Geleide bestrijding van
bietecysteaaltjes en rentabiliteit
van de grondontsmetting II
Er is nogal wat verwarring ont
staan als gevolg van een aantal
onvolledigheden en onjuistheden
in een artikel van het Zuidelijk
Landbouwblad van 20 januari jl.
over geleide bestrijding van bie
tecysteaaltjes. Vele lezers hebben
zich verbaasd over de uitspraak
dat geen schadebepalingen en
rer.tabiliteitsberekeningen van de
grondontsmetting zou hebben
plaats gevonden, terwijl daarmee
reeds gedurende een ruim aan
tal jaren in de praktijk wordt ge
werkt. Daarom hebben wij voor
ieders informatie alles nog eens
op een rijtje gezet, aangevuld met
recente onderzoeksresultaten en
saldoberekeningen voor verschil
lende vruchtopvolgingen.
Hier de tweede bijdrage uit een
serie van 3.
De plaats van de
grondontsmetting met
vloeibare middelen.
Met een goed uitgevoerde grond
ontsmetting worden 80% van de
eieren en larven in de cysten gedood.
Aantasting van de bieten in volgende
jaren wordt daarmee geheel of ge
deeltelijk voorkomen. De overge
bleven larven dringen echter wel weer
in het wortelstelsel en zullen zich
daar zeer snel gaan vermeerderen
(hoe lager de beginbesmetting des te
hoger is de vermeerderingsfaktor).
Dit heeft tot gevolg dat na het oog
sten van de bieten de besmettings
graad meestal weer net zo hoog is als
was er geen grondontsmetting uitge
voerd. Er mag dus op de langere ter
mijn geen duidelijk effekt van de
grondontsmetting op de populatie
ontwikkeling van de bietecysteaaltjes
(dit geldt ook voor het gele bietecys-
teaaltje) worden verwacht. Het
houdt tevens in dat bij een 1 op 3 of 1
op 4 rotatie meestal elke keer op
nieuw een grondontsmetting voor de
bieten moet worden uitgevoerd. Wij
kennen echter enkele uitzonderingen
en dat zijn de percelen waar schim
mels voorkomen die de aaltjespopu
latie kunnen afbreken en in die ge
vallen kan de besmettingsgraad na
enkele jaren weer op een zodanig
laag niveau komen dat ook zonder
grondontsmetting geen schade wordt
veroorzaakt.
Het sukses van een grondontsmet
ting is in belangrijke mate afhanke
lijk van de manier waarop de grond
wordt klaargelegd en afgesloten en
de bodemtemperatuur en vochtig
heid in de weken na de toepassing
van het middel. Op zandgronden kan
dit zijn metam-natrium, vanwege de
goede nevenwerking tegen onkrui
den, maar dan moet het wel op een
vroeg tijdstip en onder droge om
standigheden worden toegepast.
Wanneer het echter in eerste instan
tie gaat om de bestrijding van een
belangrijke besmetting met bietecys
teaaltjes is dichloorpropeen bedrijfs-
zekerder (zie tabel 1). In de vier jaar
proefveldonderzoek is duidelijk ge
bleken dat dichloorpropeen gelijk of
beter was dan metam-natrium, maar
nooit slechter zelfs niet onder zeer
droge omstandigheden.
Op de kleigronden tot 30% slib kan
ook zeer goed een grondontsmetting
worden uitgevoerd, maar bij hogere
slibgehalten gaan problemen ont
staan, omdat de kans op een minder
goede struktuur toeneemt. Op de klei
is duidelijk de dichloorpropeen fa
voriet (tabel 2), waarbij het middel
zowel in bewerkt als in onbewerkt
land onder een groenbemestingsge-
was kan worden toegepast.
De laatste jaren wordt steeds meer
onder een groenbemestingsgewas
ontsmet met resultaten die niet be
hoeven onder te doen Voor de kon-
ventionele grondontsmetting Zoals
uit de cijfers vermeld in tabel 3 blijkt,
zijn de resultaten nog wel eens wis
selend. In hoeverre dit wordt ver
oorzaakt door de weerstomstandig-
heden is nog niet duidelijk; daarvoor
moet het onderzoek nog langer wor
den voortgezet.
Wanneer echter gewacht wordt tot
dat h«t groenbemestingsgewas ge
heel volgroeid is, komt men vaak te
laat en zijn de bodemtemperaturen
niet meer voldoende hoog om het gas
zijn werk goed te laten doen.
18 mei 1984
De rentabiliteit van de grondont
smetting.
Naast het voorkomen van schade
door bietecysteaaltjes worden door
een grondontsmetting tot op zekere
hoogte ook onkruiden bestreden en
treedt er in het volggewas een zoge
naamd stikstofeffekt op. Er zijn aan
wijzingen dat het effekt op de granen
als volggewas waarschijnlijk mini
maal is en daarom zullen wij voorlo
pig nog niet meer positieve waarden
aan de grondontsmetting toereke
nen.
In het totaal komt het financiële
beeld van de grondontsmetting er als
volgt uit te zien:
Kosten
staat bij een besmettingsgraad van
circa 800 eieren en larven per 100 cc
grond, zoals uit figuur 2 is af te lezen.
Zodra de besmetting boven dit ni
veau komt, is een grondontsmetting
rendabel, mits een voldoende doding
wordt bereikt. Boven het niveau van
ca. 2000 eieren en larven blijft die
rentabiliteit wel bestaan, maar als
gevolg van het feit dat de aantallen
niet gedode larven de tolerantiegrens
overschrijden, zal toch nog schade
ontstaan. Het is dan aan de teler of
hij deze schade accepteert of liever
de vruchtwisseling wat ruimer maakt
door eerst een niet-waardgewas te
telen.
Extra inkomsten
Voorbewerking grond
30,-
Besparing op herbi
ƒ210,-
150 1 dichloorpropeen
560,-
ciden 4 1 Pyramin
freesschaar injecteren
290-
Besparing op N
40-
rente over investering
(30 kg/ha)
ƒ880,-
70,-
Totaal
ƒ950-
De kosten die rrtoeten worden goed
gemaakt door opbrengstvermeerde
ring van suikerbieten bedragen
700,— Dit betekent, bij een sui-
kerbietenprijs van 120,— per ton,
een meeropbrengst van 5.83 ton/ha
of 10.5%, bij een produktiekapaciteit
van de grond die 55 ton/ha bedraagt.
Een dergelijk verlies van 10.5% ont-
250,-
Wanneer echter slechts een doding
van 60% wordt bereikt, zoals op de
wat zwaardere kleigronden vrij ge
makkelijk kan gebeuren, dan wordt
grondontsmetting pas boven de 1600
eieren en larven per 100 cc rendabel.
Alleen een belangrijk ruimere
vruchtopvolging kan hier de oplos
sing bieden.
Witte cysten op een wortel.
Tabel 1. Het effekt van grondontsmetting met vloeibare middelen tegen
bietecysteaaltjes (geel en wit) op zandgronden in zuidoost Nederland 1978-
1981.
Aanvangsbesmetting
dichloorpropeen
metam-natrium
aantal
eieren larven/
100 cc grond
doding
opbrengst
relatief
onbehan-
deld= 100
doding
opbrengst
relatief
onbehan
deld» 100
proefvelden
0- 500
-
104
-
105
9
800-5100
88
143
77
132
8
Tabel 2. Grondontsmetting tegen witte bietecysteaaltjes op kleigronden met
15-45% slib 1982-1983
Aanvangsbesmetting
dichloorpropeen
metam-natrium
aantal
eieren larven/
100 cc grond
doding
opbrengst
relatief
onbehan
deld» 100
doding
opbrengst
relatief
onbehan
deld» 100
proefvelden
0- 200
-
105
-
108
4
620-3410
83
138
61
121
10
Tabel 3. Grondontsmetting op voorbewerkt land en onder een groenbemester
op kleigronden (1981-1982)
Jaar
Aanvangsbesmetting
eieren larven/
100 cc grond
voorbewerkt, braak
onder een groen
bemester
aantal
proefvelden
doding
opbrengst
relatief
onbehan
deld» 100
doding
opbrengst
relatief
onbehan
deld» 100
1982
1100-2000
76
128
85
133
3
1983
1200-3300
92
137
76
129
6
Tabel 4. Opbrengstderving bij suikerbieten door besmetting van de grond met
bietecysteaaltjes bij een opbrengstkapaciteit van de grond van resp. 55 en 45
ton per ha.
Uit de gegevens vermeld in tabel 4
blijkt dat boven een besmettingsni
veau van 1000 eieren en larven voor
beide produktieniveau's op renda
bele wijze een grondontsmetting kan
worden uitgevoerd en bij de hogere
besmettingsgraden een financiële
meeropbrengst wordt verkregen, die
het dubbele bedraagt van de kosten
van een grondontsmetting. Zo be
draagt bij 1500 eieren en larven het
voordeel van grondontsmetten op
het hogere opbrengstniveau (11.0-
5.8) x 120,- ƒ624,- per ha.
Naast de opbrengstvermeerdering
bij suikerbieten zal het saldo van de
overige gewassen bepalend zijn voor
de keuze tussen een korte rotatie met
grondontsmetting of een ruime rota
tie zonder een dergelijke behande
ling.
Voor beide bovengenoemde op-
brengstniveau's is een bouwplanbe
rekening gemaakt, zowel voor een
gezonde grond als voor één besmet
met bietecysteaaltjes (1200 eieren en
larven per 100 cc grond), waarbij te
vens de grondontsmetting is opge
voerd. Bij de saldoberekeningen is
uitgegaan van de brutogeldop-
brengst van de produkten (eventueel
vermeerderd met die van het bijpro-
dukt),. verminderd met de direkt
toegerekende kosten, zoals deze zijn
weergegeven in de kwantitatieve ak-
kerbouwinformatie 1983-1984 van
het ZW kleigebied. Hieruit is voor de
meest gangbare rotaties een bouw
plansaldo samengesteld. Wanneer
nog geen besmetting met bietecys
teaaltjes aanwezig is (tabel 5), blijken
de verschillen tussen bouwplannen
met respektievelijk 1 op 4, 1 op 5 en 1
op 6 bieten niet zodanig groot dat dit
een redelijk ruime vruchtopvolging
in de weg zou staan. Dit geldt te meer
wanneer we bedenken welke extra
kosten bijvoorbeeld voor een grond
ontsmetting gemaakt moeten wor
den, als besmettingen met bietecys
teaaltjes gaan optreden.
Bij een 1 op 6 bouwplan leveren we
dan weliswaar bijna 120,— in om
de grond gezond te houden, maar het
saldo is nog altijd hoger dan een 1 op
4 met grondontsmetting. Daarbij is
er dan nog vanuit gegaan dat deze
grondontsmetting volledig geslaagd
is. Wanneer de besmetting met bie
tecysteaaltjes eenmaal aanwezig is,
lopen de bouwplansaldi sterk terug
(tabel 6), waarbij opvalt dat de ver
schillen tussen de rotaties niet erg
groot zijn. Dit komt omdat we heb
ben moeten uitgaan van eenzelfde
infektieniveau, terwijl in werkelijk
heid de besmettingsgraad sneller
oploopt naarmate het aandeel
waardgewassen in de rotatie toe
neemt.
Anderzijds zal bij de 1 op 6 teelt
slechts in uitzonderlijke gevallen de
besmetting oplopen tot een niveau
van 1200 eieren en larven per 100 cc
grond. Een verbetering in het bouw
plansaldo kan door de grondonts
metting worden bereikt, deze be
draagt 100,— tot 120,— De uit
zonderlijke verhoging door de grond
ontsmetting in het 1 op 3 bouwplan
lijkt hier echter wat overtrokken,
omdat voor de vergelijkbaarheid ook
hier weer van dezelfde besmet
tingsgraad moest worden uitgegaan.
Op de lange duur zal bij de 1 op 3
rotatie de situatie kunnen ontstaan
dat door de bietecysteaaltjes on
danks grondontsmetting toch schade
zal worden aangericht, wanneer na
melijk het niveau van 2000 eieren en
larven per 100 cc grond wordt over
schreden.
Bij een laag produktievermogen van
de grond (45 ton/ha) en aangepaste
opbrengsten van de andere gewassen
zijn de onderlinge verschillen in
bouwplansaldi tussen 1 op 4 en 1 op 6
suikerbieten gering (tabel 7). De
grondontsmetting brengt hier niet
voldoende verbetering in om renda
bel te kunnen produceren.
Auteurs: drs. W. Heybroek,
IRS - Bergen op Zoom,
ing. W.P. Noordam,
PAGV - Lelystad
Tabel 5. Overzicht van de bouwplansaldi voor de meest gangbare bietenro
taties op niet met bietecysteaaltjes besmette grond, bij een produktiekapaci
teit van 55 ton per ha.
aandeel suikerbieten in rotatie
1/4
1/5
1/6
konsumptieaardappelen
suikerbieten
wintertarwe
erwten
1 ha 4690
1 ha 4150
1.5 ha 3773
0.5 ha 1125
1 ha 5180
1 ha 4280
2 ha 5030
1 ha 2250
1 ha 5180
1 ha 4280
3 ha 7545
1 ha 2250
bouwplansaldo per ha
3435
3348
3209
Tabel 6A. Overzicht van de bouwplansaldi voor de meest gangbare bietenro
taties op grond besmet met 1200 eieren en larven per 100 cc grond. (Dit is het
midden van het gebied waar een grondontsmetting rendabel is en nog geen
additionele schade ontstaat).
De produktiekapaciteit is 55 ton per ha.
Aantal eieren en larven
per 100 ml
opbrengst zonder be
smetting
55 ton per ha
opbrengst zonder be
smetting
4 5 ton per ha
700
4.4
3.6
1000
7.2
5.9
1200
8.3
6.8
1500
11.0
9.0
2000
12.7
10.4
aandeel suikerbieten in rotatie
1/4
1/5
1/6
konsumptieaardappelen
suikerbieten
wintertarwe
erwten
1 ha 4690
1 ha 3175
1.5 ha 3773
0.5 ha 1125
1 ha 5180
1 ha 3175
2 ha 5030
1 ha 2250
1 ha 5180
1 ha 3175
3 ha 7545
1 ha 2250
bouwplansaldo per ha
3191
3127
3025
Tabel 6B. Als label 6A, maar nu met grondontsmetting dichloorpropeen.
aandeel suikerbieten in rotatie:
1/3
1/4
1/5
konsumptieaardappelen
suikerbieten
wintertarwe
erwten
1 ha 4605
1 ha 3477
1 ha 2515
1 ha 4690
1 ha 3675
1.5 ha 3773
0.5 ha 1125
1 ha 5180
1 ha 3675
2 ha 5030
1 ha 2250
bouwplansaldo per ha
3532
3316
3227
Tabel 7. Overzicht van enkele bouwplansaldi op grond met een produktie
vermogen van 45 ton per ha.
zonder ontsmetten
ontsmet
1 op 4
1 op 6
1 op 4
konsumptieaardappelen
suikerbieten
wintertarwe
erwten
1 ha 4146
1 ha 2180
1.5 ha 3005
0.5 ha 924
1 ha 4580
1 ha 3085
3 ha 6009
1 ha 1848
1 ha 4146
1 ha 2505
1.5 ha 3005
0.5 ha 924
Bouwplansaldo/ha
2.564,-
2.587,-
26 4 5 v -
