Goed produkt mogelijk onder
energie-arme omstandigheden
Goed oogstweer
Een buitje regen is welkom
Vier jaar DENAR-kas toont aan:
Onderzoek
DENAR trok ruim
5000 bezoekers
Warm maar vooral droog
Substraatteelt
C02-tekort
Nieuwe brochure
vollegrondsgroente
Augustus is de oogstmaand bij uit
stek. Niet alleen bij de graanoogst
wordt van het goede weer geprofi
teerd. De oogst van andere zaden
zoals chrysant, sierpapaver, violen
enz. is hier op THOLEN ook in deze
maand van belang. Vooral de zaad
gewassen die gezwadmaaid worden en
dan nog enkele dagen moeten narij
pen kunnen alleen maar droog weer
gebruiken. Al hoort men toch weer al
gauw de klacht dat het voor sommige
gewassen te droog en te warm is, toch
zal er met dit weer minder schade
ontstaan dan door een natte periode.
De kwaliteit is met dit weer van het
geoogste produkt altijd goed hetgeen
zeer zeker in de zaadteelt van groot
belang is. Kiemkracht problemen
komen er tegenwoordig dankzij de
drogerijen in veel mindere mate voor
dan een aantal jaren geleden toen
men nog geheel aan de natuur over
geleverd was. Er werd toen ook veel
meer op de ruiter gedaan, wat overi
gens nog steeds een goede en goed
kope manier van drogen is. De uit-
geplante winterbloemkool heeft het
zonder regeninstallatie wel even
moeilijk gehad maar de goed ge
plante percelen hebben het toch
overleeft en zullen hun verbrande
bladeren zeer zeker nog wel kunnen
vergroeien. Ook bij de violen springt
er nogal wat zaad weg met zulk weer
maar het afrijpen van de jonge
knoppen gaat ook snel dus men zal er
met het tijdstip van oogsten op tijd
bij moeten zijn. Het bepalen van het
juiste tijdstip is geen gemakkelijke
zaak. Dit wordt meestal nog be
moeilijkt door het verschil in grond
soort op hetzelfde perceel. Dit beïn
vloedt meestal ook het verschil in
afrijpen zodat het een zaak is van
kijken, overleggen en nog eens kij
ken. Het percentage rijpe knoppen
op een gegeven moment moet dan
maatgevend zijn. Naar het zich laat
aanzien zullen er deze week heel wat
voor de schoffel komen en zullen de
drogerijen hier en zelfs op Schouwen
weer op volle toeren moeten draaien.
De oogst van de witlofwortelen is
ook weer op gang gekomen. Hoewel
de primeur op ZHZ dit jaar niet uit
onze streek komt zal er deze week
toch wel enige aanvoer zijn. Men
moet voor de vroegste trek wel over
een goed gekonditioneerde trek-
ruimte beschikken die bij te hoge
temperaturen gekoeld kan worden
want de juiste verhouding van onder
en boventemperatuur bepalen in
hoge mate de kwaliteit van het lof.
Naast het lichten enkele dagen voor
het zaaien van de wortels is het me
chanisch koelen ook een goede me
thode gebleken om de wortels even
na te laten rijpen. De gespecialiseer
de bedrijven zullen er dan ook steeds
meer toe overgaan en ook voor lan
gere bewaring in het voorjaar kan
zo'n koelcel zeker z'n nut bewijzen!
"Een tuinder die fors op zijn gasverbruik bespaart door middel van
bijvoorbeeld een schermdoek en een dubbel kasdek zal nog meer alert
moeten zijn op het totale teeltgebeuren dan vroeger. Energiebesparing
in de glastuinbouw gaat hand in hand met substraatteelt, omdat deze
teelt goede mogelijkheden biedt om klimaatproblemen in luchtdichte
kassen op te lossen. De klimaatomstandigheden in geïsoleerde en
luchtdichte kassen zijn veel kritischer dan in minder dichte kassen,
waaruit vrijwel het gehele glasareaal in ons land bestaat". Dit zijn
enkele konklusies die zijn getrokken uit het Demonstratieprojekt
Energiearme Kas (DENAR) in het Zuidhollandse Rijswijk, dat nu vier
jaar loopt. Het hoofdstuk van ervaring opdoen met groenteteelt onder
energie-arme omstandigheden is met een tomatenteelt afgesloten. Nu
is het de beurt aan de bloemen: intussen zijn de drie DENAR-kassen vol
gezet met gerberaplanten. Een mooi moment om tussentijds een balans
op te maken.
Bij DENAR is gebleken dat in een
kas met dubbele dekken en gevels
40% energie bespaard kan worden in
vergelijking met een kas met enkel
glas en zonder scherm. Door het op-
brengstverlies in deze alternatieve én
zeer dure kassen, dat vooral het ge
volg is van het lichtverlies (gemid
deld 10%), is echter bij de huidige
zeer hoge tuinbouwgasprijs een
energie-arme kas (nog) niet renda
bel. "Althans, niet voor de groente
teelt", zegt DENAR-projektleider L.
Koop, die van mening is dat de op
brengst in die kassen een beetje be
neden de maat was en zelfs is tegen
gevallen. Hij zegt: "De kwaliteit van
het eindprodukt was .redelijk accep
tabel, maar de kwantitatieve op
brengst is zo'n 15% lager uitgevallen.
Energiebesparing in de glastuin
bouw is dus niet alleen een gevecht
om kwaliteit maar ook om kwanti
teit".
De heer Koop is na vier jaar DE
NAR (vier teelten tomaten en kom
kommers) tevreden over de gang van
zaken op het onderzoekprojekt.
"Onderzoekers op de proefstations
werken anders, ómdat ze gewend
Koop konstateert dat er juist nu be
hoefte bestaat aan een duidelijk op
de praktijk afgestemd energiebespa
rend onderzoek. Hij legt uit: "Steeds
duidelijker kom ik met vragen te zit
ten hoe ik een fors lichtverlies of een
verlaging van de luchtvochtigheid
kan kompenseren. Wat ik heb ge
daan is konstant de teelt aanpassen
en bijsturen met de ervaring die ik als
tuinder heb. Door middel van inten
sief en duidelijk gericht onderzoek
samen met "Wageningen" en de
proefstations zullen nieuwe moge
lijkheden afgetast moeten worden.
Die noodzaak wordt steeds groter".
Het verschil
tussen theorie en praktijk voor heel
belangrijke groeifaktoren als licht en
luchtvochtigheid was zodanig, dat de
Tot nu toe heeft het Demonstra
tieprojekt Energie-arme kas, be
ter bekend als DENAR-kas, ruim
5000 bezoekers getrokken. Vol
gens projektleider Koop is bijna
de helft van de glastuinders de
afgelopen vier jaar een keer een
kijkje komen nemen. De tomaten
en komkommers gaan nu plaats
maken voor bloemen; de DE-
NAR-advieskommissie koos in
overleg met de NTS voor gerbe-
ra's omdat deze teelt in dichte
geïsoleerde kassen in kombinatie
met substraatteelt zeker niet de
gemakkelijkste is.
De heer L. Koop voor het demonstratiebord in de Denar-kas.
zijn andere kriteria te stellen, resul
taten per gegeven afzonderlijk te be
zien en ook op een andere manier te
rapporteren. Elk gegeven dat ik sig
naleer zie ik in een context, want in
feite kun je geen enkel gegeven los
van elkaar zien. Ik noem de tempe
ratuur, de watergift, de luchtvoch
tigheid, de C02-voorziening, de
temperatuur van het blad en van de
plant, kortom alle kennis die ik van
planten in huis heb. Vandaar dat
destijds is gekozen voor een proef-
projektop praktijkschaal. Bovendien
worden wekelijks de resultaten di-
rekt aan de praktijk doorgegeven".
Op de BEVELANDEN is op veel
gronden een bui regen van harte wel
kom. De groei van de vruchten is de
laatste weken traag verlopen en door
de vrij hoge dagtemperaturen is de
vochtbehoefte van de fruitgewassen
groot. Eens te meer blijkt het ont
breken van zoet water in onze regio,
enkele fruittelers met goed bronwater
en druppelbevloeiing kunnen in deze
periodes profiteren van een goede
vochtvoorziening. De hoge investe
ringen van druppelbevloeiing zijn in
droge periodes, zoals deze zich nu
voordoen snel terugverdiend, maar
een voorwaarde is dan wel kan men
over voldoende bronwater beschik
ken, want met leidingwater grote op
pervlakten bevloeien is een te dure
aangelegenheid.
De eerste zomerappel van betekenis,
de Benoni is volop geplukt en ver
kocht regen redelijke prijzen, voor de
maat 70-80 mm werd tussen de 1,30
en 1,50 betaald en de maat 60-70
mm werd voor 1,05 tot 1,20 ver
handeld.
De laatste jaren is van deze zome
rappel de maat 70-80 mm ruim in de
meerderheid in het aanvoerpatroon,
maar door een slechte uitgroei van
de vruchten werd een flink percen
tage 60-70 mm geveild tot nu toe.
Doordat veel rassen de gewenste
maat niet zullen halen, kan de kg.
opbrengst per ha. flink naar beneden
gaan. Nu is dit euvel op zich niet zo
erg, wanneer de kg. prijs dit verlies
opvangt.
Afgelopen week zijn de eerste par
tijen James Grieve geveild, nadat zij
de jodiumtest hadden doorstaan. De
jodiumtest op zich is een goede zaak
om te voorkomen dat onrijp en
oneetbaar fruit verhandeld wordt,
maar men handelt met deze methode
helaas te ambtelijk. Wanneer het
bijna september is en men gaat van
aangevoerde partijen James Grieve
de appels doorsnijden en testen om
daarna apart te zetten omdat zij niet
aan de test voldoen dan is dat een
dwaze zaak. Een kenner ziet, het
tijdstip van plukken en verhandelen
is nu aangebroken voor het ras James
Grieve. Doorsnijden is voor hem dan
ook niet nodig.
Zaterdag a.s. is het september, een
keur van appel en pererassen staat te
wachten om zijn weg naar de konsu-
ment te zoeken. Om zuiver prakti
sche redenen is het verstandig om de
markt reeds nu van fruit te voorzien,
vooral omdat de vraag er is. Maar we
leven nu eenmaal in een land waar
ambtenaren en semi-ambtenaren hun
hobby's kunnen uitoefenen, vaak ten
koste van groeperingen die met wer
ken de kost moeten verdienen.
Ook op WALCHEREN is de laatste
tijd de zon aardig paraat geweest en
ze heeft toch nog voor hoge tempe
raturen en mooi zomerweer gezorgd.
Hoewel in oogsttijd zulk weer altijd
welkom is, zeker voor de graantelers
in het gebied hebben de mensen die
het van andere teelten moeten heb
ben, al meerdere dagen naar een fikse
regenbui verlangd.
Zeker mensen die de afgelopen tijd
koolplanten hebben neergezet, heb
ben erg veel moeite moeten doen om
ze overeind te krijgen. Ook onze
winterbloemkool is de afgelopen
weken de grond ingegaan en de start
is op enkele uitzonderingen na,
moeilijk tot zeer moeilijk. Op zulke
momenten hoor je nog al eens "we.
zijn hier eigenlijk toch maar stum
perig bezig". Dat zal voorlopig nog
wel blijven, want beschikbaarheid
over zoet water voor beregening zal
op Walcheren nog wel "enige" tijd
op zich laten wachten. Er wordt veel
gedacht en geschreven over dat on
derwerp rondom de Zeeuwse wate
ren maar voorlopig zijn ze nog zout.
Wanneer de winterbloemkool aan de
groei is zal onkruidbestrijding gauw
aandacht moeten krijgen. Simarin is
nog wel steeds het beste middel om
de lange periode redelijk schoon
door te komen. Door sommigen
wordt wel eens de gedachte geop
perd hiervoor semeron te gaan ge
bruiken daar dit middel beter op
reeds bovenstaand onkruid werkt.
Dat zal zeker zo zijn, maar voor
bloemkool is en blijft het toch op dit
moment nog een gevaarlijk middel
en kunnen we zeker als de groei niet
harder verloopt, dan op het ogenblik
maar geen risiko's lopen en het toch
nog maar een jaar aan de onderzoe
kers overlaten.
De koopmansterm "Wacht je voor
hetgeen er niet is" geldt dit jaar ook
weer voor de prijzen van de stam- en
snijbonen. Ze zouden dit jaar zeer
duur blijven was de gedachte van de
telers want er kwam maar geen groei
in.
Nu de bonenoogst aan de gang is,
valt de kg-opbrengst niet direkt mee,
maar de prijs is aan de magere kant,
het warme weer zal hiervan ook wel
oorzaak zijn, want de huisvrouw ging
tot nu toe nog liever zonnebaden dan
achter het fornuis om de diepvriezer
te vullen. Wat de andere groenten
betreft, zijn de prijzen normaal voor
de tijd van het jaar. Wat de afgelo
pen tijd wel op onze veiling is opge
vallen is dat de prijzen van kleinfruit
hoog tot zeer hoog zijn. Mogelijkhe
den in die produktiehoek blijken er
toch nog wel te zijn.
Nog even dit, vergeet vooral uw
preigewas niet met de spuit te be
zoeken, want roest en andere bela
gers liggen deze tijd op de loer en we
moeten met onze kwaliteit dit jaar
allemaal hoge ogen gooien, zoals we
gehoord en gezien hebben op de bij
eenkomsten over dit gewas!
futuristische kas in feite voor verder
op de teelt gericht onderzoek over
bodig is geworden. De kunststofpla
ten zijn inmiddels vervangen door
enkel glas.
Een andere belangrijke konklusie
van het DENAR-projekt is dat sub
straatteelt goede toekomstperspek-
tieven biedt voor de oplossing van
vochtproblemen in luchtdichte kas
sen. In de helft van de DENAR-kas-
sen wordt op substraat geteeld en in
de andere helft in de grond, zij het
met druppelbevloeiing. Een lucht
dichte kas betekent, een nieuw kli
maat en dat betekent weer nieuwe
teeltomstandigheden; niet alleen de
watergift, maar vooral ook de voe
ding moeten daarom worden aange
past. Bij substraatteelt kan de tuinder
het af met een 20 a 30% geringere
watergift, terwijl op de voeding aan
zienlijk beter kan worden bespaard.
Voorts is gebleken dat in luchtdichte
kassen ook de C02-voorziening als
groeifaktor veel nauwer gaat luiste
ren; in dit soort kassen treedt nl. vrij
snel een C02-tekort op.
Ook is gebleken
dat de concentratie van diverse ge
wasbeschermingsmiddelen via sub
straattoediening drastisch moet wor
den aangepast aan de nieuwe teelt
methoden. DENAR heeft aange
toond dat een kwalitatief goed pro
dukt in een energie-arme kas teelt-
technisch haalbaar is, doch dat dit
geheel andere teeltmethoden vereist.
DENAR heeft veel gegevens opge
leverd waar het gaat om de vraag in
welke andere teeltmethoden het dan
gezocht moet worden.
Een ander opvallend onderzoekresul
taat bij DENAR is ook de grote in-
8
vloed van zeer kleine schommelingen
in de temperatuur, met name in de
winter en het voorjaar. Een tempera-
tuurafwijking van slechts 1 gr.C. kan
de opbrengst in bepaalde situaties
zelfs met 15% naar beneden drukken.
Dit betekent dat het teeltproces in de
praktijk door veel ondernemers nog
veel te grof wordt uitgevoerd. Door
regelmatige publikatie van de resul
taten van DENAR in de vakpers is bij
een belangrijk deel van de tuinbouw
bedrijven meer inzicht ontstaan in de
teelttechnische aspekten van ener
giebesparing in het eigen bedrijf.
De teelttechnische belangen beharti
gen voor de vollegrondsgroentetelers.
Dat is in zeven woorden het werk van
de sektie Vollegrondsgroente N.T.S.
Om een overzicht te geven wat dit
werk precies omvat en wie daar aktief
bij betrokken zijn heeft de sektie
Vollegrondsgroente N.T.S. haar der
de brochure uitgegeven.
Via hun studieklub krijgen alle bij de
N.T.S. aangesloten vollegronds
groentetelers de nieuwe brochure.
Vrijdag 31 augustus 1984
