De zaadteelt van teunisbloemen
(oenothara lamarckiana ser.)
Ervaringen met de teelt van teunisbloemen in 1982
De teelt is veranderd
Grond
Zaaien
Onkruidbestrijding
Ziektebestrijding en
bemesting
Oogsten
Drogen
Schonen
Kiemkracht
Opbrengst
Kosten
Financieel aantrekkelijk?
Mooi gezicht
Meer onderzoek
Konsulentschap voor de t uinbouw
"Zuid-West Nederland" te Goes
Liefst dezelfde dag of de dag erna
moet er gedroogd worden. De voch
tigheid van het geoogste produkt kan
variëren van 15-3Q%. Het vochtper-
centage van het zaad moet 9% zijn.
Hoewel men het zaad zelf kan dro
gen, zorgt de Fa. Nickerson-Zwaan
Menigeen zal zich afgevraagd hebben wat toch die geél bloeiende gewassen waren o.a. bij de Zeelandbrug op
Noord-Beveland en bij de Grevelingendam op Goeree en Overflakkee. Een gewas dat lange tijd bloeide en
geheel dichtgroeide. Het betrof hier de zaadteelt van teunisbloemen. Dit gewas werd voorheen geteeld op de
bedrijven die bloem- en tuinbouwzaden telen o.a. op Tholen en rondom Ouddorp. Dit gebeurde meestal op
kleine oppervlakten waarbij praktisch alle werkzaamheden met de hand uitgevoerd werden, zoals het
onkruidvrij houden, het oogsten en het op de ruiter zetten.
Het is dus geen "nieuwe" teelt, hoe
wel er wel wat veranderd is. Werd
het zaad voorheen alleen gebruikt
voor de sierteelt, thans wordt uit het
zaad olie gehaald, waarnaar veel
vraag is.
De Fa. D. v.d. Ploeg, thans Nicker
son-Zwaan zaadteelt- en verede-
lingsbedrijf te Barendrecht kreeg
voor 1982 veel vraag naar het zaad
van teunisbloemen bestemd voor de
olie. Daarvoor werd 100 ha op
kontrakt uitgezaaid, voornamelijk
op Noord-Beveland en Goeree-
Overflakkee. De uitkomsten zijn zeer
verschillend geweest. De kontrakten
werden vaak ondergebracht bij ak
kerbouwers die van huis uit geen
bloemzaadtelers waren. Over de
mogelijkheden van het gebruik van
onkruidbestrijdingsmiddelen was op
het moment van zaaien nog weinig
bekend. Mede hierdoor is de teelt op
verscheidene percelen mislukt. Zij
die het "goed" gedaan hebben, heb
ben een goed resultaat behaald en
zuilen ook dit jaar de teunisbloemen
in hun bouwplan opnemen.
Wat heeft het afgelopen jaar ons ge
leerd en wat is er nodig om de teelt
van teunisbloemen "goed" te laten
verlopen!
In principe is elke normale grond
geschikt.
Men moet een goed zaaibed
kunnen maken waarbij de grond
niet mag verslempen.
- De voedingstoestand moet nor
maal zijn, bemesten is niet nodig.
- De grond moet vrij zijn van wor
telonkruiden.
- Het perceel moet uniform zijn
i.v.m. de opkomst.
Voor het zaaien moet de grond zo
danig bewerkt worden dat de
bovengrond fijn is en deze niet uit
droogt, bijv. door te slepen.
Het zaad kiemt minder bij een lage
bodemtemperatuur. Zaait men te
vroeg dan is de opkomst onregelma
tig, hetgeen het effekt van de be
spuitingen met onkruidbestrijdings
middelen nadelig beïnvloedt. De
zelfde onregelmatige stand is nadelig
voor het kiezen van het moment van
oogsten, omdat de rijpheid van het
gewas ook verschillend is, waardoor
extra zaadverlies optreedt.
De zaaitijd zal afhankelijk zijn van
grondtemperatuur en de bewerk
baarheid en zal eind maart, begin
april zijn.
Het zaad moet oppervlakkig gezaaid
worden. Bij wat te diep zaaien komt
het niet of onregelmatig op.
Het beste kan men zaaien met een
machine met drukrollen. Het zaad
ligt dan wat vochtiger om te kiemen.
De rijafstand is 50 cm. Men zaait met
2 x/i kg per ha waarbij 'A kg
achterblijft in de zaaimachine. Per
ml komen dan 200 zaadjes. Te
dun zaaien (of opkomst) betekent
een dunne stand met grote planten
met zijstengels, waardoor ongelijke
rijpheid optreedt met als gevolg meer
zaadverlies en moeilijkheden bij de
oogst. Bij een goede opkomst heeft
men een gewas met veel dunne
zaadstengels met meer uniformiteit
bij het rijpen en tijdens de groei een
dichtere stand (minder onkruiden).
De teelt is op verschillende percelen
dit jaar mislukt doordat men niet
wist welk onkruidbestrijdingsmiddel
en welke hoeveelheid gebruikt kon
worden. De teunisbloem behoort tot
een plantenfamilie die weinig kui
tuurgewassen kent. De heer D. van
Staalduinen van het C.A.B.O. te
Een plant met zaaddozen
Wageningen heeft in de kas van de
Fa. v.d. Ploeg uitgebreide proeven
genomen teneinde er zo vlug moge
lijk achter te komen welke middelen
veilig gebruikt konden worden.
Alleen 1 Vi - 2 kg Lironion leek veilig.
In de praktijk was dit veel te weinig.
Proeven die later buiten genomen
zijn toonden aan dat 5 kg Lironion
perspektieven biedt.
Spuiten moet direkt na het zaaien
plaatsvinden liefst op een wat voch
tige grond. Vlak voor opkomst moet
er gespoten worden met 4 1 Reglone
en/of Gramoxone of Actor. Na op
komst zijn er wel wat ervaringen op
gedaan met andere middelen, maar
de resultaten zijn nog niet zodanig
dat er een veilig advies gegeven kan
worden. Daar de teunisbloemen in
het begin traag groeien is de grond
lang onbedekt waardoor het moge
lijk is enige malen te schoffelen.
De teelt valt of staat met een goede
onkruidbestrijding!
Veldbespuitingen tegen insekten of
ziekten zijn niet nodig en bemesting
heeft totaal geen zin.
Oogsttijdstip
Het oogsttijdstip is aangebroken
wanneer de onderste 2-3 zaaddozen
zo rijp zijn dat deze openstaan en het
zaad eruit loopt als men de zaaddoos
afplukt en op z'n kop houdt. Indien
alles naar wens gaat zal dat begin
september zijn.
Doodspuiten
Het gewas moet doodgespoten wor
den omdat het anders te lang duurt
voordat het gewas (de stengels) zo
danig droog is dat het zonder moei
lijkheden gekombined kan worden.
Het beste is twee maal te spuiten met
Reglone. De eerste keer per ha met 3
1 Reglone en na een week wanneer
het meeste blad wat verschrompeld
is nog eens met 21 Reglone, met 6001
water per keer.
Oogstmoment
Er kan pas gekombined worden
wanneer de stengels volkomen hou
tig en droog zijn. Te vroeg oogsten
betekent meer zaadverlies.
Kombinen
Om zoveel mogelijk zaadverlies
tegen te gaan moet:
- de haspel hoog en zover mogelijk
naar achteren staan
- laag bij de grond afgemaaid wor
den
- er niet te langzaam gereden wor
den
- een hoog toerental aangehouden
(1000 - 1200) worden
Het geoogste zaad mag niet te lang in
de kieper of in zakken blijven staan,
omdat het dan gaat schimmelen.
er voor dat het zaad gedroogd kan
worden waarbij de droogkosten
8,— per per 100 kg nat produkt
zijn. D.w.z. bij 19% vocht is dat
110,— en bij 30% vocht is dat
230,— per ha.
Het zaad moet geschoond worden.
Dit wordt door de Fa. Nickerson-
Zwaan uitgevoerd voor 10,— per
100 kg vuil produkt, wat 145,
per ha is.
Bij alle bloem- en tuinbouwzaden is
de kiemkracht van het zaad van
groot belang. Daar het zaad van de
teunisbloemen gebruikt wordt voor
de olie is de kiemkracht niet belang
rijk.
De telers die het afgelopen jaar de
teunisbloem "goed" teelden haalden
onder normale omstandigheden een
opbrengst van 800-1100 kg/ha. Een
oogst van 900 kg is dan ook haalbaar.
Zoals elk gewas heeft de teelt van
teunisbloemen z'n kosten.
De toegerekende kosten per ha zijn:
Zaaizaad, bemesting p.m.
Lironion 5 kg 450
Gramoxone/Reglone voor opkomst
31 90
K.E. Schik
Reglone (doodspuiten) 5 1 140
Verzekering rente 50
Drogen, schonen 300
Zaaien 60
Spuiten 4x 100
Dorsen 325
Totaal toegerekende kosten
1515,
In 1982 ontvingen de "goede telers
800-1100 kg zaad a 6- 4800-
6600 bruto per ha. Met aftrek van
1500 toegerekende kosten bleef
er 3300 - 5100 per ha over voor
vergoeding voor land, arbeid, ma
chines enz. De meeste telers hebben
dan ook voor 1983 weer teunisbloe
men in hun bouwplan. De prijs is
voor 1983 verhoogd met 20% zodat
deze 7,20 per kg is. Dat betekent
dat er in 1983 bij een oogst van 900
kg na aftrek van ƒ1515 toegerekende
kosten er een saldo overblijft van
4965 per ha, hetgeen een goed sal
do is.
K.E. Schik
Bedrijfsvoorlichter Bloembollenteelt
en bloem- en tuinbouwzaden
C.T. "Zuid-West Nederland"
In een rassennummer iets schrij
ven over de teelt van teunisbloe
men heeft uit het oogpunt van
rassen gezien, geen zin. Rassen-
keuze is er nog niet, want tot nu
toe is er maar één soort.
De fa. van der Ploeg maakte vo
rige winter wat reklame voor deze
teelt, omdat ze een kontrakt met
een Engelse fa. kon afsluiten voor
een vrij grote hoeveelheid zaad.
In het zaad komen blijkbaar
stoffen voor die gebruikt worden
in bepaalde medicijnen.
De teeltvoorwaarden leken niet
onaardig en uit de teeltbeschrij
ving kreeg je de indruk dat het
gewas niet extra moeilijk te telen
was.
Ik besloot het met 1.6 ha te pro
beren.
De grondbewerking gebeurde
met een 2-balks Vicon sehudegge
met wrijfplaten, ondiep zoals
voor bieten en uien. Met een 6-
rijige Stanhay voorzien van spe
ciaal geponste bandjes lukte het
om ruim 2 kg van dat fijne bloe-
menzaad te verzaaien. Dit ge
beurde op 1 april. Direkt na het
zaaien is er gespoten met ruim 2
kg Linorion en dan maar af
wachten. Op 14 april stond er al
tamelijk veel onkruid, o.a. per-
zikkruid. Dat is nog weggebrand
met Actor.
De opkomst was ongelijk. De
snelheid van kieming bleek erg
afhankelijk van de grondtempe
ratuur. In een beschutte hoek bij
de windsingel ging het vlot, maar
gewoon in de polder duurde het
veel langer en bleef het te dun.
Gelijkmatige lichte grond en niet
te lage temperatuur is een vereiste
voor een vol gewas.
De onkruidbestrijding met 2 kg
Linorion was absoluut onvol
doende.
In 1983 gaat de normale dosering
van 5 kg er op. Omdat de rijen
afstand 50 cm is, kan de bieten-
wiedmachine er 2 a 3 keer door
maar het rijen wieden is een te
groot karwei geweest in 1982.
Chemische onkruidbestrijding
over het gewas bleek te gevaar
lijk.
Van begin juli is het een mooi
gezicht. Vooral 's avonds bloeit
het volop, maar het blijft de hele
dag geel.
De plant blijft bloeien en maakt
steeds hoger aan de stengel nieu
we bloemen. Daardoor komt er
geen normale afrijping. Als ech
ter het onderste zaad, dus uit de
eerste bloemen, echt gaat rijpen,
moet er een eind aan gemaakt
worden. De keuze is dan
zwadmaaien of doodspuiten. Ik
koos voor 2 maal spuiten met
Reglone. (en na ongeveer 3 we
ken was de plant dood). Voor
uitvallen of uitregenen bestaat
niet zo veel gevaar, dus hoeft men
niet zq vlug te dorsen. Als de
stengels echt dood zijn, zijn.ze na
een regenbui ook snel weer
droog. Eind september begin ok
tober zijn er wel middagen waar
op het goed te dorsen is met
vochtgehalte van 25 k 30%. Het
moet dan snel naar een droogin
stallatie, want het gaat vlug
broeien. Een aangepaste graan-
droger kan het drogen.
Omdat aan de kiemkracht geen
eisen worden gesteld, kan het bij
hoge temperaturen gedroogd
worden. Het gewas kent geen
plantenziekten en geen insekten-
vreterij en het behoeft geen
kunstmest. Het moet bloeien uit
armoede. Het is dus vrij goed
koop te telen. Bij een goede stand
is een opbrengst van 8 k 900
kg/ha te halen. In de praktijk
schommelde het tussen 400 en
Landbouwer S.J. de Regt.
1100 kg. Er kan een goed saldo
inzitten, zeker nu de prijs
/7.20/kg wordt, maar er zitten
ook extra risiko's in.
Wil het in de toekomst een blij
vend gewas zijn, dan moet er meer
onderzoek gedaan worden naar
onkruidbestrijding, eigenschap
pen als voorvrucht voor andere
gewassen, de mogelijkheid om er
een groenbemester tussen te laten
groeien enz.
Het zuid-westen heeft altijd han
delsgewassen geteeld, laten we
maar eens proberen wat de moge
lijkheden met dit gewas zijn. Spe
ciale machines zijn er niet voor
nodig. Saldi van tarwe en bieten
gaan omlaag door overproduktie
in West-Europa. Zoeken naar an
dere gewassen is zinvol en mis
schien is de teunisbloem een
bruikbare.
S.J. de Regt
Een bloeiend veld teunisbloemen.
17
