Éénmaal in een jaar bent U jarig.....
Trekdieren, een verwaarloosde krachtbron
Kaars
Kraamkamer
"Abraham"
Er zijn driehonderdvierenzestig
gewone dagen in een jaar. Dan
leeft U Uw leventje als een gewoon
mens. Maar op die ene dag dat U
jarig bent, is alles anders.
Die 365-ste dag - of zo U wilt de
eerste dag van Uw nieuwe levens
jaar - haalt men U uit de familie
kring naar voren en wordt U - of U
het prettig vindt of niet - op een
voetstuk gezet: U viert immers de
zoveelste herdenking van uw ge
boortedag.
De behoefte aan een feest zoekt
een vorm om zich te uiten. Er
komen bloemen op tafel, er wor
den geschenkea aangeboden en
zelfs de PTT heeft het er druk
mee. want als er geen brieven
komen, dan staat de telefoon niet
stil...
Bovendien zorgt de banketbak
ker voor wat feestelijks: een serie
gebakjes, cake of taart met zo-
veel-kaarsjes-er-op-als-u-jaren-
telt.
Zo vieren we onze verjaardagen
in navolging van onze voorou
ders. van wie we zovele gewoon
ten hebben overgenomen. Toch is
er ook in dit opzicht veel veran
derd. In de tijd van overgroot
vader ging het er heel wat eenvou
diger toe dan tegenwoordig.
Natuurlijk, ook die oude groot
vader moest gelukwensen in ont
vangst nemen, werd soms in een
versierde stoel gezet, wat meestal
gepaard ging met een immense
omhaal van woorden die heel
vaak in dichtvorm waren gesteld,
zo in de geest van
we vernamen uw
geboortedag toen uw moeder in
't kraambetj lag...
we komen u nu versieren
met kransen en laurieren
geef ons nu koffie en lekk're
koek
dan zullen we u bedanken
of een glaasje goede wijn
dan zullen we vrolijk zijn..."
Doch een verjaardagstaart was
grootvader niet beschoren.
Toch waren onze voorouders er
heus de mensen niet naar om met
lege handen aan te komen.
Grootvader kreeg dan ook een
verjaarskoek, de oudste vorm van
taart of cake die we kennen, van
heel eenvoudige samenstelling,
maar dikwijls heel keurig versierd
met garnering van suiker en in
het centrum ervan een kaars.
Eigenlijk was dit geschenk in al
zijn eenvoud van veel groter
waarde dan onze cadeaus van
tegenwoordig, want koek was in
die dagen een luxe en echt niet
voor alle dag gebakken.
Vooral de kaars in het midden en
het aantal kaarsjes dat de jarige
werd (vroeger werden in de koek
een aantal ringen gedrukt of rin
gen - kransjes - van suiker omge
legd) vormden de belangrijkste
versiering.
Aanvankelijk afgedrukte ringen
of omgelegde kransjes en later de
kaars op verjaringskoeken hield
verband met het gebruik onzer
voorouders, door het branden
van kaarslicht in de kraamkamer
de boze geesten op een afstand te
houden, zo mogelijk te verdrij
ven. Tegelijk echter was het
kaarslicht een symbool van het
leven, tegenover de duisternis van
de dood.
Het is waarschijnlijk ook daarom
dat we met kerstmis kaarsen
branden: het flakkerende licht
neemt het op tegen de doodse,
donkergrauwe natuur van die
beruchte zes weken rond mid
winter.
Was het schenken van een koek
met een kaars vroeger haast alge
meen gebruikelijk, in Limburg
heeft dit gebruik zich gehand
haafd. Weliswaar is de koek in
middels een boter- of rijstevlaai
geworden die voor deze gelegen-
Een oude originele verjaarskoek,
voor een 28-jarige, wat te tellen is
uit de ringen die in het koekop-
pervlak zijn afgedrukt.
heid extra versierd wordt met
vlaggetjes en een opschrift, spel
lende de naam van de jarige.
Oudtijds werden de verjaarskoe-
ken - en trouwens ook de Lim
burgse vlaaien - door de vrouwen
thuis gebakken; men meende uit
het feit of het baksel beter of
minder goed uitviel te mogen
opmaken, of het de jarige in het
nieuwe levensjaar goed of minder
goed zou gaan.
Het oorspronkelijke gebruik was,
dat men op het gebak voor elk
jaar een ring of een kaars plaatste
met in het midden de "levens
kaars". Het was wel opletten dat
deze kaars het lang uithield, want
dat was dan een goed teken!
Het gebruik van kaarsen bij gele
genheid van de verjaarsfeesten
blijkt niet slechts in ons land in
ere te zijn, maar evenzeer in
Kinderen krijgen op hun verjaardag een aangepastetaart met marse-
pein-dierfiguurtjes, door Moeder zelf gemaakt.
spritskrans daarvan ook nog een
afstammeling.
Sinds onheugelijke tijden is het in
de Achterhoek gewoonte om aan
een vijftigjarige een "Abraham"
te schenken. De laatste jaren is
deze feestelijke gewoonte ook in
het overige van ons land overge
nomen. In Gelderland maakt
men de Abraham van fijn gezoet
wittebrood, en in de vorm gesne
den van een oud mannetje, met
een pijpje in de mond, en met-
suikerglazuur opgemaakt en ver
sierd.
In andere plaatsen wordt de
Abraham gemaakt van fijn bo-
terdeeg, soms ook gevuld met een
delikate amandelspijs, welke
"gevulde koek" na het bakken
aantrekkelijk wordt versierd met
glazuurlijnen, gekonfijte vruch
ten, walnoten, amandelen en wat
er allemaal lekker is wordt er op
gelegd. De naam "Abraham" is
duidelijk en hoe men er aan komt
is waarschijnlijk ontleend aan het
gezegde van de joden aan Jezus,
toen deze vertelde dat Hij er reeds
was voor Abraham leefde... "en
Gij zijt nog geen vijftig jaren en
hebt Gij Abraham gezien?"
Interessant is in dit verband ook
de Vlaamse "vollaard". Ook dit is
een gezoet brood en het wordt
eveneens aan vijftig jarigen aan
geboden, terwijl dit brood - dat in
de hoofdvorm een scheenbeen
model heeft - belegd is met een
patakon, een klein porceleinen
plaatje met een afbeelding van
een beschermengel en waarbij
ook de naam van de jarige wordt
aangebracht in suikeren letters.
Wordt er in de Bijbel nog niet
gesproken van de bescherming
door engelen? Het gaat daarbij
om de bescherming van het leven.
En om dat léven gaat het nu juist
op een verjaardag, bij de ver-
jaarskoeken, verjaardagstaarten
met kaarsjes en bloempjes en die
de levensvreugde symboliseren.
Dat leven en die levensvreugde
zijn meer dan waard gevierd te
worden. Elk jaar weer!
Misschien wilt U op de eerstko
mende verjaardag ook eens dros-
selringen bakken?
Neem dan 100 gram boter, 200 -
gram melk en breng dat geheel in
een pannetje aan de kook. Voeg
er daarna 120 gram bloem aan
toe en roer het geheel tot een
vaste bol. Nog even op het vuur
"gaar" maken.
Vervolgens roert U 3 grote- of 4
kleinere eieren door dit beslag.
Eén voor één. Steeds tussendoor
glad roeren.
Van het verkregen middenstijve
beslag, waardoor een weinig ka-
De levenskaars, als sluitstuk op, een
verjaardagsmaaltijd, van vanilijs ge
maakt met een voet en vlam van bo
terkoek.
Duitsland en omringende landen
en met name ook in Vlaanderen.
In feite zijn veel verjaarsgebrui-
ken-terug te voeren tot de gebrui
ken in de kraamkamer.
Zo was het in Neurenberg ge
bruikelijk dat de pastoor tijdens
de doopplechtigheid een koek
werd aangeboden, keurig ver
sierd en verpakt in glanzend rood
papier. Op de koek waren een
aantal muntstukken gelegd. Later
werd het leggen van muntstuk-
ken-op-de-koek vervangen door
ringen af te drukken in het op
pervlak van de koek, zoals ook
een foto (bij dit artikel afgedrukt)
laat zien. Nog weer later werden
in de koek zoveel ringen afge
drukt als het feestvarken jaren
telde...
Het verband tussen geboorte,
doop en verjaardag blijkt ook
heel sterk uit de "drosselring".
Vroeger was het namelijk ge
bruikelijk de jonggeborenen bij
de tocht naar de kerk te omhan
gen met een kransje, waardan
enkele koekjes waren geregen.
De bedoeling daarvan was de
baby voor "beheksing" te vrijwa
ren. Zo'n krans werd een drossel
ring genoemd. Elk jaar keerde dit
gebruik terug. Iedere keer dat er
een jaartje was bijgekomen, werd
de feesteling de drosselring om
gehangen...
"Wij komen u versieren
met ringen, kransen en laurie
ren..."
Groeide uit verjaarskoek de ver
jaardagstaart, de drosselring kan
men nog terugvinden in de met
name in Vlaanderen nog gebak
ken "krensen" een kwistig met
greinsuiker bestrooide ring van
soesbeslag. Ook op enkele plaat
sen in onze Betuwe kent men dit
kransvormig soesgebak nog en
heel misschien is onze bekende
In overig Nederland kan men een
Abrahambij de banketbakker
bestellen: van boterkoek met
amandelspijsvulling gebakken,
feestelijk versierd met smakelijke
attributen en even aantrekkelijk
verpakt.
neel als smaakstof wordt doorge
roerd, worden kransen gespoten
met een spuitzak en kartelspuit.
Voor het bakken deze kransen
royaal bestrooien met grove
greinsuiker of hagelsuiker.
De drosselringen of -kransen af
bakken in matig verwarmde oven
van rond 200 gr. Celsius, dat is in
een huishoudoven op stand 4 of 5
terwijl de oven voorverwarmd is
gedurende enkele minuten. Bak
tijd ongeveer 30 minuten. Na het
bakken van de bakplaat losste-
ken.
P.G. Rotte
Zierikzee
In het kerstnummer 1983 van het
Z.L.M.-blad besteedden wij in een
uitgebreid artikel aandacht aan een
studie van Ad Phernambucq te Ove-
zande. Het Sociaal Geografisch In
stituut van de Universiteit heeft deze
studie nu in boekvorm gepubliceerd.
De volledige titel luidt: "Trekdieren,
een verwaarloosde krachtbron? De
betekenis van trekdieren in de ont
wikkeling van verschillende land
bouwsystemen en de mogelijkheden
van trekdieren in de energievoorzie
ning van de landbouw in ontwikke
lingslanden".
In deze studie probeert Ad Pher
nambucq aan te tonen dat de land
bouw in veel ontwikkelingslanden
verder te ontwikkelen is door meer
gebruik te maken van dierlijke trek
kracht. Deze "hernieuwbare" ener
giebron kan dure oliekonsumerende
mechanisatie vervangen. Het is ook
een techniek die beter aansluit bij het
huidige nivo van de technologiën in
ontwikkelingslanden.
Het aardige van deze publikatie is
dat wordt teruggegrepen op de land
bouwontwikkeling in onze eigen
streken. Vooral de periode waarbij
trekpaarden de kracht bron in de
landbouw vormden krijgt in dit boek
de aandacht.
Deze publikatie is nu te bestellen
door overmaking van 20,- op post
giro 50 32 421 t.n.v. Publikatie Sub-
fakulteit Sociale Geografie, onder
vermelding van publikatie no. 13.
Geïnteresseerden kunnen ook kon-
takt opnemen met Ad Phernambucq,
tel. 01195 - 248, Postbus 24, 4440 AA
Overzande.
De Achterhoekse Abraham uit
luxe, gezoet brooddeeg gesneden
en met behulp van schaar en mes
versierd.
12
Vrijdag 16 november 1 984
