Een goede drainage: maatwerk op draindiepte
Voor een ongestoorde en maximale gewasgroei is een optimale lucht
en waterhuishouding in de bodem onontbeerlijk. Daartoe dient op de
meeste klei- en zavelgronden het overtollig regenwater te worden af
gevoerd. Op jaarbasis betekent dit, dat 200 tot 300 mm neerslag, in
hoofdzaak in de wintermaanden, moet worden afgevoerd. Het rende
ment van goed ontwaterde profielen komt verder tot uiting in gronden
die MINDER SNEL VERSLEMPEN en in gronden die VROEG in
het jaar en veelal gedurende een GROOT AANTAL DAGEN bewerk
baar zijn. Eveneens komt dit tot uiting in gronden, waarop met de
najaarswerkzaamheden (o.a. de aardappel-, bieten- en spruitkooloogst)
met de kleinst mogelijke VERTRAGING en zo MIN MOGELIJK
STRUCTUURSCHADE voortgang kunnen vinden.
Een ontwateringssysteem functio
neert goed, indien de grondwater
stand midden tussen de drains in de
wintermaanden gemiddeld niet boven
50-70 cm beneden maaiveld komt.
Om dit te bereiken is aanleg van een
dainagesysteem onder zo droog mo
gelijke omstandigheden tot op
drainniveau en het gebruik van de
juiste drain- en omhullingsmateria
len, voorzien van het KOMO keur
merk meer dan wenselijk.
Profielbouw en
draindiepte/drainafstand
Door de ruimtelijke opbouw (po-
riënstelsel en poriënvolume) zijn de
grenzen van bewortelbaarheid, op-
drachtigheid, doorlatendheid en
bergend vermogen duidelijk vastge
legd. Een goed poriënstelsel bestaat
uit voldoende doorlopende kleine,
middelgrote en grote (o.a. wortel- en
wormgangen) poriën. Kan het
grondwater in hoeveelheden van b.v.
2 mm per etmaal over afstanden van
meer dan 1 m hoog verplaatst wor
den, dan is de opdrachtigheid of het
capillair geleidingsvermogen goed.
De doorlatendheid van het profiel
wordt aangegeven met het aantal
centimeters, waarmee het water in
een met water verzadigd profiel zakt.
Profielen, waarin veel grote poriën
(o.a. scheuren en wormgangen)
voorkomen, hebben een goede
doorlatendheid. Profielen met fijn-
zandige ondergronden of met ver
dichtingen (o.a. ploegzolen) zijn
(plaatselijk) minder doorlatend, om
dat hierin de grote poriën in mindere
mate voorkomen.
doende ontwatering de grond in het
voorjaar veelal bij te hoge grondwa
terstand wordt bewerkt, waardoor
structuurschade ontstaat en het pro
fiel dan extra gevoelig is voor het
ontstaan van verdichtingen (o.a.
ploegzoolvorming). Wordt op pro
fielen met een matige doorlatend
heid en gering bergend vermogen
een intensief bouwplan toegepast,
dan is al gauw een drainafstand van
10 meter of kleiner vereist. Via een
cultuurtechnisch onderzoek kan één
en ander nauwkeurig worden be
paald.
De afvoer van een ontwateringssys
teem dient zodanig te zijn, dat in re-
genrijke perioden ('s winters) en bij
hoge grondwaterstanden zeker 7 mm
neerslag per etmaal kan worden af
gevoerd.
Keuze omhullingsmaterialen
Tegenwoordig wordt vrijwel uitslui
tend met de flexibele kunststof rib
belbuis gedraineerd. Kwalitatief
doen de kunststof buizen niet onder
voor de gebakken buizen.
De diameter van de buis is afhanke
lijk van de te ontwateren oppervlakte
per reeks en de helling, waaronder de
drainreeksen worden gelegd. In de
meeste gevallen wordt gedraineerd
met ribbelbuizen, waarvan de uit
wendige diameter 6 cm bedraagt. Uit
oogpunt van onderhoud zijn reek
slengtes te prefereren, die de 250
meter niet te boven gaan.
Bij de keuze van omhullingsmate
riaal spelen het ijzergehalte van het
grondwater en het profielmateriaal
op draindiepte een belangrijke rol.
De kunststof ribbelbuis is favoriet
In profielen met een groot volume
aan grote poriën en met een lage
grondwaterstand kan veel water ge
borgen worden. In het Zuidwestelijk
klei- akkerbouwgebied is het bergend
vermogen vaak gering, hetgeen con
sequenties heeft voor de drainaf
stand.
Door draindiepte en drainafstand op
elkaar af te stemmen kan aan de in
de inleiding gestelde ontwaterings-
voorwaarde worden voldaan. De
draindiepte wordt ondermeer be
perkt door het winterslootwaterpeil
en de profielbouw (b.v. plaatgron-
den), waardoor dan alleen de ont-
wateringsvoorwaarde kan worden
benaderd via de drainafstand. De
ontwateringsvoorwaarde van mini
maal 70 cm beneden maaiveld wordt
in de vollegronds-groenteteelt ge
hanteerd. Een feit is, dat bij onvol-
10 augustus 1984
In het algemeen vormt ijzer pas een
probleem, indien aan de eindbuizen
duidelijke ijzerafzetting plaatsvindt.
Bekend zijn de ijzerafzettingen aan
de eindbuizen in kwelgebieden en op
die plaatsen waar katteklei (meer al
gemeen: de zure gronden) in het
profiel voorkomt.
Verder bestaat de kans, dat in struc
tuurloze, fijnzandige ondergronden,
inspoeling van zand in de drains
plaatsvindt, vooral indien het om
hullingsmateriaal door vertering is
verdwenen. Dit fijnzandige mate
riaal is veelal slecht tot niet uitspuit-
baar. De keuze van het juiste om
hullingsmateriaal dient hier wel
overwogen plaats te vinden.
Volumineuze materialen verdienen
de voorkeur boven dunne materia
len. Deze materialen verstoppen
minder snel en vergroten de buiten
Eindbuis met taludbeschermer
omtrek van de buis. Om zandin-
spoeling in structuurloze fijnzandige
ondergronden te voorkomen, is het
gebruik van materialen die minder
snel verteren dan kokos aan te beve
len. Gedacht zou kunnen worden
aan turfvezel/cocosvezel (75%/25%)
of puur turfvezel. Ook de syntheti
sche materialen verdienen overwe
ging-
In Zeeland bestaan goede ervaringen
met glasvezel als dun omhullings
materiaal. Met dunne materialen
wordt in het algemeen zandinspoe-
ling in de drains voorkomen.
Negatieve ervaringen met glasvlies
zijn ook in hoofdzaak het gevolg ge
weest van met dit materiaal omhulde
gladde buis. Met de tegenwoordig
gebruikte kunststof ribbelbuizen lij
ken dergelijke negatieve ervaringen
tot het verleden te behoren. Op
structuurloze fijnzandige onder
gronden verdienen de dunne mate
rialen zeker heroverweging. Toepas
sing van dunne materialen in (sterk)
ijzerhoudende profielen dient na
drukkelijk voorkomen te worden. In
onderstaand schema zijn de diverse
keuzemogelijkheden naar de huidige
stand van onderzoek bijeengebracht.
*Genoêmd kunnen worden: glas
vlies, Cerex M 25 28 gr., Typar 68 gr
en Big-O-kous. M.u.v. glasvlies is
met deze materialen nog weinig er
varing opgedaan.
Opmerkingen
1. Kokosomhulling is i.v.m. verte
ringssnelheid en zandinspoeling
minder gewenst in structuurloze
ondergronden (veelal de slibarme
en fijnzandige ondergronden,
zoals de "loopzand" ondergron
den)
2. De voorkeur gaat uit naar volu
mineuze materialen, doch in pro
fielen waar zandinspoeling een
probleem kan vormen, lijken
dunne materialen een goed alter
natief. Er mag echter geen sprake
zijn van een duidelijke ijzerafzet
ting aan de eindbuis.
3. Voorkomen dient te worden dat
bouwvoormateriaal op natuurlijk
omhullingsmateriaal terecht
komt (i.v.m. de snelheid van ver
tering).
4. In niet of weinig verweerd veen
met een grove structuur en in
grofzandige ondergronden be
hoeft eveneens geen omhullings
materiaal te worden gebruikt.
5. Wordt de drainage ook voor in
filtratie gebruikt, dan moet de
toepassing van turfvezel en dun
ne omhullingsmaterialen ontra
den worden. Bedacht dient te
worden dat bij infiltratie het
bergend vermogen van het pro
fiel nogal verminderd is, hetgeen
bij zomerse buien wateroverlast
tot gevolg kan hebben.
Onderhoud drains
De drains dienen voor de eerste keer
na ca. 1 jaar doorgespoten te woren
(zgn 300 mm beurt). In het eerste jaar
na aanleg vindt meestal de grootste
"vervuiling" van de drains plaats als
gevolg van de instabiliteit van het
losgemaakte materiaal in de drain-
sleuf.
De druk aan de spuitmond dient
daarbij zo laag mogelijk gehouden te
worden: Ca 12 bar aan de spuit
mond, waarbij max. 70 liter water
per minuut mag worden geleverd.
Vooral in structuurloze fijnzandige
ondergronden moet verplaatsing
rondom en in de drains van fijnzan-
dig materiaal beperkt of voorkomen
worden.
Samenvatting
Een goed functionerende drainage is
op de kleigronden veelal noodzaak.
In dit artikel is aangegeven hoe één
en ander is te bereiken. Daarbij
speelt de keuze van het juiste om
hullingsmateriaal vaak een grote rol.
In lichte, fijnzandige ondergronden
loopt men met kokos al gauw risico.
Andere materialen lijken hier beter
te voldoen. In een schema zijn de
keuzemogelijkheden nog eens weer
gegeven. Bij verkeerde keus moet
men bedenken, dat de drains soms
wel erg snel moeten worden afge
schreven. Dat verhoogt de jaarlijkse
kosten van drainage, bestaande uit
afschrijving, rente en onderhoud on
nodig.
Namens de consulentschappen voor
de akkerbouw in Z.W. Nederland
Ing. J.J. Kroon.
Ribbelbuis vooromhuld met cocosvezel.
Draineermachine in aktie
