Bij teelt zonder aarde bemesting per plant mogelijk?
Slakommissie Vollegrond NTS boog zich
over normen nitraatgehalte
Onderzoek naar verlaging nitraat gehalte in bladgroente
Europese Commissie onderzoekt gevaar
van nitraat in groenten
Kapaciteit van
Loonkoel- en
vrieshuizen sinds
1979 sterk
toegenomen
F ruitteeltmechanisatiebeurs
Een aantal gewassen heeft de neiging om onder gebrekkige lichtom
standigheden nitraat op te hopen. Hoge nitraatgehalten in groenten en
gras brengen risiko's mee van vergiftiging bij mens en dier als gevolg
van de omzetting van nitraat in nitriet en nitrosaminen. Bij het DLO-
Centrum voor Agrobiologisch Onderzoek (CABO) in Wageningen
wordt nagegaan hoe hoge nitraatgehalten in gewassen omlaag gebracht
kunnen worden. Daarvoor bleek nog niet bestaande apparatuur nodig.
CABO-onderzoekers hebben daarom kontakt opgenomen met de
Technische-Fysische Dienst voor de Landbouw (TFDL) en de Gea
vanceerde Instrumentatie Sektie (GIS) van de Stichting ITAL, die een
"multititratie-opstelling" ontworpen hebben. Hiermee kunnen mo
menteel twee eigenschappen van de voedingsoplossing voor een plant -
nitraatkonsentratie en zuurgraad - naar wens worden ingesteld.
Bovendien wordt het door de plant verdampte water automatisch aan
gevuld. Mogelijk kan deze ontwikkeling tot een soort automatische
dosering van meststoffen voor planten die op kunstmatige voedingsbo
dems of in hydrokultuur (teelt zonder aarde) verbouwd worden.
De "multi-titratie-opstelling" is in de
loop van anderhalf jaar ontwikkeld
en heeft uiteindelijk een totaal an
dere vorm gekregen dan in het eerste
ontwerp. Het apparaat moest van de
grond af aan worden uitgedacht,
omdat zoiets nog helemaal niet be
stond. Alleen de komputer is gekocht.
Uit eindelijk kwamen de ontwerpers
op het idee om uit te gaan van een
draaitafel, die nog op het ITAL aan
wezig was. Daarmee kon een opstel
ling gemaakt worden, waarbij één
meet- en regelinrichting een groot
aantal planten naar individuele be
hoefte bedient. Voor elke plant apart
worden eerst nitraatgehalte en
zuurgraad gemeten en vergeleken
met een voorgeschreven, gepro
grammeerde waarde. Als de voe
dingsoplossing afwijkt, wordt auto
matisch wat nitraat, water, zuur of
loog bijgepompt. Nadat alle planten
een beurt gehad hebben, begint het
apparaat weer van vooraf aan.
Snelle veranderingen
Ir. preet Blom van het CABO gaat
het apparaat voor haar onderzoek
gebruiken: "Het gaat in de eerste in
stantie alleen om proeven met sla
planten. Wij willen snelle verande
ringen van het nitraatgehalte, die
binnen één of enkele dagen in de
plant optreden onder invloed van
omgevingsfaktoren gaan onderzoe
ken, zonder dat er, als gevolg van
groeieffekten andere veranderingen
in de plant optreden".
De aanleiding tot het onderzoek is,
dat een aantal jaren geleden bleek
dat nitraat in het voedsel van mens
en dier tot vergiftiging kan leiden. Dat
bleek, toen in de zestiger jaren een
Ontwerper Gert Jupijn laat onderzoekster Greet Blom zien hoe de "multi-titra-
tie-opstelling" het nitraat gehalte in de voedingsoplossing regelt
aantal koeien dood ging en onder
zoek uitwees dat nitraat de boosdoe
ner moest zijn. Er bestaan namelijk
bakteriën, die nitraat in ingekuild
gras onder zuurstofarme omstandig
heden om kunnen zetten in nitriet.
Als dit nitriet via het voer in het
bloed terecht komt, belemmert het
nitriet het transport van zuurstof en
de koe gaat dood door verstikking.
Een ander risiko is, dat uit nitriet ni-
trosamine gevormd wordt. Door het
nitraatgehalte in glas en bladgroen
ten laag te houden of te verminderen
kunnen dergelijke gevaren worden
tegengegaan.
Zelf-regulatie
Nitraat is een grondstof voor de ei-
witproduktie van planten, maar het
hele proces van nitraat-opname uit
de voedingsbodem tot de vorming
van eiwit doorloopt een aantal stap
pen. Ir. Greet Blom: "Wat wij ons
afvragen is: hoe wordt die opname
gereguleerd? Het is de vraag in hoe
verre dat aan de produktie van eiwit
gekoppeld is". Een aantal jaren ge
leden dacht men dat een plant bij
gebrekkige lichttoevoer en ruime ni
traatvoorziening te veel stikstof op
nam, waar hij niets mee kon doen.
Men beschouwde te veel nitraat in
groenten, die in de winter werden
geteeld, toen als een soort "straf'
voor overbemesting. Ir. Blom is van
mening, dat dit onjuist is.
Er kan wel een zeker dagritme wor
den gesignaleerd, wat inhoudt dat
het nitraatgehalte 's nachts stijgt en
overdag daalt. Maar planten laten
zich niet passief "volstoppen" met
nitraat. Ze kunnen juist integendeel
erg veel zelf reguleren. Zo kan een
plant die door een gebrekkige ni
traatvoorziening "uitgehongerd" is.
soms 80 maal sneller nitraat opne
men, dan een goed gevoede plant.
Regelen
Er blijkt ook een groot verschil tus
sen verschillende rassen van bij
voorbeeld sla te bestaan. Ir. Blom:
"Als wij kunnen ontdekken waar dat
verschil uit bestaat,'kunnen wij tegen
de veredelaars zeggen, waar ze op
moeten letten! Dit is een belangrijk
doel van onze proeven".
Behalve de tips voor de veredelaars,
ziet ir. Blom ook mogelijkheden voor
een andere toepassing: "Nu kwekers
en telers steeds meer op waterkultu-
res overgaan, biedt dat prachtige
mogelijkheden om het nitraat in de
voeding van planten beter te gaan
regelen. Je zou aan het einöe van het
groeiseizoen het nitraat uit de voe
dingsoplossing weg kunnen laten.
Dan stopt de groei, maar dan gaat
ook het nitraatgehalte van gewassen
zakken".
Niek Bruin
Nadat enkele jaren geleden er mak-
simale normen voor het nitraatge
halte in onder andere botersla zijn
vastgesteld, blijft deze zaak onder
werp van gesprek in de Slakommissie
NTS. De PAGV-onderzoeker Titu-
laer, informeerde de kommissie welke
faktoren invloed op het nitraatgehal
te hebben. Dit zijn: bemestingen, de
grond, het gewas, de mineralisatie,
gewasresten en het weer. Vooral het
nitraatgehalte in de bovenste 30 cm
van de grond is erg belangrijk.
Stikstofgehaltes
Opbrengstzekerheid kan alleen be
reikt worden door een voldoende,
hoog nitraatgehalte. Proeven zijn
genomen waar het optimum ligt, zo
dat een goede opbrengst wordt be
reikt en de maksimum toegestane
nitraatgehaltes niét worden over
schreden. Uit genoemd onderzoek
kwam naar voren dat men de vol
gende hoeveelheid zuivere stikstof in
de grond moet hebben: voorjaar 240
kg, zomer 200 kg en najaar 180 kg.
Men kan deze hoeveelheid stikstof
op diverse manieren bereiken. Uit
proeven kwam naar voren dat men
moet zorgen voor voldoende organi
sche stof in de bodem. Dit heeft na
melijk een goed bufferend vermo
gen.
Uitspoelen
Het komt nogal eens voor dat stikstof
in het najaar en 's winters uitspoelt.
Men kan dit voorkomen met een
groenbemester of een nitrifikatie-
remmer. Een goede groenbemester is
Italiaans raaigras. Het nadeel van
groenbemesters is dat men deze zo
vroeg mogelijk moet inzaaien. De
vraag is dan of het financieel gezien
niet beter is de Stikstof maar uit te
laten spoelen en door de opbrengst
van een slateelt wat stikstof in het
voorjaar aan te brengen.
Momenteel wordt onderzocht of de
nitrifikatie-remmers meer perspek-
tief bieden.
Fertigatie
Officieel heet het doseren van
kunstmest via de regenleiding ferti
gatie. Dit jaar is onderzoek gedaan of
deze methode van kunstmest geven
voordelen biedt. Wanneer men met
goede apparatuur werkt zijn er zeker
voordelen, namelijk: een uniformere
verdeling van de kunstmest, een
snellere werking en betere teeltbe-
heersing door het makkelijk kunnen
bijïnesten.
Zelf meten
Er moet snel een goede en betrouw
bare methode komen om zelf globaal
de voedingstoestand van de bodem te
kunnen meten, vindt de Slakommis
sie. De ontwikkelde methode met de
"staafjes" voldoet tot nu toe het best.
Belangrijk hierbij is dat iemand met
ervaring de bepalingen doet. Zolang
er nog geen goede methodes zijn
moet er hard aan gewerkt worden om
de tijd tussen het grondmonster ne
men en het geven van de uitslag, zo
kort mogelijk te maken.
Het wetenschappelijk comité
voor de menselijke voeding is op
verzoek van de Europese Com
missie bezig met een onderzoek
naar de eventuele gevaren van ni
traat in levensmiddelen. Dit heeft
het "dagelijks bestuur" van de
gemeenschap meegedeeld in ant
woord op vragen van een Belgisch
lid van het Europees parlement,
de socialiste Marijke van Hemel-
donck.
In Denemarken, Ierland en En
geland is de toevoeging van ni
traat aan levensmiddelen verbo
den. In Nederland mogen spina
zie, sla van de volle grond en an
dijvie niet meer dan 4.000 mg ni
traat per kilo produkt bevatten,
(kassla niet meer dan 5.000 mg),
maar de regering is volgens de
kommissie van plan deze hoe
veelheden te verlagen. In de an
dere EG-landen bestaan volgens
de kommissie geen specifieke
grenswaarden maar worden, door
de toepassing van goede land
bouwmethoden en in het kader
van de kontrole op levensmidde
len, in het algemeen wel maatre
gelen getroffen om de hoeveel
heden nitraat terug te dringen.
Nitraat in voeding voor zuigelin-
gên en kleuters is in Denemarken,
Griekenland en Engeland verbo
den, en aan speciale voorschriften
gebonden in België, West-Duits-
land en Frankrijk. Nederland
kent op dit moment geen voor
schriften op dit punt, maar er
wordt een regeling voorbereid die
voorziet in een limiet van 50 mg
nitraat per 100 gram produkt.
De kapaciteit van loonkoel- en
vrieshuizen in Nederland is tussen
1979 en 1984 met ruim veertig pro
cent gestegen van 1,9 miljoen tot 2,7
miljoen kubieke meter. Gerekend
vanaf 1975 is de kapaciteit zelfs meer
dan verdubbeld, terwijl in dezelfde
periode ook de gemiddelde vesti
gingsgrootte sterk toenam: van
11.400 tot 20.400 kubieke meter. Dat
blijkt uit een studie van het Land-
bouw-Ekonomisch Instituut (LEI),
uitgevoerd in opdracht van het Mi
nisterie van Landbouw en Visserij,
•het Produktschap voor Vee en Vlees
en de Vereniging van Nederlandse
Koel- en Vrieshuizen 1).
Op 11 januari a.s. zal er, als on
derdeel van de jaarlijkse ontwik
kelingsdag voor de fruitteelt,
weer een mechanisatiebeurs in de
hallen van de Veiling Kapelle
worden gehouden.
Evenals vorige jaren zal de beurs
worden opengesteld tussen
9.00 en 12.30 uur en 16.30 en
20.00 uur.
De beurs heeft vele jaren be
kendheid vanwege de gebo
den gelegenheid tot het leggen
van kontakten tussen telers,
regionale handelaren, mede
werkers van organisaties, on
derzoek- en, voorlichtingsin
stellingen.
Op de beurs zal er dit jaar
uitgebreid aandacht worden
besteed aan de nieuwe ont
wikkelingen bij spuitmachi-
nes, afgestemd op de enkele
rij beplanting, smalle bedden,
brede bedden en de specifieke
eisen voor perebeplantingen.
In een voorlichtingsopstelling
zullen de beste kombinaties
worden aangegeven.
Nieuw is een geluidsarme ne-
vel/snelspuit met 4 hydrau
lisch aangedreven dwars-
stroomventilatoren welke zo
wel in hoogte, in breedte, kwa
uitblaashoek en blaasrichting
hydraulisch verstelbaar zijn.
De machine biedt een brede
kolom lucht, waarvan de ka
paciteit afhankelijk van de
omstandigheden, verstelbaar
is. De vermogensbehoefte is
gering.
Ook zullen alle nieuwe ont
wikkelingen op het gebied van
de fruitsortering worden ge
toond. Nieuw is een elektro
nisch wegende gewichtsor-
teermachine vóór grote pak-
stations en kleine veilingen.
Ook kistenkantelaars en elek
tronisch wegende schalen
werden verder verbeterd.
Zomogelijk zal er aandacht
worden besteed aan goede
verhardingsmaterialen voor
paden en wendakkers. Verder
zullen goede banden voor de
fruitteelt in handelsstands
aanwezig zijn.
In speciale stands van de
Centrale Veiling Zeeland,
P.F.W., Konsulentschap Ak
kerbouw en Tuinbouw,
N.F.O., Arbeidsinspek-
tie/Landbouwschap, e.d. zul
len aktuele onderwerpen
worden belicht.
Verder biedt de beurs alles op
het gebied van de Fruitteelt-
mechanisatie, materialen voor
schuurbouw, koelhuisregel-
apparatuur, e.d.
De handel, gaststandhouders en
organisatoren hebben veel tijd,
moeite en kosien besteed om u in
korte tijd volledig van het me-
chanisatienieuws op de hoogte te
stellen.
De opslagruimte is niet gelijkmatig
over het land verdeeld. Een kwart
van de kapaciteit van loonkoel- en
vrieshuizen is gesitueerd in de pro
vincie Gelderland; Noord-Brabant
en Zuid-Holland herbergen ieöer
een vijfde en Noord-Holland 16%
van de ruimte.
In de nabije toekomst kan nog een
belangrijke uitbreiding van de kapa
citeit verwacht worden. Op de peil
datum van het LEI-onderzoek (april
84) was nog 337.000 kubieke meter
opslagruimte in aanbouw'. Een deel
van deze nieuwbouw is zeker bes
temd ter vervanging van verouderde
kapaciteit. Wanneer dit buiten be
schouwing wordt gelaten betekent
deze uitbreiding een toename van de
kapaciteit met 12%.
1) "De koel- en vriesopslagkapaci-
teit van loonkoel- en vrieshuizen
in Nederland per april 1984".
Deze publikatie is uitsluitend
verkrijgbaar door overschrijving
van 8,25 op girorekening no.
41.22.35 ten name van het Land-
bouw-Ekonomisch Instituut té
Den Haag. Vermeld dient te
worden: "Zend Mededeling No.
316". Voor nadere inlichtingen:
A. Pronk, telefoon 070-614161,
tst. 143.
Vrijdag 7 december 1984
