Nunhems Zaden:
spektakulaire groei op
internationale markt
Landbouw wereld
vreest octrooien
Voorbereid op
DNA-ontwikkelingen in
zaadteelt"
-Enige tuinbouwzaadproducent in Limburg
Ir. Langedirektie Nunhems Zaden:
Gen-manipulatie veroorzaakt
juridisch mijnenveld
Mr. R. Troost verlaat de N.T.Z.
99
In de afgelopen tien jaar is de omzet van Nunhems Zaden, een bedrijf
dat gespecialiseerd is in de veredeling en produktie van tuinbouwzaden,
jaarlijks gestegen met gemiddeld 10 procent, terwijl het aantal afzet
landen in die periode toenam van 7 tot 24. Door een aantal overne
mingen en participaties heeft het bedrijf thans nevenvestigingen in
Nederland (Dronten), Frankrijk (Valence en Tourcoing), Italië (S.
Agata-Bologna) en Spanje (Valencia). De zes Nunhems-bedrijven
hebben 185 mensen in dienst, waarvan 120 bij de moedervestiging in
Midden-Limburg. Nunhems Zaden B.V. is zoals bekend onderscheiden
met de Van Lanschotprijs Limburg 1984.
"Dat ons bedrijf momenteel behoort
tot de koplopers in West-Europa, is
het resultaat van een in 1973 aange
zet beleid van •kommercialisering
van onze aktiviteiten", aldus ir. H.
Lange, lid van de direktie van Nun
hems Zaden. "Voordien had het be
drijf zijn technische dominantie on
voldoende uitgebuit. Voortzetting
van het huidige beleid zal betekenen
dat de internationale positie van
Nunhems. Zaden in de komende ja
ren ingrijpend gaat veranderen".
Nunhems Zaden dankt zijn spekta
kulaire ontplooïng, van regionaal
veredelingsbedrijf tot mondiaal
zaadleverancier, vooral aan het feit
dat de onderneming sinds haar op
richting in 1916 een sterke know-how
op het gebied van selektie en vere
deling van groentezaden heeft opge
bouwd.
Meer dan de helft van de medewer
kers bij het moederbedrijf is werk
zaam in research en ontwikkeling,
een aktiviteit waaraan Nunhems Za
den jaarlijks circa 4 miljoen gulden
uitgeeft. De ontwikkeling van een
nieuw produkt vergt 7 a 10 jaar on
derzoek, terwijl de kosten per gewas
in die periode tot boven de 5 miljoen
gulden kunnen oplopen. Ten behoe
ve van ontwikkeling en onderzoek
heeft het bedrijf dit jaar NLG 1.2
miljoen geïnvesteerd in bouw en in-
komkommerzaad in de wereld en
heeft op de internationale markt een
leidende positie met radijsrassen en
witlofhybriden. Tot de reeks van
Nunhems-specialiteiten behoren
verder o.a. augurken, bonen, krop
sla, spinazie, prei, spruiten, paprika,
meloenen, wortelen en tomaten.
Uit een oogpunt van klimatologisch
en ekonomische risiko-spreiding
vindt de zaadproduktie plaats in 23
landen in vier werelddelen. De afzet
Vermeerdering van spruitkoolplantjes door middel van weefselkweek
richting van een nieuw centraal la
boratorium te Nunhem.
Nunhems Zaden veredelt in een
vijftiental groentegewassen, voor kas
en vollegrond, voor de verse markt
en voor de konservenindustrie. Al
leen al voorde konservensektor heeft
het bedrijf circa 20 doperwtenrassen
ontwikkeld. Nunhems Zaden is een
van de grootste leveranciers van
vindt voor ongeveer 90 procent plaats
in Europa en overigens in Noord-
Amerika, het Midden-Oosten en Af
rika. Van de totale produktie wordt
meer dan 60 procent buiten Neder
land afgezet.
Nunhems Zaden behoort in Neder
land tot de vijf grootste producenten
van tuinbouwzaden en staat in West-
Europa op de zevende plaats.
Hoewel de Octrooi wet ongetwijfeld met de beste bedoelingen is ge-
kreeërd, kan zij funest zijn voor de ontwikkelingen in de genetische
manipulatie van planten. Een kommissie die zich in het juridisch mij
nenveld waagde stelt in een onlangs verschenen rapport dat een handi
ge producent "onbeperkte monopolies" op stukjes genetisch materiaal
kan verwerven.
Door gebruik te maken van de mo
gelijkheden die de Octrooiwet biedt,
kan een producent een "absolute
barrière" opwerpen tegen verder ge
bruik van zijn vinding, en daarmee
de traditionelere plantenveredeling
zeer schaden.
En dat, konkluderen broederlijk de
industriëlen, kwekers, octrooi-des
kundigen en landbouwkundig on
derzoekers die deel uitmaakten van
de betreffende studiekommissie van
de Nationale Raad voor Landbouw
kundig Onderzoek, is ongewenst en
kan nooit de bedoeling van de wet
gever zijn geweest.
"Niemand wil dit. Hier moet dus ge
cureerd worden", meent bijvoor
beeld ir. R. Duyvendak, lid van de
kommissie en werkzaam bij het
Rijksinstituut voor het Rassenon-
derzoek van Kuituurgewassen in
Wageningen.
Verder is de afbakening ten opzichte
van het kwekersrecht door de op
komst van de genetische manipulatie
uiterst onduidelijk geworden, en
ontbreekt jurisprudentie nog geheel.
18
Het vooruitzicht van tijdrovende en
kostenverslindende procedures lokt
bovendien niemand. In de aanpa
lende gist- en bakteriewereld speelt
in de Verenigde Staten de zaak Co-
hen-Boyer rond een gemanipuleerde
bakterie al vijftien jaar. En daarin is
het Kwekersrecht nog niet eens een
komplicerende faktor.
En hoewel met de octrooirechten
wapperen in de biotechnische wereld
eep geregeld gebruik is, juicht ook de
grote industrie de vreemde menge
ling van de beide wetten niet toe.
"De regels moeten niet té scherp zijn.
Er moeten mogelijkheden openblij
ven voor een ander", legt drs. J.C.H.
Perizonius van de vaderlandse Oc-
trooiraad uit.
Een octrooi wordt verleend voor een
uitvinding die nieuw en inventief is,
en maakt het de octrooihouder mo
gelijk geld dat hij in onderzoek heeft
gestoken, terug te verdienen door li
centies te verkopen voor produktie of
gebruik van zijn vinding. Zo'n uit
vinding kan, aldus de wetstekst, een
werkwijze of een voorbrengsel zijn.
"De ontwikkelingen in de DNA-
technologic. die het genetisch mani
puleren met de eigenschappen van
planten mogelijk maakt, zijn op dit
moment weliswaar nog niet in het
stadium van praktische resultaten,
maar het is zeker dat de veredeling op
de drempel staat van een revolutie",
aldus ir. H. Lange, lid van de direktie
van Nunhems Zaden, het bedrijf dat
onlangs onderscheiden werd met de
Van Lanschotprijs Limburg 1984.
De toepassing van rekombinant-
technieken in de gewassenveredeling
is momenteel nog dermate gekom-
pliceerd, dat zij een omvangrijk ges
pecialiseerd laboratorium noodza
kelijk maakt en dat de kosten om tot
een bruikbaar DNA-produkt te ko
men in de miljoenen dollars zouden
lopen.
Ir. Lange: "Zulke uitgaven kan een
partikuliere onderneming zich niet
veroorloven. In de toekomst zal ech
ter het stadium worden bereikt
waarin de faktor betaalbaarheid
doorslaggevend wordt. Het is dan
van het grootste belang dat de ver
worvenheden van wetenschap en
techniek vrij toegankelijk zullen zijn.
Zo niet, dan betekent dat de dood
steek voor de partikuliere onder-
zoeksektor, waarmee uiteindelijk de
vitaliteit van wetenschap en techniek
niet gediend is".
Nunhems Zaden heeft overigens be-
ir. H.J. Lange
sloten, op deze ontwikkelingen in het
vlak van de "genetical engineering"
vooruit te lopen door zich te specia
liseren in de weefselkweektechniek.
Deze techniek stelt de veredelaars in
staat op snelle wijze een groot aantal
planten te maken die exakt dezelfde
genetische eigenschappen bezitten
als het uitgangsmateriaal.
Deze nieuwe aktiviteit van Nunhems
Zaden is ondergebracht in een on
langs in gebruik genomen centraal
laboratorium dat een investering van
1,2 miljoen gulden heeft gevergd.
In dit laboratorium (650 m2) zijn 5
full-time krachten werkzaam in
weefselkweek, zaadtechnologie en
kwaliteitskontrole.
Vooral het begrip voortbrengsel ve
roorzaakt in de manipulatiewereld
nu diskussie.
Kwekersrecht en Octrooiwet, altijd
bedoeld om elkaar aan te vullen en
verder niets, zijn sinds 1977 op twee
manier in eikaars vaarwater terecht
gekomen.
Bij de herziening van de Octrooiwet
in dat jaar werd een onschuldig
ogende passage toegevoegd: de wet
zou voortaan niet alleen voor de nij
verheid gelden, maar nu voor de nij
verheid, "daaronder begrepen de
landbouw". Dat was nieuw, maar
niet meer dan een technische aan
passing aan wat elders in Europa ge
bruik was, aldus Perizonius van de
Octrooiraad.
De toevoeging werd overal klakke
loos geaksepteerd, en waarom ook
niet: planten en dieren, vanouds be
langrijk in de landbouw, bleven im
mers toch onder het Kwekersrecht
vallen.
Een probleem ontstond echter snel
toen de laatste jaren de genetische
manipulatie bij planten opgang
deed. Bij deze techniek, al eerder
toegepast bij mikro-organismen,
worden door knutselen aan het erfe
lijk materiaal van een plant zijn ei
genschappen veranderd.
En niet alleen dat: het is ook moge
lijk kunstmatig stukjes chromosoom
na te maken en die in het erfelijk
materiaal van een plant in te bou
wen.
Onbedoeld bijverschijnsel van de
snelle opkomst van de manipulatie
bij planten was de vorming van een
juridisch moeras: zo is het de vraag
of een plant die is verkregen door
inbrengen van een stukje geoctrooi
eerd chromosoom te beschouwen is
als een nieuw ras en derhalve vrij van
octrooi is. Ook is niet duidelijk wat
op dit gebied een voortbrengsel,
zoals bedoeld in de Octrooiwet is. Als
Wegens het bereiken van de pen
sioengerechtigde leeftijd legde na 'n
veertigjarig dienstverband de heer
mr. Roelof Troost zijn funktie als se-
kretaris van de Nederlandse Vereni
ging van producenten/kwekers van
tuinbouwzaden alsmede van hande
laren in tuinbouwzaden en overige
tuinmarktartikelen (N.T.Z.) op 21
september neer.
Naast sekretaris van de N.T.Z. was
de heer Troost sekretaris van het Be-
drijfsschap voor de Handel in Tuin
bouwzaden, van de Stichting voor
Vervroegde Uittreding Tuinzaadbe-
drijven, en van Fleuroselect, de Eu
ropese Vereniging die jaarlijks nieu
we uit zaad gekweekte bloemenras-
sen beoordeelt.
Voorts was hij redakteur van het
vakblad Zaadbelangen.
In deze funkties wordt hij opgevolgd
door mr. J.A.J.M. Geertman.
mrJ.A.J.M. Geertman,
NTZ-sekretaris
zo'n plant groeit, ontstaat met iedere
celdeling een nieuwe set erfelijk ma
teriaal. Identiek aan de oorspronke
lijke set, weer een voortbrengsel dus
en daarom geoctrooieerd?
De kommissie kan de vragen die zij
aldus opwerpt niet oplossen. Wel
voorziet zij een rampenscenario,
waarin een slimme producent op
"zijn" stukje genetisch materiaal,
zijn gen, octrooi aanvraagt en krijgt.
Gevolg zou kunnen zijn dat iedere
verdere kruising met de gevormde
plant ook onder het octrooi valt,
omdat ook in de verdere planten
hetzelfde gen aanwezig is. De geluk
kige maker van een stukje chromo
soom wordt dan öf schatrijk door zijn
licenties öf hij blokkeert in zijn eent
je een heel onderzoeksgebied: de
planten die met "zijn" stukje chro
mosoom zijn gemaakt, kunnen niet
meer onder het Kwekersrecht vallen,
en het is derhalve niet meer interes
sant voor kwekers om ze te kweken.
In hoeverre het geschetste scenario
realistisch is, weet de kommissie niet.
Maar op dit gebied, konkludeert de
studiekommissie, ligt een taak voor
de ministers van Landbouw en Eko
nomische Zaken die de zaak ook in
ternationaal moeten aanpakken.
Want, zegt drs. Perizonius van de
Octrooiraad, "het is zeer waarschijn
lijk dat hetzelfde probleem in andere
landen speelt".
(uit: NRC).
bestemmings
plannen
Oosterhout
De burgemeester van Oosterhout
maakt bekend dat met ingang van 14
september 1984 op het stadhuis, het
door de gemeenteraad vastgestelde
bestemmingsplan "Buitengebied"
gedurende een maand voor een ieder
ter inzage zal liggen.
Het plan heeft betrekking op vrijwel
het gehele zgn. buitengebied van de
gemeente, met inbegrip van nage
noeg de gehele bebouwde kom van
Oosteind. Bij de vaststelling van het
plan werd afgeweken van het ont
werp, gelijk het ter inzage heeft ge
legen.
Zij, die zich tijdig met bezwaren
tegen het ontwerp van dit plan tot de
gemeenteraad hebben gewend, kun
nen gedurende genoemde termijn
van een maand bezwaren tegen het
vastgestelde plan indienen bij Gede
puteerde Staten van Noord-Brabant,
postbus 90151, 5200 MC 's-
Hertogenbosch.
Gelijke bevoegdheid komt toe aan
een ieder die bezwaren heeft tegen
wijzigingen, welke bij de vaststelling
van het plan in het ontwerp zijn
aangebracht.
Vrijdag 28 september 1984
