Van Palmpasen tot Pasen
Paasattributen
Palmpaas
Eieren
Broodvogel
Mijn goede vader was een vlijtige
bakker. Omstreeks deze tijd bak
te hij broodvogels, eieren en
paasmannetjes van brood. Dat
was in de jaren dertig, - toen er
nog geen tompouces en luxe ge
bakjes waren, - heel wat. Er was
veel belangstelling voor, ze waren
bestemd voor het optuigen van
een palmpaas en het Schouwse
"aeremstokje". 's Daags na het
bakken werden de broodman
netjes en de vogels met het ei op
een gepunte stok gespietst en
daarna versierd met kleurige pa
piersits en nóg een dag later wer
den de aeremstokjes rondgedra
gen door het dorp.
Hoe kwamen we aan die paasat
tributen? Dat is een heel ver
haal...
Onze voorouders brachten om
trent deze tijd offers aan de godin
Frigga, de godin van de vrucht
baarheid. Men dacht zich Frigga
in de gedaante van een vogel en
de offers werden dan ook ge
bracht om haar gunstig te stem
men en om vruchtbaarheid van
haar te krijgen; vruchtbaarheid
op het veld en in de stal. De offe
randen bestonden uit gevogelte,
hoenders, in later tijd vervangen
door eieroffers.
Veelal ging de tocht naar de of
ferplaats gepaard met uitvoerige
"ommegangen" langs akkers en
weiden waarvoor de vruchtbaar
heid was bedoeld en waarvan de
lente-ommegangen in Overijssel
en Drente in later eeuwen een
overblijfsel vormden. Ook nü nog
is het op het platteland van
Twente gebruikelijk "het-voor-
jaar-te-verwelkomen" met 'n
versierde paasstaak: een lange
stok met een broodvogel, groen
en vlaggetjes, als even zovele at
tributen van de lente.
Zoals voor veel oude gebruiken
schijnt er voor dit paas-staak- en
palmpaasje lopen weer meer be
langstelling. Men ziet de palm
paas als een feestelijk teken van
de jonge lente, als symbool van
herleving in de natuur, ontwik
keld uit de voorouderlijke vere
ring van godin Frigga. En het ei
op pasen is eigenlijk niet anders
dan een vruchtbaarheidsattri
buut, een overblijfsel van offer
gave onzer voorouders. Het heeft
met het eigenlijke paasfeit, de
opstanding van Christus niets te
maken, maar is van zuiver hei
dense en natuurlijke oorsprong.
Zo vormt U vanuit de bol een nestje, een vogel en een broodmannetje. Het is
niet zo moeilijk.
Des te vreemder is het dan ook
dat het prille christendom veel
kracht toeschreef aan het ei. In
oude kerken met plafondschilde
ringen werd het graf van Christus
ei-vormig voorgesteld: men zag
in het ei het witgepleisterde graf
waaruit het ware leven oprijst.
Ook de Romeinen hadden hun
eierspelen ter ere van Castor en
Pollux "gebroed uit twee eie
ren, gelegd door Leda"... Het ei
bergt in zich levenskracht, de
kiem van een nieuw leven en het
is daarom niet te verwonderen
dat onze primitief denkende
en zo komen de nestjes, kransjes, broodvogels en broodmannetjes goud
bruin uit de oven gaar om te eten, klaar om gebruikt te worden ter versiering
van de palmpaas.
mens deze kracht overdraagbaar
achtte: eieren eten in het voor
jaar, in de paastijd om er sterk
van te worden!
Ook werden eieren begraven op
de akkers om er de levenskracht
en de kiemkracht in te brengen...
Palmpasen is de voorslag van pasen. We denken aan de
intocht te Jeruzalem en na acht dagen vieren we het
feest van de opstanding. Elk jaar weer...
P.G. Rotte - Zierikzee
Waarschijnlijk is uit het laatste
het eier-zoeken ontstaan. Vooraf
worden de eieren gekleurd in
spinazievocht en in sap van rode
bieten of in het aftreksel van saf
fraan en dan worden ze verstopt
om ze even later te gaan zoeken.
Een geliefd volksspelletje was
vroeger het eier-tikken. In Am
sterdam druk beoefend, zoals uit
een plaat blijkt uit "Vaderlandse
kindervreugde" van ca. 1780. Op
Ameland speelden de kinderen
hun eigen spel met de hardge
kookte eieren: op het Nesker
paasduin, het Ballumer strand
lieten ze hun gekleurde eieren
van het duin en van het strand
rollen om te zien wiens ei het
verst kwam. Ook op Haamstede
kennen we nog de "paesen'ill"
een mooi glooiende duintop, vlak
achter het dorp, waar vroeger
soortgelijke spelletjes werden ge
speeld. Ook in Arnhem was er
een paasweide waar allerlei ker
misachtige eierspelletjes werden
beoefend. Zelfs in de USA kent
men nü nog plaatsen waar de
"egg-rolling" en de "egg-picking"
wordt beoefend...
Het bloedige hoenderoffer werd
al spoedig vervangen door vogels
van brood en het breekbare,
dunwandige ei door een ei van
gezoet brood... die kunnen tegen
een stootje. En als je in het eivor
mige broodje en in de broodvogel
toch een ei wilt verwerken: de
bakaard wordt er beter van en de
smaak (én malsheid) des te lek
kerder.
De jongens van de kleuterklas
vinden het maar wat leuk om met
zo'n broodvogel in top te lopen.
In de Middeleeuwen: een boer brengt de Landsvrouwe zijn
paasgaven broodbollen, -en paasgans en een mand vol
eieren!
Omstreeks 1780: eiertikken een geliefd volksspel
letje, ook in Amsterdam (uit "Vaderlandse kinder
vreugd"). Geheel links opgetuigde palmpasen.
Misschien hebt U intussen zin om
zo'n verse broodvogel, een knap
perig eivormig broodje of aardig
paasmannetje zélf te bakken; hier
volgt dan een goed recept en ge
makkelijke werkwijze:
500 gram bloem
25 gram gist (verse- of gedroog
de-)
8 gram zout
50 gram ei 1 stuks)
250 gram lauwe melk
15 gram suiker 1 eetlepel vol)
25 gram boter of margarine.
Maak van deze ingrediënten een
niet te slap deegje. Eventueel wat
melk minder gebruiken. Laat het
deegje gedurende 30 minuten rij
zen en verdeel het dan in stukjes
van 50-60 gram (uitkomst 15 tot
16 stuks). Rol de deegstukjes tot
gladde bolletjes en leg ze onder
een vel plastik om korsten te
voorkomen. Hiervan kan men ei
vormige modellen maken. Dat is
het gemakkelijkste.
De vermaarde Schouwse palmpaas
het "aeremstokje": een broodvo
gel, waarop een broodmannetje
met de vlag in top meegedragen in
optocht "Aeremstokje, turf in m'n
rokje buurman ei'e m'n jongen nie
'ezie?
wé 'ezie, mé nie 'esproke
'ie is 'ier daenet verbie 'eloape!"
De werkfotojaat zien hoe brood-
vogels te maken zijn. De grond
vorm is afgebeeld, evenals van
het paasmannetje. Geef de vogels
en paasmannetjes een krenteoog,
en plaats ze op een gesmeerde
bakplaat.
Strijk het oppervlak van de deeg-
Figuren met geklopt ei en laat ze
rijzen in een niet te koud vertrek,
bijvoorbeeld dicht bij de verwar
ming. De rijstijd mag zeker 40-50
minuten zijn. Als ze goed gerezen
zijn afbakken in hete oven van
ongeveer 240 gr.C. (Dat is bij een
verdeling van 10, ongeveer bij
stand 9). Baktijd is ongeveer
12-14 minuten.
