Ik kan bij de grens van mijn staat
wel een bord "te koop" neerzetten
Overschotten
Een praktijkverslag over de Amerikaanse Corn Belt
Schulden
Middeleeuws
Liberty Lobby
Koude oorlog
Vorig jaar juni kwam Antoi
nette van Wijk, studente So
ciologie, terug van haar prak
tijk in de Verenigde Staten.
Zeven maanden heeft zij ge
werkt bij de North-American
Farm Alliance (NAFA) in
Minneapolis. Zij bezocht boe
ren in de grootste graanschuur
van de wereld, de Corn Belt.
Ook al bestaat hier een opti
mistisch beeld van de Ameri
kaanse graanboeren, de wer
kelijkheid leert anders. Faillis
sementen volgen elkaar in een
snel tempo op en de wanhoop
onder de boeren stijgt met de
dag. De regering en de banken
spelen een bedenkelijke rol en
het neo-fascisme vindt een
goede voedingsbodem in de re
gio die voor de gemiddelde
Amerikaan een "fly-over" ge
bied is. Kleine boerenorganisa-
ties proberen nog op bescheiden
wijze hulp te verlenen, maar de
toekomst ziet er somber uit.
"Toen ik daar kwam, schrok ik echt.
Per maand gaat één procent van de
bedrijven failliet. Het Ministerie van
Landbouw in de staat Minnesota in
de Corn Belt heeft een enquête onder
de boeren gehouden. Hieruit bleek
dat vierenvijftig procent van de boe
ren denkt binnen vijf jaar te zijn
verdwenen, terwijl veertien procent
zich zelf geen jaar meer geeft. In Io
wa heeft de gouverneur gezegd, dat
hij wel een bord "te koop" bij de
grenzen van de staat kan zetten. De
boeren investeren niet meer en hun
bedrijven zien er verslonsd en verve
loos uit". Van Wijk vertelde nuchter
en zakelijk over haar praktijkerva
ring. De problemen in de Corn Belt
zijn volgens haar een gevolg van het
Amerikaanse landbouwbeleid in het
verleden.
"De Verenigde Staten moesten
graan eksporteren, want Amerika
zou de wereld van graan moeten
voorzien".
"Vanaf de jaren zeventig werd iedere
beschikbare hektare voor graan bes
temd. De boeren ploegden van hek
tot hek hun grasland om en zaaiden
tarwe in. Zelfs de beboste hellingen
"In 1983 introduceerde de Ameri
kaanse regering onder druk van het
Kongres en de Senaat een nieuw
landbouwprogramma om de over
schotten-kwijt te raken. Dit pro
gramma gold in eerste instantie voor
een jaar. De regering bood de boeren
een hoeveelheid graan aan, als zij
geen graan zouden inzaaien. Voor
iedere braakliggende hektare kregen
de boeren de gemiddelde hoeveel
heid graan die zij normaal per hek
tare geoogst zouden hebben. Deze
konden ze dan verkopen, zij het
tegen lage prijzen. De Republikeinse
niet-agrarische achterban kwam
hiertegen fel in verzet. Zij vonden het
misplaatst, dat boeren voor niets
graan aangeboden kregen. Ik denk
niet dat dit programma langer dan
een jaar zal duren. In dat jaar hebben
de Spoorwegen en de grote graanin-
dustriën (bijvoorbeeld Cargill en
Continental Grain) voor het tran
sport en de verwerking van al het
graan miljarden dollars verdiend".
"Ook de grote en rijke graanboeren
hadden veel profijt van dit program
ma. Voor de kleine boeren is het
Per maand gaat één procent van de bedrijven failliet
Antoinette van Wijk
werden ontgonnen. Tegelijkertijd
daalden de graanprijzen in Amerika.
Zo konden de Verenigde Staten be
ter op de wereldmarkt konkurreren.
De boeren kompenseerden de lagere
prijzen door meer graan te produce
ren. Zij vergrootten en intensiveer
den hun bedrijven. Wel moesten ze
daartoe ekstra leningen bij de ban
ken afsluiten' maar die verleenden
met plezier de nodige kredieten."
"De lage graanprijs bleek funest
voor de boeren. Al vanaf 1930 gold
de regeling, dat de regering de boe
ren een gegarandeerde, kostendek
kende minimumprijs voor het graan
bood. De boeren konden een lening
bij de overheid afsluiten. Wanneer
aan het eind van het seizoen bleek,
dat de prijs voor het graan beneden
het kostendekkende minimum lag,
dan nam de regering het graan over
en de boeren konden de lening be
houden. In de jaren zeventig gaf de
overheid nog maar zeventig tot
tachtig procent van deze kostendek
kende minimumprijs. Met deze prijs
konden de boeren hun hypotheek
niet meer aflossen. Bovendien resul
teerde de ekonomische krisis in
Amerika in een hoge koers van de
dollar en in een hoge rentestand. De
minimumprijs, oorspronkelijk be
doeld om de koopkracht van de
boeren op peil te houden, leidde nu
tot grote financiële problemen. In
een typisch graangebied als Iowa
kwam in 1981-1982 de eerste golf
faillissementen, het melkveegebied
Wisconsin volgde in 1982. Het jaar
daarop liepen - ook als gevolg van de
ekonomische krisis en de hoge dol
larkoers - de graaneksporten terug en
bleef de staat zitten met enorme
overschotten. Daarop daalden de
gegarandeerde minimumprijzen tot
zesenvijftig procent voor tarwe en
vijfenvijftig procent voor soja".
12
programma niet of nauwelijks van
belang geweest, omdat zij het graan,
meestal als veevoer gebruikten. De
regering heeft nu het plan opgevat
om de komende tijd de prijzen met
nog eens vijfentwintig procent te la
ten dalen. Als dat doorgaat zullen er
nog veel meer faillissementen ko
men. Inmiddels kampt de Corn Belt
verder met ernstige erosie en stof
stormen, een gevolg van de intensie
ve bewerking van het akkerland. De
regering heeft de gelden voor herbe
bossing en de aanleg van windsingels
terug getrokken. Het werd allemaal
te duur".
De interesse van Antoinette van
Wijk voor boerenorganisaties bes
taat al sinds een leeronderzoek bij de
Vakgroep Sociologie. Met Minnea
polis als thuisbasis liep zij verder
stage bij twee kleinere organisaties
die tot de overkoepelende NAFA
behoorden: de Wisconsin Farm
Unity Alliance en de U.S. Farmers
Association in Iowa. In Wisconsin
verbleef van Wijk drie maanden.
Overdag werkte zij bij de boerenor-
ganisatie, terwijl zij op een boerderij
logeerde. In de vrije uren hielp zij
mee op het bedrijf.
"Ik verdiende geen geld, maar de
NAFA betaalde wel mijn reiskosten.
Op het bedrijf kreeg ik kost en in
woning gratis. Ik heb veel plaatsen
bezocht en tijdens mijn reizen heb ik
Amerikaanse boeren over de land
bouw in de EEG verteld. In de Ve
renigde Staten is bijzonder weinig
over Europa bekend en ze waren
zeer benieuwd naar mijn informa
tie".
"De buurman van mijn gastgezin
had zijn bedrijf vijfjaar geleden over
gedaan aan zijn zoon. Deze behield
zijn baan buiten de landbouw, ter
wijl zijn vrouw op het bedrijf werkte.
Het inkomen van de zoon werd in
het bedrijf geïnvesteerd. Nu hebben
ze meer schulden dan toen ze be
gonnen en hebben ze besloten het
bedrijf te verkopen". Met een aantal
voorbeelden maakt van Wijk de
moeilijke positie van de Amerikaan
se boeren duidelijk. "De Farmers
Home Administration (FmHA), de
grootste krediet verstrekkende over
heidsinstantie in de Verenigde Sta
ten publiceerde gewoonlijk openba
re verkopen van boerderijen in de
kranten. De boeren wisten dan
meestal nog van niets en moesten in
de krant lezen dat zij failliet ver
klaard waren. Tegen deze werkwijze
hebben tien van hen in 1983 een
proces aangespannen en gewonnen.
Nu moet de FmHA een faillissement
een maand vooraf aankondigen. Met
de regelmaat van de klok laten de
banken beslag leggen op machines,
installaties en zelfs bedrijven van
boeren die hun schulden niet kunnen
aflossen. Als de banken moeilijkhe
den verwachten, roepen ze de hulp
van de politie in die vervolgens met
machinegeweren een bedrijf opkomt
om beslag te leggen. In de Verenigde
Staten is het normaal, dat de banken
bij transakties een percentage van de
waarde van de verhandelde goede
ren vorderen. Wanneer een boer bij
voorbeeld schulden bij een bank
heeft en een koe verkoopt, dan heeft
de bank het recht een bepaald per
centage van de waarde van de koe op
te eisen, afhankelijk van de totale
schuldenlast.
Nu de prijzen zo laag zijn en de af
lossing steeds moeilijker wordt, komt
het vaker voor dat gehele bedrijven
gevorderd worden. De boeren zijn
ten einde raad".
"Door de grote Financiële moeilijk
heden verdwijnen langzaam maar
zeker de gezinsbedrijven die volledig
zijn aangewezen op inkomsten uit de
landbouw. De kleine bedrijven,
waarvan de boer een neveninkomen
van buiten de landbouw heeft, kun
nen nog wel doorboeren. De uitge
kochte bedrijven maken plaats voor
grote ondernemingen met soms
honderden hektares. Deze zijn in
handen van banken en verzeke
ringsmaatschappijen en spekuleren
op grote schaal in graan en in grond.
De Amerikaanse wetgeving staat be
lastingaftrek toe, als er grond aange
kocht wordt. Zo kunnen banken op
lukratieve wijze de belasting ontdui
ken. Overigens maken rijke partiku-
lieren en bedrijven ook dankbaar
gebruik van deze regeling. Missou
ri is een gebied zo groot als de
provincie Utrecht, waren nog maar
drie particuliere boeren. De rest v.h.
land ligt braak of wordt verpacht
onder middeleeuwse pachtvoor-
waarden. In het zuiden gaan zwarte
groentetelers trouwens nog eens drie
keer zo snel failliet".
"Als. afgevloeide boeren op het plat
teland blijven, nemen ze ieder wille
keurig baantje aan, ongeacht de
kwaliteit van het werk. Voor een uit
kering komen ze niet in aanmerking.
De meesten echter trekken met hun
gezin naar de steden. In de Mid-West
komen de "ghost-towns" weer terug.
Hele dorpen lopen leeg. Een onder
zoek in Nebraska wees uit, dat de
dorpen met minder dan negenhon
derd inwoners in 1990 verdwenen
zullen zijn of anders onder zeer grote
druk zullen staan. In Nebraska geldt
dit risiko voor tachtig procent van de
dorpen. Ook als een boer op het eer
ste gezicht rustig op zijn bedrijf
doorwerkt, kan hij afhankelijk zijn
van de steun van familie, kan zijn
vrouw 's avonds in een restaurant
wat bij verdienen of kan het gezin
voor hun voeding zijn aangewezen
op de gaarkeukens. In Wisconsin is
het een keer voorgekomen, dat het
vee dood in de stal lag, terwijl de
boer was ondergedoken. In een paar
gevallen hebben boeren in wanhoop
een bankemployé en een rechter
dood geschoten".
"In dit klimaat vinden "Blut und
Boden-theoriën" en ideeën over het
verderf in de steden gretig aftrek. Er
bestaat een openlijk fascistische or
ganisatie, de Liberty Lobby. Haar
blad "Spotlight" heeft een oplage
van driehonderd vijftig duizend. Dit
blad maakt zich populair bij de boe
ren met de veroordeling van schrij
nende gevallen, waarin banken be
zittingen hebben gevorderd. Maar de
analyse is volledig verkeerd. De
banken zouden in handen zijn van
Joden die tot de internationale kom-
munistische samenzwering tegen het
blanke ras behoren. Een aan de
Lobby verbonden groepering belooft
de boeren goedkoop leningen aan,
als ze lid worden, tot nu toe
heeft nog niemand een lening ge
kregen. Verder kunnen de
boeren hier advies inwinnen hoe zij
zich moeten verdedigen tegen ban
ken en rechters. De Liberty Lobby is
onderdeel van de World Anti-Com
munist League, waarvan ook onze
eigen staatssekretaris Ploeg volgens
Hervormd Nederland lid is". (Over
igens ontkent Ploeg dat kategorisch,
L.V.).
"De Amerikanen letten slecht op
deze ontwikkeling. Historisch besef
ontbreekt. Zij weten niet dat de Eu
ropese Landbouw in de jaren dertig
een belangrijke rol heeft gespeeld bij
het opkomend fascisme. Hun angst
voor het kommunisme is ontzettend
groot. Vaak vroegen mensen mij of
ik niet bang was dat de Russen bin
nen zouden vallen. Ook het Ameri
kaanse adagium "Ieder voor zich en
God voor ons allen" en de in de
Mid-West toch geaksepteerde uit
spraken van de Moral Majority tegen
homofilie en abortus zullen het op
komend neo-fascisme niet tegen
houden. De linkse beweging is in de
koude oorlog in de jaren vijftig
monddood gemaakt. Eigenlijk is er
nauwelijks verweer tegen de Liberty
Lobby".
"Door de nood van de situatie krab
belt links toch weer op. De kleine
Wisconsin Farm Units Alliance is
begin 1981 opgericht met het doel
boeren in nood te helpen. De Al
liance probeert faillissementen te
voorkomen, geeft juridische advie
zen, helpt de boeren met bedrijfs-
ekonomische berekeningen en heeft
een noodtelefoon. Op dit nummer
kan de boer vragen stellen over de
aflossing van zijn hypotheek en wat
hij moet doen nu de politie in aan
tocht is om zijn machines te vorde
ren...
"De U.S. Farmers Association bes
taat al sinds 1953, heeft zich met
moeite door de koude oorlog heen
geworsteld en heeft door de huidige
slechte omstandigheden een nieuwe
impuls gekregen. Deze organisatie is
vooral aanwezig in Iowa en voert
aktie onder de leus "Peace and Pari
ty" (vrede en een.kostendekkende
prijs). In de Mid-West ontstaan nu
vele boerenorganisaties. De NAFA
probeert al deze kleine groepen te
bundelen om zo kennis en ervaring
uit te wisselen, gemeenschappelijk
voorlichting te geven en hulp te bie
den. De beweging tegen de Lobby
groeit langzaam. Ook de kerken
trekken zich uit humanitaire over
wegingen steeds meer het lot van de
boeren aan, omdat ook zij inzien dat
er iets moet gebeuren tegen de ver
paupering van het platteland".
Voorlopig is de dollar nog steeds
overgewaardeerd, is de rente hoog,
heeft Frankrijk ook graanoverschot
ten en is Reagan weer vier jaar pre
sident. De boerenorganisaties in de
Mid-West moeten wel heel sterk
worden om het tij te kunnen keren.
Leen Verschoor
(uit: Wagenings Hogeschoolblad)
Vrijdag 22 februari 1985
