Hoogstamvruchtbomen,
boekje en kursussen
Van oktobermarkten
en Zuidlaarderbollen
Ouder worden op 't Hof
Popkensburg in St. Laurens
Kleine landschapselementen
Enkele weken geleden is een
boekje verschenen over hoog
stamvruchtbomen. In dit artikel
wordt in het kort ingegaan op de
inhoud van het boekje. Tevens
wordt nog wat vermeld over
snoeikursussen die komende
winter door de Stichting Land
schapsverzorging Zeeland geor
ganiseerd worden.
Het boekje
In de loop van september 1985 is
een zeer interessant boekje over
hoogstamvruchtbomen versche
nen. Het is een uitgave van de
Stichting Landelijk Overleg Na
tuur- en Landschapsbeheer
(stichting LONL).
De schrijver, J.M. Brand, die tij
delijk werkzaam was bij ge
noemde stichting LONL is er in
geslaagd om een zeer grote hoe
veelheid gegevens over hoog
stamvruchtbomen te verzamelen.
In het boekje wordt ingegaan op
geschiedenis, onderhoud en
nieuwe aanplant van hoogstam
vruchtbomen in produktieboom-
gaarden. in huis- en boeren-
boomgaarden, in kasteel- en
kloostertuinen, op buitenplaatsen
en langs wegen en waterlopen.
Geschiedenis
Er wordt uitgebreid ingegaan op
de betekenis van hoogstam-
boomgaarden vroeger en nu.
Vroeger lag die betekenis vooral
op het gebied van de fruitteelt.
Tegenwoordig hebben de hoog-
stamboomgaarden vooral een
landschappelijke en natuurwe
tenschappelijke betekenis. Daar
naast kunnen ze betekenis heb
ben voor uitbreiding van het hui
dige kommercieel geteelde sorti
ment. Dan worden gedacht aan het
opnieuw introduceren van oude
rassen of het gebruiken van oude
rassen als uitgangsmateriaal voor
het winnen van nieuwe rassen.
Het boekje geeft een uitstekend
overzicht van de landschappe
lijke en natuurwetenschappelijke
waarden. Met name voor vogels
blijken de hoogstamboomgaar-
den van groot belang te zijn.
Tevens wordt een overzicht gege
ven van het voorkomen van
hoogstamboomgaarden in heden
en verleden. Volgens het boekje is
de gewoonte om bij huis of boer
derij een huis- of boerenboom-
gaard aan te leggen enige hon
derden jaren geleden ontstaan in
Zeeland (als we tenminste niet
over de landsgrens heenkijken).
Deze gewoonte is in vele andere
delen van Nederland overgeno
men. Inmiddels zijn hoogstam
vruchtbomen in Nederland ei
genlijk alleen nog aan te treffen
in deze kleine boerenboomgaar-
den. Kenmerkend voor deze
boomgaarden is het voorkomen
van een grote variatie aan fruit-
soorten en -rassen.
In het boekje staat trouwens dat
er in Zeeland nu nog maar weinig
boe ren boomgaarden zouden zijn.
Dit is een duidelijke onderschat
ting, want in Zeeuws-Vlaanderen
en in de Zak van Zuid-Beveland
kunnen we nog erg veel van deze
boomgaardjes aantreffen.
Het boekje geeft ook een interes
sant overzicht van het voorkomen
van rassen van appel en peer per
provincie.
Onderhoud en nieuwe aanplant
Er worden aanwijzingen gegeven
voor het onderhoud bij verschil
lende beheersvormen, o.a. "in
tensief traditioneel beheer" en
"ecologisch beheer". Gekonsta-
teerd wordt dat het voor het in
standhouden van hoogstam
boomgaarden van groot belang is
dat zij worden onderhouden, dat
wil zeggen regelmatig gesnoeid,
ongeacht welke beheersvorm
men kiest.
Een belangrijk deel van de tekst is
dan ook gewijd aan snoeirichtlij-
nen. Opbouw van de boom.
achtergronden van de snoei,
snoeiwijzen in jeugdfase, pro-
duktiefase en ouderdomsfase,
snoeitijdstip, snoeigereedschap
en snoeitechniek passeren de re
vue.
Ook op gewasbescherming wordt
ingegaan. Zowel biologische als
chemische bestrijding van ziekten
en plagen komen aan de orde. Na
tuurlijk wordt niet voorbijgegaan
aan voorkoming van ziekten en
plagen.
Tenslotte is een hoofdstuk gewijd
aan nieuwe aanplant. Interessant
is te vermelden dat aansluitend
op dit hoofdstuk een uitgebreide
lijst van nog verkrijgbare rassen is
opgenomen, zowel van appel,
peer, pruim als kers. In deze lijst
worden allerlei eigenschappen
van de rassen weergegeven.
Samengevat moet gesteld worden
dat het boekje een massa infor
matie bevat, zowel voor diegene
die geïnteresseerd is in de fruit
teeltkant als voor diegene die
meer geïnteresseerd is in de na
tuur- en landschapskant. Aan
koop valt beslist aan te raden.
Het boekje is te bestellen door
overmaken van 16,— op post
giro 4252780 t.n.v. stichting
LONL te Utrecht o.v.v. "hoog
stamvruchtbomen".
Kursussen
De SLZ heeft vorige winter en
kele kursussen "instandhouding
hoogstamvruchtbomen" georga
niseerd. Daar bleek zoveel be
langstelling voor te bestaan dat
de stichting besloten heeft ko
mende winter weer soortgelijke
kursussen te organiseren.
U kunt zich voor zo'n kursus
schriftelijk of telefonisch bij de
stichting opgeven. Een kursus
omvat één theorie-avond en één
praktijkzaterdag, waarop de
deelnemers onder deskundige
leiding een oude hoogstam-
boomgaard snoeien. In vrijwel
alle Zeeuwse regio's kan een kur
sus gegeven worden. Het in dit
artikel besproken boekje wordt
als kursusboekje gebruikt. Deel
name kost 20,- (inkl. aanschaf
van het boekje).
In Noord-Brabant worden bij
voldoende belangstelling ook
kursussen georganiseerd. Inlich
tingen worden verstrekt door E.
Rijken, koördinator beheer klei
ne landschapselementen. Postbus
10, 5268 ZG Helvoirt; tel.
04118-1525.
Stichting Landschapsverzorging
Zeeland, Grote Markt 28 te
Goes; tel. 01100-30936.
Oktober heeft vaak nog vele
mooie zomerse dagen tegoed. We
weten die zachte, zonnige dagen
goed te benutten. Ook vroeger al.
Oktober is sinds tal van eeuwen
en jaren de maand van de jaar
markten.
Zo kende men vroeger onder an
dere een ganzemarkt in Zwolle,
een koeiemarkt in Goes en zo
kent men nu nog de schapen-
markt in Schagen en de paarden
markt in Zuidlaren.
Voordat de lange winter aanbrak
werd in de lichte weken van ok
tober alles nog eens met zorg uit
gestald, 'ten-toon-gesteld'.... Al
wat men(te koop)aan bieden had
werd nog eens extra opgepoetst
en in het daglicht gesteld, of het
nu om dieren, goederen of men
sen ging. En het zijn deze mark
ten die dan ook een grote rol
hebben gespeeld in het 'liefde
leven' van de Nederlandse boe
renbevolking.
Geen wonder dat men deze ok
tobermaanden in vroeger dagen
ook wel vrijstermarkten noemde.
Op die marktdagen wandelden
de boerenjongens en -meisjes in
hun beste kleedij langs de ver
sierde kramen van de markt en
namen elkaar 'quasie-noncha-
lant', maar toch van top tot teen
op. met allerlei plaatselijk ver
schillende gewoonten van 'zak
doek afhandig maken' in Oud
Beierland tot 'buule-trekken' in
Staphorst. Zo werd menig adspi-
rant-vrijerschap van de oktober
maanden tot een vaste verkering,
die in vele gevallen gevolgd werd
door een serieus huwelijk. Dat
aanvankelijk vrijerschap werd in
Zuidlaren gevierd met het eten
van smakelijke krentenbollen, de
ook nu nog in Groningen be
faamde Zuidlaarderbollen. Het
zat immers helemaal rónd....nét
zo rond als de bollen van de
Zuidlaardermarkt.
Met een beetje handigheid kunt
U in de keuken ook van die ronde
bollen bakken. We geven hier
voor een aan de huishoudkeuken
aangepast recept, te maken met
tarwemeel, zoals die ook in
Zuidlaren te koop zijn: "bruine
bollen".
U doet er Uw huisgenoten een
plezier mee, ook al is het dan
misschien geen markt in Uw
woonplaats.
Recept voor 12 bollen:
Was eerst 300 gram rozijnen of
half krenten/half rozijnen. Laat
de zuidvruchten op een papier
enige tijd wellen, zodat ze mals en
zacht worden.
Maak daarna een deegje van: 300
gram tarwemeel, 200 gram
bloem, 40 gram gist, 10 gram 3
theelepeltjes zout, 20 gram 6
theelepeltjes basterdsuiker, 40
gram boter of margarine, 300
gram lauwe melk.
Los de gist op in de melk, meng er
vlug het meel en de bjoem bij.
onder toevoeging van het zout en
de suiker. Het laatst de boter of
margarine doorkneden. Laat dit
deegje ongeveer 20 minuten rij
zen en werk er dan de gewassen
en gewelde zuidvruchten door.
Daarna het deeg in 12 stukjes
verdelen en na enige rijs opbol
len. Men kan ze los op de bak
plaat zetten, of ook in een
bloemvorm. Nu de bolletjes strij
ken met geklopt ei en 40-50 mi
nuten laten rijzen. De oven voor
verwarmen. Bak de bollen af in
een hete oven van ongeveer 240
graden Celcius, - plm. stand 8,
vrijwel de hoogste stand.
Men kan de bollen inplaats van te
strijken met ei ook na het bakken
met warme jam bestrijken of licht
poederen met poedersuiker.
Vele oudere mensen worden voor
de vraag gesteld, hoe brengen wij
onze "derde" levensfase door. De
laatste tijd wordt daarbij gedacht
aan kleinschalige woongemeen
schappen van ouderen. Een plek
waar mensen, samen of alleen,
met elkaar wonen en voor elkaar
zorgen.
Zo'n woongemeenschap gaat ge
bouwd worden in het dorp St.
Laurens vlak bij Middelburg, op
de grond van de oude boerderij 't
Hof Popkensburg.
Rond het oude huis en de schuur
worden 16 woningen gebouwd.
De huizen hebben een ruime ka
mer, 1 of 2 slaapkamers en verder
alle voorzieningen. In de schuur
komen de gemeenschappelijke
ruimten. Op het terrein, dat bij 't
Hof Popkensburg hoort is vol
doende ruimte voor een moes
tuin, boömgaardje en voor het
houden van kleinvee en pluim
vee. Er is geen directie en geen
personeel. Dus ruim voldoende
mogelijkheden om bezig te zijn.
De woongemeenschap krijgt de
vorm van een coöperatieve vere
niging u.a.
Het project is een initiatief van en
wordt gefinancierd door de
Maatschappij van Welstand, op
gericht in 1822 met toen als be
langrijkste doelstelling het in
stand houden van kleine Her
vormde gemeenten in het zuiden
van ons land. In de huidige tijd
wordt een deel van het vermogen
aangewend voor baanbrekende
projekten. De woongemeenschap
't Hof Popkensburg is dat op het
terrein van de ouder wordende
mens.
Het bestuur van de Maatschappij
van Welstand acht het haar taak
deze nieuwe vorm van wonen van
ouderen te ondersteunen in haar
pioniersfase. Zij heeft daartoe de
middelen en de mankracht.
De Maatschappij van Welstand is
met haar agrarisch bezit geen on
bekende met het wel en wee op
het boerenerf en wat daarmee
samenhangt. Zodoende is het
bestuur in staat de bewoners met
raad en daad terzijde te staan. De
coöperatieve vereniging 't Hof
Popkensburg is echter zelf ver
antwoordelijk voor het reilen en
zeilen van de woongemeenschap.
Er zijn nog enkele woningen van
de woongemeenschap 't Hof
Popkensburg beschikbaar. Infor
matie: 01188-1462.
Vrijdag 11 oktober 1985
11
