Het is nog goed boeren
in Zimbabwe
Tarwe uitsluitend met
beregening
Mais, netto overschot
2000,— per ha.
Zimbabwe staat op eigen
benen
Landverdeling
Hoop op politieke
stabiliteit.
De landbouw in Zimbabwe vormt j
een aangenaan kontrast met de j
landbouw in naburige Staten met j
uitzondering uiteraard van de zui- j
derbuur de republiek Zuid-Afrika,
waar. naar men zegt. de ontwikke- j
ling van de landbouw nog verder is.
Ofschoon Zimbabwe een zwart Af-
rikaanse Staat is heeft het verleden
van dit land met zich meegebracht
dat er nog grote groepen blanken van
Europese afkomst wonen en werken.
Een van de belangrijkste groepen
vormt de agrarische. Rhodesië dat
twee jaar geleden onafhankelijk
werd en toen de nieuwe naam Zim
babwe kreeg heeft veel te danken
aan die pioniers van het eerste uur.
Ze kwamen met weinig maar met
enorm veel doorzettingsvermogen
om er wat van te maken.En ze wer
den verliefd op dit land. Ze schoten
er wortel en aardden er. Het land
werd ontgonnen en in cultuur ge
bracht. Dat ze daarbij niet zonder de
hulp van de oorspronkelijke bewo
ner konden is ook waar, maar dat het
het brein, de kennis en het doorzet
tingsvermogen van die kolonisten
was die het alles uiteindelijk moge
lijk maakten is niet te ontkennen.
Velen zijn gebleven nadat het land
onafhankelijk werd. Ze schikken
zich in de nieuwe situatie. Er is geen
keus, of zoals een oude door de zon
verweerde boer het uitdrukte, wat
zou je een oude boom nog verplan
ten. Bovendien waar zouden we heen
moeten. We zijn ook Zimbabwea-
nen. Hij ging verder met de vergelij
king over bomen. Je moet hier zijn
als de wilg die buigzaam is en met de
wind die er staat meegaan. Wat heb
je aan een stoere eik die door de
storm ontworteld wordt?
Thorn Bush Estates anno 1927
Even buiten Harare (voorheen Sa
lisbury) ligt het bedrijf van de heer
en mevrouw McCleod. Het draagt de
naam Thorn Bush Estates'. De heer
McCleod arriveerde vanuit Schot
land in 1927 in Rhodesië en begon
daar met de ontginning van wat nu
zijn 4000 acres grote boerderij is
1600 ha). Jaren van keihard werken,
van tegenslagen maar ook van gelei
delijke voortuitgang. Nu is hij 75 en
kijkt terug op een bewogen tijd. Ze
zijn nog samen op het bedrijf maar er
is helaas geen opvolger. Hun enige
zoon overleed enkele jaren geleden.
Ze kunnen er nu zonder emotie over
spreken. Met wat ironie, zegt hij.
hoeveel US dollars heb je meege
bracht uit Tanzania om mijn bedrijf
te kopen. Als het me genoeg lijkt,
bouwen we meteen een feestje. Of
het nu echt als grap is bedoeld blijft
wat vaag in het midden. We willen
hier nooit weg. zegt zij beslist. Wel
gaan we ieder jaar een grote reis
maken, dat is voldoende voor ons.
Toen we hier kwamen gingen we met
paard en wagen naar de hoofdstad.
Nu rijdt ik er in precies 20 minuten
heen. 't Was wildernis en bush, ner
gens was in die dagen een lichtje te
bekennen. Geen buren, maar ook in
Schotland was het in de twintiger ja
ren geen rozegeuren maneschijn. De
bush hier rond deze woning zat nog
vol met wild. Trots neemt men mij
mee naar de Hunters Bar. een kolos
Veel blanke boeren zijn gebleven na de onafhankelijkheid, zoals P. Clive
Nicolle, die 600 aardnotenrapers(tjes) tijdens de oogst in dienst heeft.
sale kamer met een fraaie bar, ge
maakt van hard inheems hout, rijke
lijk kunstzinnig bewerkt. Verder is de
kamer gevuld met jachttrofeën. Een
zestal grote olifantslagtanden, opge
zette leeuwen, huiden en koppen van
al het wild dat destijds door deze
streek heen en weer trok. Ze zijn be
nieuwd naar de situatie in Tanzani.
Kennissen die binnenkomen probe
ren mijn Tanzaniaanse collega uit
over het socialistische systeem. Hij
houdt zich op de vlakte maar moet
toegeven dat particuliere bedrijven
toch een betere kans hebben dan de
door de Staat geleide. Geen "zo
maar" vraag van de oude settlers,
want in Zimbabwe heeft men reeds
herhaaldelijk te horen gekregen dat
uiteindelijk het pad van het socialis
me zal worden gekozen.
Voorlopig echter laat men de grote
commerciële bedrijven met rust.
Zoals het altijd is geweest gaat de
ijverige bedrijvigheid op de boerde
rijen gewoon door. Ook op 'Thorn
Bush Estates". De oude McCleod
zelf rent niet meer zo hard in het veld
als vroeger. Hij zit nu meer achter
Er bestaat een programma waarbij de ervaren blanke boer ook technische
kennis overdraagt aan zijn beginnende zwarte collega.
zijn buro. Gelukkig heeft hij in de
persoon van Dick Berry, ook een
Europeaan, een uitstekende mana
ger.
Ofschoon we als wildvreemden ge
heel onaangekondigd het erf op
kwamen. heeft men alle tijd voor
ons. Berry krijgt opdracht om met
ons de boerderij rond te gaan. Een
bedrijf van 1600 ha ben je overigens
niet zomaar rond geweest. Het is
hoofdzakelijk een akkerbouwonder
neming met slechts een geringe op
pervlakte grasland. Toch worden er
jaarlijks zo'n 300 stuks mestvee af
geleverd. Er wordt ongeveer ieder
jaar zo'n 1000 acres tarwe verbouwd.
Die teelt wordt geheel uitgevoerd
onder beregening, van begin tot het
eind. Zodra echter de tarwe gaat
verkleuren wordt de beregening
stopgezet. Omdat we tot op heden
slechts een gering tarief betalen voor
de electriciteit is het oppompen van
het water geen financiële hindernis,
zegt Berry. De oogst van de tarwe
wordt door een loonwerker uitge
voerd. die niet alleen de oogst maar
gelijk ook het transport verzorgt. Met
opbrengsten van 4 tot 5 ton per ha.
slaat men voor Afrikaanse tarweteelt
een heel goed figuur. Het stro blijft
op de stoppel en wordt samen met
meiassen aangewend als veevoer. In
Zimbabwe is het gebruikelijk dat
iedere boerderij een 'groot aantal
stuks mestvee op de stoppel laat
weiden. Naar men zegt maakt dat
eigenlijk juist de winst uit. Van de
tarwestoppel. gaat het vee over naar
de maisstoppel of al naar gelang het
jaargetijde naar de sojastoppel.
Het is half oktober wanneer we het
bedrijf en Zimbabwe bezoeken, men
maakt zich op voor de tarweoogst.
Het graan kan er af zijn voordat het
nieuwe regenseizoen begint om
streeks half november.
Intussen is de grondbewerking voor
het maisland in volle gang. We zaai
en dit jaar. zegt Berrv. 1200 acres
handelmais en 400 acres zaaizaad
mais. Verder nog 200 acres soja en
200 acres zaaizaad soja. De dieprode
aarde ligt er nog droog bij. De eggen
en de diepwerkende cultivators wer
pen wolken stof op. Het land is
zachtglooiend. Uitstekend verkaveld
met percelen van een gemiddelde
grootte van 125 acres. Er is ontzet
tend veel aan landschapsaankleding
gedaan. Overal indrukwekkende cy-
pressensingels en kleine boscom-
plexen. Niet alleen omdat het zo
mooi is zegt Berry, maar veel meer
ook als windsingels. Het kan hier erg
hard waaien, waardoor de schade
vooral in mais erg groot kan zijn. De
opbrengsten van de mais liggen rond
de 7 a 8 ton per ha. Op die manier is
maistelen op zichzelf een winstge
vende zaak waarbij naar Nederland
se begrippen omgerekend een netto
overschot van circa 2000 gulden per
ha overblijft.
Al de mais wordt gezaaid terwijl het
nog geen druppel heeft geregend.
Men noemt zoiets droogzaaien. Het
heeft erg veel voordelen, zegt Berry.
Ten eerste kun je onder droge om
standigheden veel meer doen dan
wanneer het nat wordt. De grond is
erg moeilijk bewerkbaar als ze nat
wordt. Wel moetje veel dieper zaai
en dan wanneer je wacht totdat de
grond helemaal van de regen is
doorweekt. Je moet voorkomen dat
kleine buitjes de mais aan het kie
men zetten. Het komt vaak voor dat
er daarna een tijdlang geen regen
komt, waardoor de kiem opdroogt.
Als er gezaaid wordt, dan wijk ik
geen moment van de vier zaaima-
chines, zegt Berry met klem. Wan
neer de regen echt door komt, kiemt
de hele oppervlakte van 1200 acres
alsof ze in één dag waren gezaaid.
We spuiten met een herbicide tegen
het onkruid met het vliegtuig. Er zijn
uitstekend georganiseerde loonwer
kers op dit gebied. Als het goed uit
komt met het weer hoeft er niet meer
machinaal geschoffeld te worden. De
grond is erg structuurgevoelig. We
kunnen dat overigens nu nog zien,
want de sporen van de kunstmest
strooier en trekker van de vorige
oogst zijn in dikke "kluiten nu nog
terug te vinden. De maisoogst ge
beurt geheel machinaal met combi
ne-harvesters. Binnen een week of
drie vier is in heel Zimbabwe de
maisoogst binnengehaald. Er wordt
gedorst met een vochtgehalte van
circa 20% waarna de mais op het be
drijf wordt gedroogd, met een capa
citeit van 180 ton per dag. De droog
installatie hebben we zelf gebouwd,
vertelt Berry en ze wordt gestookt op
kolen waarvan Zimbabwe enorme
hoeveelheden heeft. We drogen tot
12.5% en vervolgens wordt het pro-
dukt afgeleverd bij het Rijks Mais
Buro. Er wordt geteeld tegen een ge
garandeerde prijs die dit jaar 42 cent
per kilo bedraagt.
Zimbabwe is een land dat zich
zelf geheel kan voeden. Meer dan
dat. er blijft veel over voor export.
Die export heeft moeilijkheden ge
geven vanwege transportproblemen.
Er is nu zelfs een overschot aan mais.
Indrukwekkend zijn de enorme
bergen opgestapelde zakken mais,
die men onderweg overal tegenkomt.
Met is nu bezig om de prijs van soja
op te trekken zodat de boeren meer
soja en minder mais zullen zaaien.
Alleen 't is jammer dat men dit jaar
zo laat met die bekendmaking komt
klaagt de oude McCleod. In ieder
geval, het boerenbedrijf is nog steeds
winstgevend. Toch zijn er ook pro
blemen, zoals het tekort aan harde
valuta, waarmee o.a. vitale onderde
len gekocht moeten worden.
Wel heeft Zimbabwe in de jarenlan
ge periode dat hét onder sancties
stond geleerd erg goed voor zich zelf
te zorgen. Ontzettend veel produkten
worden lokaal gemaakt, bovendien
is het land rijk aan velerlei delfstof
fen. De algehele economische
wereldmalaise gaat ook niet aan
Zimbabwe voorbij.
Vergeleken met de omringende lan
den heeft Zimbabwe het echter uit
stekend. Ze hebben het niet gratis
gekregen. Juist de buurlanden kun
nen enorm veel leren van dit jonge
onafhankelijk land dat echter een
aparte historie heeft. Juist de Zim-
babweanen zijn enorm blij met de
verlossing uit geïsoleerdheid en zijn
gaarne bereid hulp te verschaffen
aan andere landen.
Er is in Zimbabwe voor wat betreft
de landbouw een duidelijk verschil
tussen de grote commerciële bedrij
ven, meestal in blanke handen en de
z.g. bevolkingslandbouw. Zimbabwe
is geheel zelfvoorzienend maar 80%
van de agrarische produkten worden
geleverd door die grote bedrijven.
Sterker nog, slechts 12% van die gro
te bedrijven zijn op hun beurt weer
verantwoordelijk voor meer dan de
helft van de totale agrarische pro-
duktie. De regering Mugabe voelt er
weinig voor om deze zaak te versto
ren. Aan de andere kant wordt er
druk op de regering uitgeoefend
door de zwarte bevolking om het
land te herverdelen. Men hoopt op
rustige wijze ook aan die verlangens
te kunnen voldoen.
David Spain de voormalige voorzit
ter van de grote boeren vereniging,
heeft ook alle vertrouwen in de toe
komst. Het één hoeft het ander niet
uit te sluiten zegt hij. De nieuwe re
gering heeft de juiste stappen onder
nomen om boeren niet te ontmoedi
gen' waarbij hij als voorbeeld de prijs
verhoging voor mais en soja noemde.
Niettemin de regering zal meer land
moeten vinden om aan de landloze
zwarte Zimbabweaan genoegdoe
ning te geven. Naar schatting wordt
circa 30% van de blanke commercië
le bedrijven niet of niet volledig ge
bruikt. Deze gronden zouden in eer
ste instantie aan de bevolking kun
nen worden uitgegeven. Tevens is er
een programma, waarbij de ervaren
en goed uitgeruste blanke boer hulp
verstrekt, praktisch zowel als theore
tisch aan zijn beginnende zwarte
collega. De Regering heeft reeds
meer dan 13 miljoen dollar besteed
aan de aankoop van 950.000 acres
land voorheen in bezit van blanken.
Deze mais en graandrooginstallatie
kost circa 200.000 gulden. De dagca
paciteit is 180 ton (Thorn Bush Esta
tes).
Het is te hopen dat de regering Mu
gabe in staat zal zijn om het land een
lange periode van politieke stabiliteit
te geven. Veel blanken vertrekken en
zijn reeds vertrokken. Zij hebben
zich niet kunnen aanpassen aan de
nieuwe situatie. Degenen die blijven,
waaronder de vele boeren kunnen
enorm bijdragen aan de broodnodi
ge stabiliteit. Er schuilen problemen
tussen de twee hoofd bevolkings
groepen. de Mashona waartoe Mu
gabe behoort en de Matabele waar
toe Nkomo behoort. Juist in Mata
bele land is het de laatste tijd onrus
tig geweest. Blanke boeren zijn er
vermoord en ernstig lastig gevallen.
Mugabe zelf is naar deze streek ge
weest en heeft de boeren verzekerd
dat hij alles zai doen wat er mogelijk
is om rust en orde te herstellen. Dat
daarbij soms grof geweld moet wor
den gebruikt door de regering is
onvermijdelijk. Het gaat om dissi
denten. Hoe paradoxaal ook. vele
blanken hebben hun hoop nu geves
tigd op Mugabe, van wie zij eerst
vreesden dat hij het land ten gronde
zou richten. Men hoort nu steeds va
ker "We moeten er niet aan denken
dat hij van het politiek toneel zou
verdwijnen. Of evenwel de politieke
(stam) kaarten definitief zijn ge
schud. zal de toekomst leren.
M. van Wezel.
10
