Wat maakt het telen van
kleine gewassen aantrekkelijk?
AKTIE ZUIDWEST
KLEINE
GEWASSEN
Serie kleine gewassen nr. 13
Indeling kleine gewassen en
mogelijkheden
In het kader van de zuidwestelijke aktie kleine gewassen zijn in deze
serie al twaalf artikelen verschenen, waarin diverse teeltaspekten aan
de orde zijn geweest van deze kleine gewassen.
Naast overwegingen van technische aard, zoals vruchtwisseling, bo
demvruchtbaarheid, onkruiden, oogsttijdstip, enz. zal bij de beslissing
om een klein gewas te (gaan) telen de haalbare financiële opbrengst een
belangrijke faktor zijn. Althans zo zou het moeten zijn want ook een
klein gewas moet een goede bijdrage leveren aan het totale bedrijfsre
sultaat. Het opnemen van één of meer kleine gewassen heeft nogal eens
tot doel een (te) intensief bouwplan ruimer te maken. Dit ruimere
bouwplan zou zo mogelijk geen lagere geldopbrengst moeten opleve
ren. Dit laatste is niet altijd eenvoudig.
Bij de kleine gewassen zijn er in het
zuidwesten van oudsher een aantal
die reeds lang bekendheid genieten
en enkele minder bekende of "nieu
we". Van de groep peulvruchten zijn
het vooral de rijp te oogsten groene
erwten die opnieuw in de belang
stelling staan. Kapucijners en grau
we erwten nemen een vrij stabiele
positie in, terwijl de schokkers bijna
verdwenen zijn. Veldbonen stonden
weer enigszins in de belangstelling,
doch door de lagere garantieprijs
t.o.v. voererwten neemt de animo
voor dit gewas weer af. De bruine
bonen nemen in Zeeland een vrij
vaste plaats in.
Door de dalende tarweprijs die ver
wacht mag worden staat het tarwe-
saldo onder druk en kan als volgt
begroot worden.
Opbrengst
7600 kg korrel a 0,48 3648,
4,5 ton stro 80,- 360,
Totale geldopbrengst (A) 4008,
Toegerekende kosten
zaaizaad 216,
bemesting 393,
gewasbtscherming 405,
overige kosten 177,
loonwerk 550,
Totaal toegerekende kosten (B)
1741,
Saldo A minus B 2267,
Om peulvruchten in het bouwplan
op te nemen moet het saldo op zijn
minst konkurrerend zijn met dat van
wintertarwe. In de volgende tabel is
van deze groep gewassen een saldo
berekening weergegeven.
Tot deze groep behoren doperwten,
stamsla- en tuinbonen. Ze worden
bijna uitsluitend op kontrakt voor de
konservenindustrie geteeld, waar
door de prod-uktie binnen zekere
grenzen op de konsumptie is afge
stemd. Bij hoge kg-opbrengsten per
ha is het saldo goed.
Voor de gehele peulvruchtensektor
geldt dat de opbrengstzekerheid in
kg per ha minder groot is dan van
wintertarwe; de schommelingen
rond het gemiddelde zijn groter. Het
weerrisiko is groter dan dat bij gra
nen.
De aanwezigheid van een mini
mumprijs of prijsafspraken maakt
dat redelijk betrouwbare uitkomsten
zijn te begroten.
Inpassing in het bouwplan van peul
vruchten brengt meestal geen ekstra
investeringen met zich mee, terwijl
ook de arbeidsbehoefte geen proble
men oplevert.
Van de groep handelsgewassen wor
den koolzaad, karwijzaad, blauw-
maanzaad, vlas en sinds kort ook
teunisbloem tot de kleine gewassen
gerekend. De handelsgewassen heb
ben gemeen dat ze een wat spekula-
tiever karakter hebben, vooral kar
wijzaad en blauwmaanzaad. Het
spekulatieve zit zowel in de kg-op-
brengst als in de prijs per kg. Bij vlas
en koolzaad is de ha-opbrengst niet
aan zulke grote schommelingen on
derhevig. Van het nieuwe gewas
teunisbloem is de opbrengstzeker
heid nog geen sterk punt gebleken.
Omdat de teelt op kontrakt tegen een
vastgestelde prijs plaatsvindt, is het
Opbrengsten, toegerekende kosten en saldo per ha
Gewasgroep peulvruchten
groene
conserven
bruine
stamsla
veld
tuin
omschrijving
erwten
erwten
bonen
bonen
bonen
bonen
Opbrengst
kg-opbrengst
4800
4800
2800
11000
4800
3000
prijs
0.80
0.73
1.75
0.36
0.77
0.71
geldopbrengst A
4020
3600
5000
3960
3696
3550
Toegerekende kosten
zaaizaad
400
260
371
700
200
700
bemesting
289
292
444
465
310
320
gewasbescherminc
293
228
270
231
373
257
overige kosten
274
40
227
60
254
44
loonwerk
480
300
770
150
450
150
totaal (B)
1736
1120
2082
1606
1587
1471
Saldo A minus B
2284
2480
2918
2354
2109
2079
Uit deze berekening blijkt dat bij de
aangenomen kg-opbrengsten en
prijzen de peulvruchten met uitzon
dering van veld- en tuinbonen een
gelijk of hoger saldo geven dan tar
we.
Als zodanig bieden ze dus mogelijk
heden om gedeeltelijk de plaats'van
het graan in te nemen.
Droge peulvruchten bestemd voor
menselijke konsumptie hebben vaak
beperkteafzetmogelijkheden, voor
eiwitproduktie in het veevoer lijkt er
nog voldoende ruimte te zijn. Daar
naast heeft de teelt voor zaaizaad
doeleinden vaak goede financiële
uitkomsten opgeleverd.
Bruine bonen bieden als glaskonser-
ven specifieke mogelijkheden. Een
hoge kg-opbrengst per ha is nodig
om met graan (vooral wintertarwe)
te kunnen konkurreren.
Naast de rijpe oogst kennen we en
kele groen te oogsten peulvruchten.
financiële plaatje iets overzichte
lijker.
Van karwijzaad en blauwmaanzaad
is de afzet van te voren moeilijk
voorspelbaar, hetgeen grote prijs-
schommelingen teweeg kan brengen.
Naast afzet van olie uit deze zaden
voor de kosmetische en pharmaceu-
tische industrie, worden ook de za
den als zodanig voor menselijke
konsumptie gebruikt.
Bij vlas is de teelt van zaailijnzaad
een goede pijler gebleken, terwijl de
belangstelling voor natuurvezels ook
weer perspektieven opent.
De inpassing in het bouwplan vergt
meestal geen bijzondere voorzienin
gen of investeringen. Karwijzaad
moet in het jaar voorafgaand aan de
zaadoogst onder dekvrucht worden
gezaaid.
Voor vlas zijn aparte oogstmachines
nodig en voor moderne oogstmetho-
den moeten vooraf afspraken wor
den gemaakt.
Mobil- Viner maakt het dorsen van stambonen uit het zwad mogelijk
Opbrengsten, toegerekende kosten en saldo per fia
Gewasgroep Jnandelsgewassen
karwij
blauw
vlas
teunisbloem
Omschrijving
zaad
maanzaad
Opbrengst
kg-opbrengst
1500
1500
8400
700
prijs
2,50
2,50
0,44
7,56
geldopbrengst A
3750
3750
4140
5292
Toegerekende koster
zaaizaad
75
40
430
0
bemesting
417
303
247
154
gewasbescherming
418
304
249
403
overige kosten
155
162
104
589
loonwerk
415
550
300
515
totaal B
1480
1359
1330
1661
saldo A minus B
2270
2391
2810
3631
Bij deze berekening is uitgegaan dat
het produkt direkt van het veld
wordt verkocht. Deze groep gewas
sen geven een grotere bijdrage aan
het inkomen dan wintertarwe.
Wordt overgegaan tot bewaring van
een van deze gewassen dan dient
men rekening te houden met de kos
ten van de bewaarruimte, energie
voor drogen en ventileren en ekstra
renteverlies. Tevens treedt er ge
wichtsverlies op door indroging en
ekstra uitval. Hierdoor moet de prijs
per kg aanmerkelijk toenemen om de
ekstra kosten en het gewichtsverlies
te kompenseren.
ing. J.M. v.d. Weele
W. Maljaars
Uit deze berekening blijkt dat bij een
gemiddelde kg-opbrengst van zowel
karwij als blauwmaanzaad de prijs
minimaal 2,50 per kg moet bedra
gen om een saldo te behalen dat
evenhoog is als dat van tarwe. De
lage prijs van blauwmaanzaad in de
afgelopen winter heeft tot een grote
inkrimping geleid. Het saldo van vlas
en z:eker van teunisbloem ligt aan
merkelijk hoger.
Tot de kleine gewassen worden ook
vertegenwoordigers uit de groep van
intensieve (bol- en wortel) gewassen
gerekend. Genoemd kunnen worden
zaai-, plant- en zilveruien, knolsel
derij en winterwortelen. Afhankelijk
van bedrijf en omstandigheden ko
men één of meer van deze gewassen
vrij vast in het bouwplan voor op de
akkerbouwbedrijven in het zuidwes
ten. Mede omdat de afzetmogelijk
heden moeilijk voorspelbaar zijn
dragen ze een sterk prijs-spekulatief
karakter. Uien worden meestal "vrij"
geteeld, zilveruien bijna uitsluitend
op gehuurd land. Knolselderij en
winterwortelen worden wel op kon
trakt geteeld, maar de vrije teelt heeft
ook aantrekkingskracht, omdat de
muziek daar soms in zit.
Bij een meer of minder vaste opname
in het bouwplan van zaaiuien, knol
selderij en winterwortelen zijn voor
zieningen voor de bewaring nodig.
Van deze gewassen kunnen vrij goe
de tot goede ha opbrengsten gehaald
worden, mits de grond in goede
konditie verkeert en het aandeel
"intensieve" rooigewassen niet te
groot is.
Voor uien en wortelen is een gezonde
grond (vruchtwisseling) een belang
rijke voorwaarde.
Opbrengsten, toegerekende kosten en saldo per ha
Vastzadig karwij ras kan van stam
worden geoogst
Gewasgroep_knol-,_bol-_en. wortelgewassen
■\Mi«as
zaai
2e jaars
knol
winter
omschr i j vincJ^-\^
uien
plantuien
selderij
wortelen
Opbrengst
kg-opbrengst
52500
28500
35000
80000
prijs
0,16
0,22
0,23
0,085
geldopbrengst A
8400
7125
8050
6800
Joegerekende_koste
n
zaaizaad/plantgoed
858
1500
1035
166
bemesting
543
516
784
448
gewasbescherming
1457
251
766
861
overige kosten
267
243
164
97
loonwerk
1610
1820
1900
1420
totaal B
4735
4330
4649
2992
saldo A minus-B
3665
2795
3401
3808
Oogstzeker, doch arbeidsintensief
In de kolom geld-opbrengst is
ook de waarde van stro of het
bedrag van toeslagen opgeno
men.
De kosten voor bemesting zijn
gebaseerd op 1,55 per kg N,
1,40 per kg P205 en 0/75
per kg K20.
Overige kosten omvat premie
hagelverzekering, 9% rente
van het gemiddeld vastgelegd
vermogen van de toegereken
de kosten, drogen, schonen en
perstouw.
Loonwerk omvat de kosten
voor precisiezaai, planten en
oogsten. Spuiten met eigen
machine.
Door aanpassing van op
brengsten en kosten voor ei
gen omstandigheden kan men
nagaan of de kleine gewassen
meer aandacht verdienen op
uw bedrijf.
12
Vrijdag 16 augustus 1985