Honganje
Wordt bestrijding van aardappel-
moeheid door wekstof mogelijk?
Algemeen
Landbouw
De afstudeerrichting Agrarische
Bedrijfskunde van de Hogere
Landbouwschool te Dordrecht
heeft van 8 t/m 18 juni j.l. een
bezoek gebracht aan Hongarije.
Het doel van het bezoek was
tweedelig.
Enerzijds wilde men Nederland en
enkele Nederlandse bedrijven
promoten en anderzijds wilde men
zelf een indruk krijgen van het
land en dan met name de land
bouw in Hongarije.
Hongarije is het meest westerse
land van het oostblok. Het toe
risme vanuit westerse landen is
ook vrij aanzienlijk. Reizend
door het land kom je veel Oos
tenrijkers en Duitsers tegen. Het
land heeft interessante steden en
dorpen die rijk aan traditie en
overleveringen zijn. De invloe
den van de Russen, Turken en
Oostenrijkers zijn nog duidelijk
waar te nemen, bij b.v. de in
drukwekkende oude gebouwen.
De hoofdstad Boedapest met zijn
prachtige architektuur en brede
straten doet je soms denken datje
in Parijs bent, de kleinere ver
scheidenheid in auto's achterwe
ge gelaten. Het wordt dan ook
spontaan "het Parijs van het oos
ten" genoemd.
Voor de watersportliefhebbers is
er het Balatonmeer met o.a. een
warmwaterbad en de mogelijk
heid tot waterskiën, roeien, sur
fen, etc. In Hongarije is er een
zeer mooie natuur in het
glooiende landschap met daar
tussen de campings om de nacht
door te brengen.
Naast de vriendelijke mentaliteit
(laat alleen niet al te sterk merken
datje toerist bent) is het land ook
erg goedkoop (bier, wijn 1,-,
diner 10,-).
Wat overnachtingsmogelijkhe
den betreft heeft Hongarije een
redelijk hotel-netwerk. Voor jon
geren zijn er nog de campings
waarbij jeugdherbergen zijn ge
vestigd. De prijzen hiervoor va
riëren van 3,50 (slapen op een
zaal) tot 10,- p.p. (2-persoons
kamers). Ook zijn er volop privé-
kamers te huur.
Het op de zwarte markt wisselen
van geld in Hongarije is erg in
trek. Regelmatig word je er voor
aangesproken, vooral in het
centrum van Boedapest. Wees er
voor op je hoede!!!
Bij offieiële wisselkantoren is
100,- ongeveer 1400 forint, ter
wijl op de zwarte markt het mak-
simum 1850 forint is. Wordt dit
bedrag hoger dan moet er een
lichtje gaan branden. De meest
gebruikte wisseltrucs zijn oud:
niet geldig geld wisselen, geld
aanpakken en paniek zaaien om
dan in de mensenmassa te ver
dwijnen, briefjes van 10 forint ge
bruiken o.p.v. 1000 forint (deze
zijn nagenoeg gelijk van grootte
en van kleur) etc.
Video-banden, geluidskassettes,
parfum, foto-kamera's, walk
mans, etc. zijn ook zeer geliefd
voor de zwarte handel in Honga-
rije.
Zoals het westen het drugspro
bleem kent zo heeft het oosten
het alkoholprobleem aldus een
student van de landbouwschool
te Kaposvar. Hij zegt ook dat er
geen werkeloosheid is, maar dat
er met minder mensen ook het
zelfde werk geleverd kan worden.
De arbeidsproduktiviteit is zeer
laag.
Promotie van Nederland in Hon
garije kan voor verschillende be
drijven erg interessant zijn. De
Hongaren zijn tegen de Neder
landers over het algemeen zeer
vriendelijk al is de taalbarrière
wel groot. De oudere Hongaren
die een opleiding hebben genoten
spreken naast het Hongaars nog
Russisch. De jongeren krijgen bij
hun opleiding nu ook Duits of
Engels in het vakkenpakket.
Het gedeelte van Nederland dat
door de HAS gepromoot is, be
trof de Nederlandse landbouw.
Voor de embryo transplantatie
handelsvereniging (ETH) werd er
o.a. gepraat over het voordeel van
de hogere gehaltes in de melk,
alsmede over het stierenaanbod
(KI).
Wessanen had proefpakketten
met kunstmelk die daar uitge
deeld zijn. Ook zijn er dia's ge
toond en folders uitgedeeld voor
Bejo-zaden uit Noordscharwou-
de, Vicon landbouwwerktuigen,
Wolf en Wolf en Maasmond. De
Rabobank heeft de HAS voor het
initiatief ruim beloond.
De Nederlandse landbouw staat
tegenover de Hongaarse land
bouw op een hoog nivo. Er zijn
mogelijkheden om technische
kennis (adviezen) en materiaal
naar Hongarije te eksporteren.
Op beperkte schaal wordt dit al
gedaan.
Volgens dhr. Istvan Töröh,
woordvoerder van Agrober (het
grootste projektontwikkelings- ep
investeringsbedrijf voor de land
bouw en levensmiddelenindus
trie van Europa, met 3300 werk
nemers in dienst), kent Hongarije
3 perioden in de ontwikkeling
van de landbouw.
Periode 1: 1945 - 1956. Het land
wordt verdeeld onder de boeren
die hier niet voor hoeven te beta
len. Het idee erachter was dat hier
dan meer geproduceerd zou gaan
worden. Dit was echter niet het
geval.
Periode 2: 1956 - 1968. Kollekti-
vering van de landbouw. De
boeren voegen hun land bij el
kaar, waardoor er grotere koöpe-
raties ontstaan. De ontwikkeling
van de landbouw verloopt zeer
ekstensief (weinig mechanisatie).
Periode 3: 1968 - Intensivering
van de landbouw. Door het in
zetten van meer machines neemt
de agrarische beroepsbevolking
af. Vergeleken met de westerse
landen is deze echter nog relatief
hoog. De opbrengsten stijgen.
Dat door de kollektivering in de
landbouw de koöperaties zeer
groot zijn geworden blijkt wel uit
het feit dat een door ons bezochte
landbouwkundige produktiege-
meenschap IKR te Babolna uit
225 bedrijven bestaat, verdeeld
over heel Hongarije met een to
tale oppervlakte van 520.000 ha.
Op het IKR was o.a. het grootste
maisproefveld van de wereld
(met zo'n 6000 proeven) te zien.
Om de mensen op de bedrijven te
motiveren is de klub van 8000
opgericht. Iedereen die ooit een
gemiddelde opbrengst van 8000
kg mais per ha heeft behaald
wordt hier automatisch lid van.
Hun foto hangt o.a. in het land
bouwmuseum van het IKR.
Aangezien de opbrengsten ieder
jaar toenemen is sinds kort de
klub van 10.000 opgericht.
Een ander bezocht staatsbedrijf,
Saszentmihalyi in Inota had met
400 ha abrikozen het grootste ge
bied abrikozen in Europa.
Dat de produktiviteit toeneemt
blijkt tevens uit de melkproduktie
van de 720.000 koeien. Was dit 10
jaar terug 3000 liter, nu is het
4500 liter.
Een van de knelpunten in de
Hongaarse landbouw is de afzet
naar het westen, a.g.v. de blok
vorming (EEG). De afzet is dien
tengevolge voornamelijk naar
kommunistische landen, terwijl
de import voornamelijk uit het
westen komt. Er wordt dus wes
terse valuta omgezet in roebels.
Om dit tegen te gaan is men er in
Hongarije meer en meer toe
overgegaan tot ruilhandel met het
westen.
Al met al is Hongarije er in ge
slaagd de bevolking van 10,5 mil
joen mensen te voeden en daar
buiten nog 40% van de produktie
te eksporteren.
Zelfkonkluderend stel ik dat op
agrarisch technologisch gebied
Hongarije bij de 10 belangrijkste
landen van de wereld behoort.
Bezoek aan het landbouwmuseum van het IKR te Babolna
Veel aandacht trokken de oude "stabiele"erwtendorsmachines
Aardappelcysteaaltjes planten zich merkwaardig voort. Het vrouwtje
wordt in de loop van de zomer een bolvormig gedrochtje. Zij voedt zich
via haar kop in de wortel terwijl haar lichaam langzaam opzwelt. De
eieren van het aaltje blijven in haar lichaam. Het dode opgezwollen
lichaam van het vrouwelijke aaltje is dus de cyste zoals elke aardap
pelteler kent. Deze cyste raakt gemakkelijk los van de wortel van de
aardappelplant waarmee ze zich tijdens haar leven gevoed heeft en
komt dan in de grond van het aardappelveld terecht. Goed beschermd
door het éigen omhulsel en door de taaie wand van de cyste kunnen de
eitjes van het aardappelcysteaaltje soms wel jaren zonder voedsel om
dat ze in een ruststadium verkeren.
Deze rust wordt pas verstoord wan
neer aardappelplanten gaan uitlo
pen. De oorzaak van deze verstoring
is een stof (of meer stoffen) die wordt
afgescheiden door deze planten en
die de eitjes doet (of doen) uitkomen.
De larven komen uit de cyste, zoeken
de wortels van de aardappelplant op,
vormen weer reuzecellen, doen zich
tegoed aan de voedingsstoffen in de
wortels, planten zich voort, vormen
weer cysten enz. enz.
Oplossing
Met deze wetenschap lijkt de oplos
sing voor het aardappelmoeheidpro-
Vrijdag 16 augustus 1985
bleem voor de hand te liggen: zorg
dat je die wekstof wint, zuivert,
identificeert en namaakt en ver
spreid deze over de akker in een pe
riode dat hier geen aardappels
groeien. De jonge aaltjes komen dan,
aangetrokken door deze golf uit de
cyste, vinden echter geen geschikte
waardplant omdat dat bijna alleen
een aardappelplant kan zijn, en ver
hongeren.
"Een briljante gedachte, maar niet
nieuw. Het idee is al vóór 1950 ge
lanceerd en medewerkers van mijn
instituut hebben er, samen met on
derzoekers van het vroegere O.rga-
nisch-Chemisch Instituut TNO
(OCI-TNO), het huidige ITC-TNO,
Instituut voor Toegepaste Chemie-
TNO, zo'n twintig jaar, met tussen
pozen, aan gewerkt". Dat zegt de
heer dr. T.J. Buma, direkteur van het
NIKO-TNO, het Nederlands Insti
tuut voor Koolhydraat Onderzoek-
TNO, het vroegere Proefstation voor
Aardappelverwerking-TN O
"Toen het onderzoek in 1970 werd
gestopt was de identifikatie van de
wekstof(fen) nog nauwelijks van de
grond gekomen. We weten nog niet
of het om één wekstof gaat of om
meerdere, of alle aardappelrassen
dezelfde stof uitscheiden of dat er
(kleine) verschillen zijn", aldus dr.
Buma.
Opnieuw beginnen
Begin dit jaar is deze strijd opnieuw
begonnen. Dit wekstof-projekt, dat
naar verwachting zal duren tot om
streeks 1989 en zo'n drie miljoen
gulden zal gaan kosten, is $en initia
tief van het NIKO-TNO. Samen met
het Hilbrands Laboratorium voor
Bodemziekten in Assen en in het
kader van de Werkgroep Aardap-
pelcysteaaltjesonderzoek van de
NRLO (Nationale Raad voor Land
bouwkundig Onderzoek) zal gepro
beerd worden de wekstoffen te win
nen en te zuiveren. Als dit nu wel
lukt gaat de hoofdgroep van het
MT-TNO proberen de stof of stoffen
te identificeren: precies vaststellen
om welke stof of stoffen het gaat en
wat de eigenschappen zijn, dit onder
begeleiding van dr. E.J. Ritter, be
kend van zijn onderzoeken op het
gebied van geurspoor-, alarm- en
sexferomomen (de laatste bekend
van de sexval voor insekten).
Grotere kans van slagen
Waarom hoopt men nu al deze din
gen wel te weten te komen terwijl dit
tot zo'n vijftien jaar geleden beslist
niet lukte?
Dr. Ritter: "Eind van de jaren ze
ventig leek het erop dat de kombi-
natie van wisselteelt, grondontsmet-
ting en rasveredeling afdoende zou
zijn. Daarbij komt dat de toenmalige
biologische toetsen ongeschikt leken
om als leidraad te dienen voor het
chemische werk. Nu is er meer zicht
dan toen op een goede biologische
toets om uit te maken of we de goede
stof(fen) te pakken hebben. Daarbij
komt de wetenschap dat men er in
Japan in is geslaagd de struktuur op
te helderen van twee wekstoffen van
een aan het aardappelcysteaaltje
verwant aaltje, het sojacysteaaltje.
Ook in Groot-Brittannië is op het
gebied van wekstoffen de laatste ja
ren nogal wat gedaan. Er is dus nu
gewoon meer kennis en de analyse
technieken zijn nogal wat verfijnder
dan toen".
Zinvol?
Of het projekt inderdaad door zal
lopen tot het eind van de jaren
tachtig is nog maar de vraag. Gedu
rende het onderzoek zal verschillen
de keren worden overwogen of het
zinvol is verder te gaan. Dit zal bij
voorbeeld gebeuren op het moment
dat de stof(fen) is (zijn) gewonnen en
gezuiverd. Ook wanneer deze stoffen
zijn geïdentificeerd door de TNO-
instituten zal er zo'n beslismoment
komen; het is nu eenmaal iets anders
één of meer stoffen te identificeren
dan deze zelfde stof(fen) in grote
hoeveelheden te produceren.
Eind 1989 zullen de onderzoekers
zeker weten of zij het aardappelcys
teaaltje via de wekstof(fen) te slim af
kunnen zijn.
7
