Steeds meer voelt hele gezin
zich betrokken bij bedrijfsovername
Kontrakten in de varkenshouderij II
Volgens jaarverslag SEV van de Z.L.M.:
geen of enkel een lagere agrarische
opleiding hebbeb genoten, is vervolg
onderwijs noodzakelijk. Het is te
gek dat er in het werkgebied Zeeland
geen kursus "Algemene Vorming
Toekomstige Ondernemer"
A.V.T.O. van de grond kan komen.
Er werden in het verslagjaar 49 le
zingen en groepsgesprekken ver
zorgd voor 1665 belangstellenden.
Voorts werden 31 kursussen gegeven
voor 710 deelnemers.
Bij de bedrijfsopvolgingsgesprekken die de Sociaal Ekonomische
Voorlichtingsdienst van de Z.L.M. de laatste tijd houdt, blijkt steeds
meer dat de overige gezinsleden zich meer betrokken voelen bij de
bedrijfsovername dan enige jaren geleden. Bij de ouders gaan meer
twijfels ontstaan over de toekomst van de andere kinderen. Het is
vooral de prijs van de grond die de overige kinderen belangrijk vinden,
terwijl sommigen hun kindsdeel in grond wensen".
Een en ander staat in het werkverslag
dat de SEV-dienst van de Z.L.M.
over 1982/1983 heeft uitgebracht.
Naar de mening van de akkerbouw
bedrijven treden tot op heden weini
gen, die de Landbouw hadden ver
laten en een ander beroep kozen, tot
de Landbouw toe. Bij weide- en ge
mengde bedrijven komt dit vaker
voor. Steeds meer bedrijven die niet
levensvatbaar zijn worden toch
overgenomen, dit in verband met de
werkgelegenheid elders. Bij de be
drijfsovername blijkt steeds weer dat
een goede voorlichting vooraf aan
alle daarbij betrokkenen veel moei
lijkheden voorkomt.
Veel voorlichting werd gevraagd
over beloningsvormen meewerkende
kinderen. Het beangstigt de SEV dat
op sommige bedrijven waar nauwe
lijks voor 1 gezin een inkomen te be
halen is, de zoon thuis blijft met alle
konsekwenties voor zijn toekomst of
die van zijn ouders!
Bedrijfsontwikkeling
Op de akkerbouwbedrijven vindt, zo
staat in het verslag, de bedrijfsont
wikkeling gedeeltelijk plaats door
vergroting met grond. De mobiliteit
is echter van dien aard dat vergroting
slechts voor weinig bedrijven per-
spektieven biedt. De grondprijs ver
toonde in het verslagjaar een lichte
stijging. De SEV-dienst is van me
ning dat op sommige bedrijven meer
te verdienen is door bijvoorbeeld de
ontwatering te verbeteren door mid
del van drainage, dan de aankoop
van grond. Slechts enkele bedrijven
ontwikkelen zich in de intensieve
teelten.
Volgens de medewerkers van de SEV
hebben verschillende ondernemers
te laat in de gaten dat het bedrijf op
de financiële middelen inteert of het
gezin aarzelt om op tijd voorlichting
te vragen. De moeilijkheden treft
men aan bij te geringe bedrijfsin-
komsten maar ook bij te hoge gezin
suitgaven. Een verwijsfunktie naar
de S.E.V. vanuit de boekhoudbu-
reau's en/of de banken zou preven
tief kunnen werken om financieel
moeilijke gevallen te voorkomen, zo
vindt de dienst.
Ondernemerschap
Steeds weer blijkt in de praktijk dat
de geldopbrengsten per bedrijf en
per bedrijfstype zeer grote verschil
len vertonen en dat dit zeer beslist
niet alleen samenhangt met de be-
drijfsoppervlakte en/of de omvang
van het bedrijf.
Ondernemerschap blijkt een van de
belangrijkste redenen te zijn van het
wel of niet goed funktioneren van
een bedrijf, een onderneming. De
SEV probeert via gerichte kursussen
dit ondernemerschap zo goed als
mogelijk te doen funktioneren.
Naar de mening van de SEV is het
initiatief van het accountantsbureau
van de Z.L.M. om naast de fiskale
gegevens op verzoek van de betrok
kene, bedrijfsekonomosche kenge
tallen te verstrekken mede ter be
vordering van het ondernemerschap,
van groot belang. Gekonkludeerd
moet worden dat in zijn algemeen
heid de belangstelling voor Ekono
mische kursussen, de boekhouding,
de financiering te gering is bij de ge
vestigde ondernemers en de jonge
ren.
Goed plantenteler, veehouder zijn is
nodig maar de eerder genoemde pij
lers zijn voor de onderneming even
eens van grote waarde. Dit wijst de
praktijk herhaaldelijk uit. Het nieu
we systeem "dat het konsulentschap
voor de rundveehouderij voor deel-
boekhouding heeft ontworpen, ver
dient aandacht van de praktijk.
Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer
Vooral het milieubeheer is een on
derwerp dat voor de agrariër en niet
alleen voor hem van grote betekenis
is. Een studiedag "milieu en land
bouw" teneinde de leden bewust te
maken, werd georganiseerd met een
zeer goede opkomst op die dag.
Begrip krijgen voor de landbouw aan
de ene zijde en voor de natuur aan de
andere kant door de dialoog aan te
gaan is nodig en gewenst. Over de
hinderwet die slechts voor enkele
bedrijven grote problemen heeft op
geleverd, werd aanmerkelijk minder
voorlichting gevraagd.
In het verslagjaar werden een aantal
bedrijfshoofden als pachter voor de
keus geplaatst gebruik te maken van
hun voorkeursrecht van koop van het
gehele bedrijf dan wel een gedeelte
van hun bedrijf. Voor veel bedrijven
die dit betroffen werd een bereke
ning opgesteld of aankoop verant
woord was. Beleggers waren in het
verslagjaar zeer weinig aan de markt,
zodat slechts enkelen iemand kon
den vinden die bereid was het bedrijf
te kopen. De meeste pachters waren
dan ook gedwongen te kopen, waar
door hun kosten aanzienlijk stegen
en het verteerbaar inkomen daalde.
Opvallend was dat de grote bedrij
ven in de meeste gevallen verkocht
werden voor grondprijzen variërend
tussen 13.500 en 15.000 per ha,
maar dat voor de losse percelen in
verpachte staat meer werd betaald.
Daar liepen de bij ons bekende be
dragen uiteen van 13.500 per ha tot
25.000 per ha.
De vraag kan gesteld worden of de
ondernemers van bedrijven de weg
Steeds meer spant het hele gezin zich in om de oogst vlot en verantwoord binnen te halen.
naar de voorlichting beter weten te
vinden, of zakelijker ingesteld zijn
dan die van de losse percelen.
Vrijwillige kavelruil
Voor de vrijwillige kavelruil dienen de
boeren en tuinders veel meer open te
staan. Met weinig kosten kan de
struktuur van de bedrijven worden
verbeterd. Vanuit de afdelingen van
de Z.L.M. mogen er in de niet verka
velde gebieden meer stimulansen
worden verwacht dan nu gebeurd. De
vraag naar individuele voorlichting
uit de verschillende ruilverkavelings-
gebieden in uitvoering is groot.
Het ruilverkavelingsbeleid ten aan
zien van de struktuurverbetering van
onze bedrijven mag naar onze mening
niet verminderen.
Kursusonderwijs
We kunnen verwachten dat de
P.O.O.C. (Provinciaal Overleg Or
gaan Cursusonderwijs) haar werk zal
beginnen. Getracht werd de kontak
ten met de agrarische scholen te ver
sterken. Iedere ondernemer en zijn
vrouw in de land- en tuinbouw dient
meer te beseffen dan nu het geval is
dat middelbaar agrarisch onderwijs
de minimale opleiding is voor de
toekomstige boer en tuinder. Voor1
iedere agrariër, ook voor hen die
Werkprogramma 1983/84
Behalve een aantal normale zaken als
lezingen, kursussen, publikaties, ad
viezen, groepsgesprekken e.d. ligt het
aksent van de SEV-dienst het ko
mende seizoen op het projekt "Rela
tie gezinsbestedingen - bedrijfsin-
komsten". Voor dit projekt is geko
zen omdat het van zeer grote beteke
nis is en dat geldt voor ieder gezin,
dat er een goede relatie bestaat tus
sen de inkomsten en de gezinsbeste
dingen. Dit geldt op de agrarische
bedrijven, zowel voor de ontwikkeling
c.q. instandhouding van het bedrijf
als voor de ontplooiing c.q. het be
staan van het gezin.
Na een periode waarin het vrij rustig is geweest rondom de kontrakt-
produktie in de varkenshouderij zien wij sedert kort weer meer aktivi-
teiten op dit punt. Zo begint het aantal aan de regionale kontraktad-
vieskommissies voorgelegde kontrakten weer toe te nemen. Waar
schijnlijk houdt dit verband met de dalende marktsituatie. Het bedrijfs-
technische risiko laat men in het algemeen bij de varkenshouder;
hetzelfde geldt ook voor de financiering van voer en dieren. De aange
boden garanties bij kontrakten in de mesterij beperken zich steeds meer
tot zo'n 30 k 40 ct per kg geslacht gewicht. Verder bestaat de indruk dat
kontrakten bepaald niet doorzichtiger worden.
Voor de varkenshouderij kennen wij
de algemene voorwaarden varkens-
kontrakten 1981 van het Landbouw
schap. In de praktijk komen meer
dere kontraktvormen voor, zoals
vaste of variabele voergeldkontrak-
ten, minimumprijsgarantiekontrak-
ten, fmancieringskontrakten, afna
me c.q. leveringskontrakten, enz.
Hier bestaan weer allerlei variaties
op, bijvoorbeeld met of zonder
winstdeling.
Het is - en dat geldt niet alleen voor
de varkenshouder zelf - vaak bijzon
der moeilijk om uitgaande van de
hoogte van de vergoeding een juist
beeld te verkrijgen van de reële in
komensmogelijkheden van een be
paald kontrakt. Niet alleen de hoogte
van de basisvergoeding, maar ook de
bijbehorende voorwaarden in het
kontrakt zijn van groot belang. Be
langrijke punten inzake de ekono
mische waarde van een mestvar-
kenskontrakt zijn:
De hoogte van de basisvergoe
ding of garantieprijs.
De bijbehorende normen die
voor voerconcessie en sterfteper
centage worden gesteld. Bij een
beter of slechter technisch meste-
rijresultaat wordt de uitbetaalde
vergoeding hoger respektievelijk
lager. Hoe zijn deze normen ten
opzichte van doorsnee praktijk
resultaten.
Berekeningsmethode van voe
derconversie en sterfte. Deze zijn
in het algemeen afkomstig van de
kontraktaanbieder en kunnen in
de praktijk sterk uiteenlopen.
Wijze waarop de vergoeding
wordt uitgedrukt, bijvoorbeeld
per varkensplaats of per gemid
deld aanwezig varken of per af
geleverd varken.
Een beter inzicht in de ekonomische
betekenis van een mestvarkenskon-
trakt kan ook worden verkregen door
het kontrakt te vergelijken met de
kostenopbouw zoals deze wordt toe
gepast bij de berekening van de
richtprijs voor biggen van het Land
bouwschap. Een methodiek die on
dermeer ook wel door de kontrakte-
nadvieskommissies in de regio's
wordt toegepast. Het richtprijzen-
thema van het Landbouwschap is ge
baseerd op gemiddelde Nederlandse
cijfers en ziet er voor 1982/1983 als
volgt uit:
Richtprijs big 149,20
Huisvesting
afschrijving, rente en
onderhoud 14%, bezettings
graad 86%, investering per
mestvarkensplaats 485,— omzet-
snelheid 2,70
Rente
dier, voer, grond, kasgeld 10%
van 240,— gedeeld door
2,70
Gezondheidszorg
Afleveringskosten
Uitval
2,7% van ƒ210,-
Voerkosten
86 kg groei, V.C. 3,22, voer per
afgeleverd mestvarken
276,9 kg 61,20 0,77
ƒ61,97 (voorlopige
verbruikersprijs)
(voerprijs 26/7 - 30/7/82)
Overige kosten
Water 0,95
Verwarming en
strooisel f 2,25
Electra
Telefoon
Diversen
ƒ2,15
ƒ0,15
1,75
7,25
Totaal
Berekende arbeid
379,43
17,20
Kostprijs afgeleverd slacht-
J varken van 83 kg
396,63
8,89
2,60
5,00
5,65
171,59
Uit de inhoud van het kontrakt is be
kend welke kosten de mester moet
betalen uit zijn vergoeding. Het vo
renstaande overzicht geeft gemiddel
de landelijke kosten weer, de hoogte
van de afzonderlijke kostenposten
kan van bedrijf tot bedrijf sterk va
riëren. Uit het eerdergenoemde over
zicht kan worden afgeleid dat er naast
big- en voerkosten nog circa 75,—
aan andere kosten overblijven. Bij de
doorgaans in de praktijk van de var-
kensmesterij toegepaste vergoedin-
genniveau's zal er geen of weinig
ruimte overblijven voor een volledige
vergoeding van de ingebrachte arbeid.
11 november 1983
9
