Voor adequate agrarische ondernemers is betere
samenwerking tussen SEV en andere instanties vereist!
Twijfel over rendement
diepe grondbewerking
Werkverslag Sociale Economische Voorlichtingsdienst:
Zoek een betere zomer
in het buitenland...
Harnas
Ondernemer
Projekten
W erkprogramma
Bedrijfsovername
Financiering
Agrarische studiereizen 1985
"De afdeling voorlichting van de ZLM zal kwaliteitswerk moeten blij
ven leveren en niet MOETEN concurreren maar SAMENWERKEN
met andere voorlichtingsinstanties waar dat wordt vereist. Er zal ook
een royale doorverwijzing moeten zijn naar andere instanties. Ditzelfde
wordt door onze voorlichting verwacht van anderen. Bij sommigen
werkt dit goed, bij verschillende anderen is dit voor verbetering vatbaar.
Accountantskantoren en banken zouden vroegtijdig kunnen verwijzen
naar de SEV indien zij signalen opvangen over het bedrijf om daarmee
trachten te voorkomen dat de ondernemer te laat reageert op ontstane
situaties".
Dit staat te lezen in het pas uitgeko
men werkverslag van de Sociaal Eco
nomische Voorlichtingsdienst van de
Zuidelijke Landbouw Maatschappij
over het jaar 1984/1985.
In het verslag wordt gesteld dat deze
vroegtijdige samenwerking vooral
van belang is omdat de dienst in de
eerste lijn werkzaam is. Ze heeft sa
men met het Ondernemersgezin tot
taak de problematiek te analyseren
en samen oplossingen te zoeken zo
dat het gezin de juiste beslissingen
kan nemen in de betreffende situatie.
"De vertrouwenspositie en de kennis
VAN DE SEV staan er borg voor dat
voorziene en niet voorziene proble
men die op de agrarische sektor en het
gezin afkomen zoveel als mogelijk
begeleid kunnen worden".
Ten aanzien van de financiële positie
van de bedrijven wordt in het werk
verslag opgemerkt dat de superhef
fing in vele gevallen spanningen en
onzekerheden in gezin en bedrijf
heeft doen ontstaan. "Het is onver
teerbaar dat er aan het einde van het
verslagjaar nog ondernemers zijn die
niet weten waar ze aan toe zijn". Ook
signaleren de samenstellers van het
verslag dat er in de akkerbouw en
pluimveehouderij problemen zijn
ontstaan door respectievelijk over
schotten die een stempel drukken op
de prijsvorming en door de slechte
prijzen van o.m. de eieren. In dit
verband wordt ook melding gemaakt
van de door de interimwet aan ban
den gelegde varkenshouderij en van
de vorstschade in de fruitteelt. "Het
is wel zeker, zo wordt opgemerkt, dat
in de verschillende bedrijfstakken de
eerstvolgende jaren veel moeilijkhe
den overwonnen zullen moeten
worden".
Uitermate kritisch is het verslag over
de wetgeving op het gebied van
ruimtelijke ordening en milieu
"waardoor de landbouw als het ware
wordt opgesloten als in een soort
harnas. Het lijkt soms wel of de hele
wetgeving erop gericht is dat de
Land- en Tuinbouw zich minder
goed kan ontplooien. Bij alle veran
deringen van het beleid, dient men
voor ogen te houden dat het gaat om
een gezonde bedrijfstak met mensen
die bereid zijn hard te werken, maar
waar aan het uithoudingsvermogen
een einde komt wanneer zij gaan
merken dat het individu (de mens)
wordt overgeslagen".
Gezien het feit dat op de verschil
lende bedrijven de marges om een
redelijk arbeidsinkomen te behalen
van jaar tot jaar kleiner worden, kan
worden gekonkludeerd dat de sterke
en zwakke kanten van de onderne
mer steeds meer bepalend zullen zijn
voor zijn resultaten. De afhankelijk
heid van 'uitschieters' en de nood
zaak tot optimalisatie en schaalver
groting zal dan ook blijven toene
men. Er zal dus naar alternatieven en
besparing van kosten moeten wor
den gezocht. Een SEV projekt als
"Rekenen voor beslissen" en goede
scholing en bijscholing"zijn dan ook
bittere noodzaak.
In het verslag wordt opgemerkt dat
de werkgelegenheidssituatie in het
algemeen een steeds groter stempel
zal drukken op de verschillende be
drijven. Meer kinderen zoeken een
inkomen op het ouderlijk bedrijr
Vrijdag 30 augustus 1985
"maar bij deze ontwikkeling blijft
staan dat een bedrijf ekonomisch
gezond moet zijn of worden gemaakt
wil het met succes overgenomen
kunnen worden". In het verslag
wordt vastgesteld dat het weer en de
diverse overheidsmaatregelen een
zware psychische druk op onderne
ming en het gezin zijn gaan uitoefe
nen. Uit het verslag blijkt dat de
overheidssubsidie voor het werk van
de SEV met ingang van 1 januari
1985 is verlaagd tot 69%. Deson
danks blijft de bezetting van de
dienst op peil door een financiële
ondersteuning door de ZLM-organi-
satie die zo is o.m. uit de laatstge
houden studiedag gebleken, de SEV
van de ZLM zeer hoog waardeert.
In het verslag wordt uiteraard mel
ding gemaakt van een aantal door de
SEV uitgevoerde projekten zoals:
"Rekenen voor beslissen", "Relatie
gezinsuitgaven en bedrijfsinkom-
sten", Werkgroep jeugdwerkloos
heid op Walcheren en het vraagpunt.
Het projekt "Rekenen voor beslis
sen" dat uitgevoerd is door alle
SEV-diensten in Zeeland en het
Conselentschap voor de Akkerbouw
is in het verslagjaar beproefd in het
gebied Oost Zeeuws-Vlaanderen en
West Zuid-Beveland. Uit de evalua
tie van dit projekt dat boeren bewust
wil maken van het belang van be-
drijfsekonomische inzichten en het
verbeteren van systematisch rekenen
bij het nemen van beslissingen op het
eigen bedrijf, is gebleken dat dit on
derwerp en de methode van presen
tatie zeer goed is aangeslagen. Het
zal in breder verband worden voort
gezet. Ook het SEV-projekt "Relatie
Gezinsuitgaven en bedrijfsinkom-
sten" wordt goed gewaardeerd. Er
namen in totaal 47 afdelingen en
1277 personen deel aan deel. Met
betrekking tot het vraagpunt wordt
nog opgemerkt dat de SEV een zeer
grote bekendheid blijkt te genieten.
Dit voor met name een aantal schrij
nende gevallen. Aan laatstgenoemde
bedrijven wordt overigens volgens de
dienst van overheidswege te weinig
gedaan. Verschillende bedrijven
hebben absoluut meer melk nodig.
In het nieuwe werkseizoen 1985/86
zal de SEV in het kader van de
groepsvoorlichting starten met het
nieuwe projekt "U staat er wel achter
maar hoe staat u er voor?". Met dit
projekt zal worden ingespeeld op de
talrijke veranderingen in de positie
van gezin en bedrijf die een gevolg
zijn van nationale-en EG-maatrege-
len en wetten. Daarbij zal het hele
agrarische gezin worden betrokken.
De dienst wil daarmee bereiken dat
er een nog betere bewustwording
optreedt over de huidige positie van
het gezin en bedrijf, dat men kennis
neemt van de mogelijkheden die er
voor het bedrijf zijn, en die ook be
nut en dat men kritisch blijft ten
aanzien van de positie van de zelf
standige in de zich veranderende si
tuatie. Bij dit projekt is de medewer
king van met name de afdelingsbe
sturen vereist.
Het projekt "Bedrijfs economische
vorming akkerbouwers" zal zoals
hiervoor reeds werd opgemerkt, wor
den voortgezet.
Tenslotte kan nog worden vastge
steld dat de SEV naast de talrijke lo
pende zaken ook nog betrokken zal
zijn bij samen met de agrarische
commissie van de Ned. Bond van
Plattelandsvrouwen te organiseren
bijeenkomsten rond het thema "De
agrarische vrouw in de maatschap
pij", dienst geeft, zo blijkt nog uit de
reakties van de afdelingen, objektieve
voorlichting.
Een belangrijk aandachtsveld van de
SEV is de problematiek van de be
drijfsovername. Toch blijkt bij een
goede voorlichting en een open ges
prek in het gezin dat er zich bij de
goede ondernemingen op dit punt
weinig problemen voordoen, en dat
er vaak oplossingen te vinden zijn die
alle betrokkenen bevredigen.
"Steeds blijkt, zo wordt in dit ver
band opgemerkt, dat die ondernemer
die werkelijk wil en die zich niet in de
put laat praten veel kan. Dit blijkt
ook iedere keer weer bij ondernemers
met een geringe oppervlakte grond.
Ook hier geldt vaak: "Willen is kun
nen". De faciliteiten voor jonge on
dernemers dienen op belastinggebied
nog verder te worden verbeterd.
Sommige banken zijn beslist (nog)
niet ingesteld op de financiering van
de bedrijfsovername. Het is aan de
ondernemer die bank te kiezen die
hem de beste faciliteiten biedt en in
tijden van tegenslag of tegenspoed
Ook problemen in de pluimveehouderij door de slechte eierprijzen. (foto: Shaver
'Ned.)
samen met ondernemer, SEV en bank
oplossingen zoekt".
Onder het hoofdstukje financiering
wordt gekonstateerd dat er in het
verslagjaar, voorzover de dienst
daarbij betrokken is geweest, minder
financiële probleemgevallen waren
dan in andere jaren. Vaak konden
oplossingen worden gevonden via
R.Z., de bank, familie en soms het
Borgstellingsfonds. Bij de financie
ring van een bedrijf draait het vooral
om de vraag of de rentabiliteit van
een bedrijf op korte en op langere
termijn voldoende zekerheid biedt.
Een belangrijk aandachtsveld van de
SEV vormt grond- en pachtzaken. Op
dit terrein werd veel voorlichting ge
geven. Daarbij is steeds weer geble
ken dat degenen die zich vooraf goed
lieten informeren, de grond konden
kopen voor de verkeerswaarde van de
verpachte grond. Degenen die om
advies vroegen nadat de transaktie
was gebeurd betaalden in de meeste
gevallen meer dan de verkeerswaarde.
Opgemerkt wordt dat het steeds weer
blijkt dat de animo voor het afsluiten
van beheersovereenkomsten in de
daarvoor aangewezen gebieden ge
ring is. In het verslagjaar werd extra
veel aandacht geschonken aan Ruil
verkaveling en landinrichting. Er
werden o.m. excursies georganiseerd
naar de Flevopolder. In Walcheren
wordt getracht milieu en landbouw
organisaties dichter bij elkaar te
brengen. De SEV heeft deels samen
met het Konsulentschap getracht de
gevolgen van de superheffing zo
goed mogelijk op te vangen.
Onderzoek leert dat het nut van
een diepe grondbewerking veelal
tegenvalt. Vaak is na enkele jaren
de gewasopbrengst nog lager dan
voor de diepe grondbewerking.
Ook blijkt uit het onderzoek dat
de kosten, die voor diepe grond
bewerking gemaakt worden,
meestal niet terugverdiend kun
nen worden.
alleen van een proefveld op veenko
loniale grond over een lange periode
positieve effecten te melden; zo'n 5
tot 10% meeropbrengst.
Het onderzoek heeft ook de econo
mische aspecten bekeken. Het gaat
er van uit dat een bewerking tot op
10 k 25 cm onder de bouwvoor al
gauw 150,— a ƒ20,— per hectare
kosten moet worden gerekend
(ƒ1500,— tot 2000,— per ha.). Als
het effect van dieper losmaken over
tien jaar berekend wordt, kost dat in
beide gevallen ongeveer 200,— per
jaar. Die kosten kunnen meestal niel
worden terugverdiend. Verder con
cludeert het onderzoek dat in de
praktijk het effect van diepe grond
bewerking verlengd kan worden
door de aanpassing van teelttechniek
en mechanisatie. De resultaten van
het tot dusver uitgevoerde onderzoek
onder de diepe grondbewerking,
zoals gerapporteerd op de themadag,
zijn gebundeld in het Verslag nr. 42,
uitgegeven door het PAGV. Door
overmaking van 10,— op gironr.
2249700 t.n.v. PAGV, Lelystad mei
vermelding van Verslag nr. 42, ont
vangt u het boek thuis.
Diepe grondbewerking, een bewer
king dieper dan de bouwvoor, slaat
volop in de belangstelling. Dit is in
de eerste plaats te danken aan de
technische mogelijkheden, zowel
qua trekkracht als in werktuigkeuze.
Te denken valt aan het aanbod van
woelers, diepwerkende spitmachines
en diepplóegen. In de tweede plaats
is er het toenemende besef dat met
het gangbare, vrij zware transport de
bodem dichter wordt. Het opnieuw
los maken is dan een eerste gedachte.
Op de themadag "Effecten van diepe
grondbewerking in de Akkerbouw
en de Vollegrondsgroenteteelt" zijn
de resultaten van 20 jaar onderzoek
op dit terrein besproken. Deze stu
diedag werd georganiseerd door de
Werkgroep Technische Aspecten
Grondbewerking. In deze werkgroep
waren diverse instellingen voor
landbouwkundig onderzoek verte
genwoordigd.
Van alle in aanmerking komende
grondsoorten zijn o.a. de meerjarige
gewasopbrengsten vergeleken.
Daaruit bleek dat op lichte zavel
gronden, zoals in het zuidwesten van
Nederland, drie jaar na diepe be
werking vooral de laag onder de
bouwvoor weer even dicht was of
nog dichter dan vooraf. Ook op
zandgrond bleek vrij snel herver
dichting op te treden. Feitelijk zijn
Tunesië, 17-24 september, 8-daagse
vliegreis, verblijf in eerste klasse ho
tel in Sousse, exkursies in alle wind
streken, óók bezichtigingen van
agrarische bedrijven.
Ierland, 19 - 26 september, 8-daagse
vliegreis, rondreis vanuit Dublin via
het zuidelijke en westelijke gedeelte
van de Ierse Republiek. Door het
milde klimaat is september een
prachtige maand. Interessante agra
rische bedrijven.
Kreta, 3-10 oktober, 8-daagse vlieg
reis naar een zon-overgoten zeer
boeiend eiland. Bezoeken aan oud
heidkundige èn agrarische objekten.
In het najaar...
Moezeldal, 21 - 25 oktober, 5-daagse
busreis.
Wenen, 30 oktober - 3 november,
5-daagse vliegreis.
Londen, 1-4 december, 4-daagse
trein/boot/busreis.
Voor uw aanmelding, voor nader
overleg of voor de brochure Agrari
sche Studiereizen kunt u bellen naar
het sekretariaat van Agrarische Stu
diereizen, mevrouw L. Deumer.
Roermondsplein 20, 6811 JN Arn
hem, 085-512 087 (eventueel 085-
427784).
13
