Cichorei een veenkoloniaal gewas
Kans op uitbreiding van
de teelt
Konklusie
Groenlof
Bestemming
Grond, zaaitijd
Witlofteelt
Plantkunde
Samenstelling
Ekonomie van de
verbouw
de bekende witlofstruikjes, maar
het struikje ontplooit zich verder
en de bladen worden fluwelig
groen. Uit overwegingen van
voedingswaarde lijkt het mij een
voordeel het groene blad te nut
tigen omdat dit produktief blijft,
assimileert en dus vermoedelijk
ook meer vitaminen bevat dan
het in donker groeide.
Het lijkt mij niet onmogelijk, dat
er uit België en Frankrijk enige
vraag kan komen naar grond
stoffen voor de koffiebranderij.
Dit zal sterk samenhangen met de
prijs van koffie. Alleen als deze
heel duur is nemen gewone ge
bruikers genoegen met gebrande
cichorei.
Een erg wisselende vraag dus.
Een bezwaar daarbij vormt de
hoge vervoerskosten naar die
landen, wat de prijs af boerderij
zal drukken.
Er bestaat ook wat vraag naar de
gebrande wortel van de zijde van
reformhuizen en andere winkels
op biologisch-dynamische
grondslag.
Naar "witlofpennen" is er wel
vraag geweest. Hier en daar wor
den deze in kontrakt verbouwd,
maar niet in de veenkoloniën,
wellicht ook al wegens te hoge
vervoerskosten.
Enige verdere uitbreiding van de
witlofteelt lijkt nog wel mogelijk,
maar ik vind het niet waarschijn
lijk dat deze in de eerste jaren kan
plaatsvinden. Witlof is een tame
lijk dure groente, kost in de win
kel in Haren ƒ2,— per 500 g, in
enkele supermarkten 1,50.
Waar het merendeel van de Ne
derlandse gezinnen in de eerst
volgende jaren hun uitgaven
moeten beperken, zal de vraag
eerder gericht worden op goed
kopere groenten zoals peen en
koolsoorten.
De prijs als grondstof voor fruc
tose wordt beperkt door het feit,
dat het uit dextrose (dus uit
aardappelzetmeel) kan bereid
worden door isomerisatie. Op het
ogenblik vindt dat maar op be
perkte schaal toepassing, omdat
het moet konkurreren met in-
vertsuiker. bereid uit bietsuiker.
Uit een oogpunt van zoetkracht
mag de fructose 50% meer kosten
dan bietsuiker. Uit de hierboven
gegeven kostenraming is duide
lijk, dat dat tenminste 75% wordt,
nog afgezien van hogere fabrika-
gekosten, die ook nog aanzienlijk
kunnen zijn. Er is namelijk in het
geheel geen industriële ervaring
op dit gebied. Kleinere hoeveel
heden voor de chemicaliënhandel
zijn steeds uit dahliaknollen ge
maakt. Vorm en opbrengst daar
van maken het een aantrekke
lijker grondstof dan cichorei.
Alles bijeen verwacht ik dus niet.
dat cichorei zich in de veenkolo
niën kan ontwikkélen tot een al
gemeen bruikbaar gewas, dat op
enige schaal de graanverbouw
zou kunnen vervangen. Wel lijkt
een uitbreiding met enkele tien
tallen hektaren in de eerstvol
gende jaren mogelijk. Doordat er
gemakkelijk aan zaad valt te ko
men kan zo'n uitbreiding ook snel
van start gaan.
Dr. A.H.A. de Willigen
Schuitemaker
helemaal op de voorraad die in de
wortel ligt opgeslagen.
Pas aan het eind van de groeipe
riode begint het arbeidsintensieve
deel van dit bedrijf: afsnijden,
sorteren en verpakken van de
witlofstronken. Met het trekken
wordt daarom ptfs een begin ge
maakt wanneer de veldwerk-
zaamheden binnen vier weken
afgelopen kunnen zijn. Maar al
naar gelang vraag en prijs kan het
begin ook nog naar een iets latere
periode worden verschoven. Er
wordt met één rij kisten begon
nen, een week later volgt de
tweede en zo voort, zodat later in
de winter elke week een rij kan
worden geoogst en het werk dus
regelmatig over de winterweken
verspreid. Bij mijn bezoek op 24
november was het geheel in vol
bedrijf en zou er enkele dagen
later weer een rij worden geoogst.
In de kleinere tuinen in Glimmen
oogst men de pennen tamelijk
vroeg, legt ze enige tijd te drogen
en plant dan zo diep, dat de
koppen ca. 25 cm onder de grond
zijn. Eventueel wordt er later nog
aangeaard. Daarbij kan dus de
wortel behalve water nog op
nieuw voedingsstoffen uit de
grond opnemen, maar of dit wer
kelijk gebeurt is nog de vraag. Dit
alles kost wanneer men het voor
één enkel huishouden doet nogal
wat tijd en zorg en daarom zijn
verschillende eigenbouwers ertoe
overgegaan "groenlofte telen.
Voor deze teelt zaait men pas in
augustus. De daglengte en zon
nehoogte is dan niet meer vol
doende om de plant tot stengel
vorming aan te zetten. Er wordt
ook geen wortel van enige bete
kenis meer ontwikkeld en de
diepte van de grondbewerking
speelt geen rol meer. Er vormt
zich een krans van bladen van
ongeveer dezelfde vorm als van
Produktie van de wortel zou voor
drie doeleinden kunnen plaats
vinden: koffiesurrogaat, suiker
bereiding en als grondstof voor
de tuinbouw (trekken van witlof)-
Hoewel de cichorei van oudsher
als gewas voor klei- en zavel
gronden te boek staat, blijkt ze
ook op zandgrond uitstekend te
slagen. Er zijn twee belangrijke
voorwaarden, waaraan moet
worden voldaan. De grond moet
diep bewortelbaar zijn, tot ten
minste 70 cm. Een harde laag op
geringere diepte betekent dat de
pen zich splitst, zijwaarts uitloopt
en dan zomin voor fabrieksmati
ge bewerking als voor de tuin
bouw bruikbaar is. De grondbe
werking heeft daardoor enige
overeenkomst met die bij de ver
bouw van winterpeen. Verder
verdraagt het gewas bijna geen
stikstof, er mag maximaal 50
eenheden opneembare N in de
grond aanwezig zijn.
Zaaitijd is omstreeks 1 mei. De
gekweekte vormen zijn tamelijk
bestendig tegen nachtvorst. Het
laat gezaaide gewas stond er op
23.11 j.l. nog goed bij en had de
nachtvorsten van het begin van
deze maand zonder schade door
staan. In het vroeg gezaaide ge
was ontwikkelen zich bloemsten
gels en blauwe bloemen, ter
hoogte van 1 m of meer. Duur
Hoewel de stikstofbemesting
wegvalt, schat de heer Jansema
de kosten van verbouw 500,— a
1.000,— per ha hoger dan die
van de suikerbiet. O.a. is het zaad
duurder. Erg nauwkeurig kan dit
niet uitgerekend worden omdat
op het ogenblik op het betreffen
de land geen kunstmest maar al
leen kippemest komt en we dus
niet precies weten welk deel van
de bemestingswaarde daarvan
aan een bepaald oogstjaar dient
toegerekend te worden.
Voor zover bekend vindt in de
veenkoloniën geen kontraktteelt
van "pennen" plaats, maar er is
een geval bekend waarbij voor de
opbrengst van 1 ha 7500,— is
betaald franko huis bij de afne
mer. Dit komt niet zover af van
de schatting der kosten in verge
lijking met de bietenteelt, name
lijk dat de opbrengst wel op zijn
allerminst 6000,— per ha af
boerderij zal moeten zijn en eer
der tegen de 7000,— zou moe
ten liggen. Bij 4 ton/ha zou dat op
1500.— a 1750,'— per ton
produkt komen, dus aanzienlijk
boven de suikerbietenprijs bij een
eerder iets lager suikergehalte.
Als pennen voor de witlofteelt
laat men 2-3 cm van de onderste
bladkrans eraanzitten, wat het
opnieuw uitlopen sterk bevor
dert. Voor de koffiebranderij
worden de wortels gekopt afgele
verd. Ik meen, dat men ze vroeger
in droogschuren bewaarde om
enige vrijheid te hebben wat be
treft het tijdstip van aflevering.
Een Franse bezoeker vroeg aan onze redaktie, waarom in de
veenkoloniën geen cichorei werd verbouwd. De hoofdredakteur gaf
dit aan mij door om eens na te gaan, welke mogelijkheden er zijn.
Ik ken dit gewas uit Zeeland sinds 1929, waar de verbouw plaats
vond voor een fabriek van koffiesurrogaat. Het werd toen be
schouwd als een gewas voor de zavelgronden. Nu komt het alleen
nog als tuinbouwgewas voor, maar in Nederland noemen we het
dan WITLOF.
De heer Jansema heeft de cicho-
reiteelt als veldgewas tot nu toe
uitsluitend bedreven als toeleve
ring voor zijn witlofteelt gedu
rende de winter. In een vroegere
stal staan de bakken met "witlof-
De heer Jansema in de trekcel. Deze partij witlof is gereed om geoogst te
worden.
Mevrouw M. Jonkers-Kasemier,
die enkele huizen van mij van
daan woont, teelt het geregeld
voor eigen gebruik en had het nog
in de tuin staan. En twee tele
foontjes aan de tuinbouwvoor-
lichtingsdienst leverden mij het
adres van de heer W.P. Jansema
te Sellingen, die deze zomer 2xh
ha veldgewas had verbouwd.
Zijn boerderij bleek gemakkelijk
te vinden, er staat een groot bord
"witlof te koop". Voor hun uit
voerige inlichtingen over de
praktijk van de verbouw zeg ik
hen hierbij hartelijk dank.
Het geslacht Cichorium behoort
tot de familie van de composieten
en omvat in de Flora van Neder
land twee soorten: cichorei en
andijvie. Tot de naaste verwanten
behoort ook de schorseneer. De
wortel, waar alles om draait, is
aanvankelijk sterk vertakt met
vele haarwortels. Later in het sei
zoen zwelt ze op tot een penwor-
tel met hoogstens enkele dunnere
zijtakken. De wilde plant komt
alleen voor op de kleigronden
langs de grote rivieren en in Zee
land.
Ze sterft in de winter tot de grond
toe af maar de wortel is redelijk
winterhard en die groeit in het
voorjaar weer uit.
Cichorei en schorseneer zamelen
in hun wortels koolhydraten op in
de vorm van insuline. De stof is in
water oplosbaar en geeft na hy-
drolyse met zuren of met behulp
van enzymen de zoete suiker
fructose. Voor het gehalte wordt
15% opgegeven.
Het bedrijf van de heer Jansema te Over den Dijk Sellingen
van de groei minimaal 20-22 we
ken, de oogst valt dus op 1 okto
ber of later.
Voor de verbouw als "pennen"
voor de witlofteelt wordt er aan
gewerkt op een zo groot mogelijk
aantal en niet op een hoog wor
telgewicht. De opbrengst schom
melt dan tussen 25 en 35 ton/ha,
in Sellingen is 28 ton verkregen.
Het lijkt mogelijk door minder
dicht zaaien zwaardere wortels te
telen, wellicht tot 40 ton/ha.
De opbrengst van het gewas zoals
die nu is blijft dus duidelijk
achter bij die van de suikerbiet:
In dit gebied iets beneden de 60
ton a 16%, zeg 9 ton suiker, terwijl
40 ton/ha cichorei neerkomt op 6
ton suiker.
pennen" manshoog opgetast, in
vier rijen, in het pikdonker. Het is
een waterkuituur, er komt geen
grond aan te pas. Boven de sta
pels bakken hangen sproeiers, die
er water van 20-24 gr. over ver
spreiden. Begonnen wordt met de
hoogste temperatuur, later daalt
deze met ongeveer 1 gr. per week.
Er wordt een ruime overmaat
water gegeven, het overtollige
druipt af op de betonvloer, en via
de vroegere mestgoot naar een
voorraadbak in de grond, van
waaruit opnieuw wordt ver
warmd en opgepompt. Men voegt
aan het water geen voedingsstof
fen toe, de plant leeft gedurende
de groeitijd in de stal (vier weken)
