12 cm njenafstand. De
spitmachine was voorzien van een
hydraulisch aangedreven freesele
ment. Hierdoor is de mate van ver
kruimeling gemakkelijk aan te pas
sen. Bij een flinke rijsnelheid werd in
kombinatie met een grote haplengte
een goede verkruimeling en vlakleg
ging verkregen. De machine ver
toonde een erg stabiele gang.
Imants-Hassia
ten normale drie meter brede "Has-
sia" zaaimachine was achter op de
"Imants" spitmachine bevestigd.
Doordat de aandrijfwielen van de
zaaimachine door de losse bewerkte
grond liepen, bleven er duidelijke
wielsporen achter. De roterende
spitmachine was voorzien van een
aangedreven freeselement. Over de
ze frees was een kap bevestigd,
waardoor de losse gespitte grond
moeilijker kon ontsnappen en een
goede freeswerking werd verkregen.
Bij een tamelijk lage rijsnelheid en
een korte haplengte werd een goede
menging en verkruimeling van de
grond verkregen. De vlaklegging was
goed terwijl de kombinatie erg rustig
liep.
Selvatici-Amazone
Deze kombinatie reed met een te
hoge snelheid. Door de grote ha
plengte was de menging van de
grond onvoldoende. Naast grote
brokken grond bleek er aan de op
pervlakte ook veel losse grond voor
te komen. De triltandeg achter de
spitmachine werkte onvoldoende.
Hierdoor kwamen de vlaklegging en
de regelmaat van de verkruimeling
wat in het gedrang. Evenals bij de
vorige kombinatie lieten de aan
drijfwielen van de zaaimachine
wielsporen na. Er werd gezaaid op 12
Zi cm rijenafstand. Opvallend was
ook hier de grote hoeveelheid grond
die de spitmachine achterwaarts op
en tussen de zaaipijpen van de zaai
machine wierp.
Algemeen
"Een leerzame en interessante de
monstratie" was eenveel gehoorde
opmerking. Ondanks de vrij droge
omstandigheden was de ondergrond
vast en taai. De praktijk zal dikwijls
onder nattere omstandigheden moe
ten werken. Wel is duidelijk gebleken
dat het ook onder droge omstandig
heden niet altijd eenvoudig is om
goed spit- en zaaiwerk te leveren.
Door gebruik te maken van de spit
machine bestaat in de praktijk de
neiging om dieper te gaan spitten dan
de oorspronkelijke ploegdiepte. Dit
moet echter sterk worden afgeraden.
Voldoende stelmogelijkheden op de
spitmachine kunnen erg belangrijk
zijn. Meerdere snelheidsmogelijkhe
den op de spit-as in kombinatie met
enkele versnellingen op de trekker
tussen de één en drie kilometer per
uur bieden veel mogelijkheden voor
een juiste grondbewerking bij een
hoge kapaciteit. Een verstelbaar
rooster achter de krukasspitmachine
is een onmisbaar onderdeel. Door een
gemakkelijke (hydraulische) verstel
ling zou hiervan beter gebruik kun
nen worden gemaakt. Het gekombi
neerd spitten en zaaien vraagt een
grondbewerking die één werkgang
geschikt moet zijn om te kunnen in
zaaien. Valt de gespitte grond te grof,
dan zal een groot percentage tarwe
korrels te diep vallen, hetgeen resul
teert in een dunne stand en veel
zwakke planten. Op de zwaardere
kleigronden zal een aanvullende
zaaibedbereiding met een aange
bouwde frees dan ook meestal nood
zakelijk zijn. Het aantrekkelijke van
gekombineerd spitten en zaaien is,
dat er wordt gezaaid in bewerkte
grond zonder sporen. Naarmate de
bodemomstandigheden minder goed
zijn zullen de voordelen duidelijker
naar voren treden.
CAR Goes, ing. A. Remijn
13
SPITTEN OP WINTERVOOR
Gegevens Spitmachines Waarnemingen
Merk
Systeem
Werkbr.
Aantal
Aandrijf
Rijsnel
Toerental
Haplengte
Trekker
meters
spaden
snelheden
heid
spitas/min.
in cm
Cel 11
krukas
J.0S
12
S
2,28 km
114
26.4
Steyer 8090
Falc
krukas
>.00
12
5
2.17 km
98
36.9
MB tree. 1500
Tarmax
roterend
3.00
24
1
1.64 km
48
18.9
Ford 8210
Gramegna
krukas
2.80
12
1
1.7 km
136
20,8
Deutz 0X85
Imants
roterend
2.90
24
1
1.36 km
48
11,8
Fendt 614 ISA
Selvatici
krukas
3.00
12
3
2.17 km
9S
38
Fiat 130-90
Tortella
krukas
3.00
10
6
1.23 km
118
17,4
John Deere 4040
SPUIEN ZAAIEN
Gegevens Spit- en raaimachines Waarnemingen
Spitmachine
Zaai-
machine
Zaal
systeem
Rijenraai of
breettoerpig
Aantal pijpen
of uitlopen per 3 meter
Extra verkrui
mel werktuig
Rijsnel
heid
Toerental
spit-as/min.
Haplengte
in cm
Celli
Accord
pneum.
breetftperpig
24
kopeg
1.65
164
16,8
Falc
Accord"
pneum.
njenrcai
24
triltand
0.83
96
14,4
Farmax
Saxonia
pneum.
breedwerpig
25
frees
1.48
39
21
Gramegna
Vicon
pneum.
rijenzaai
25
frees
2.28
128
29.7
Imants
Hassia
mech.
rijenzaai
25
frees
1.37
46,5
12,3
Selvatici
Amazone
mech.
rijenzaai
24
triltand
2.95
130
37,8
V,
Een spitploegmachine waarmee tevens tarwe in één werkgang kan worden ge
zaaid
