is
m Poolse landbouw als 100 jaar geleden bij ons
Wanneer wij iets willen begrijpen
van de positie van de Poolse boer en
de situatie waarin de landbouw zich
momenteel bevindt, is het wellicht
goed twee omstandigheden te be
lichten die de huidige situatie voor
een belangrijk deel bepaald hebben.
Polen is een land dat in de geschie
denis veelvuldig het toneel is geweest
van oorlogen. Verschillende buiten
landse heersers hadden het land ge
durende langere tijd bestuurd en
Polen vooral als een wingewest be
schouwd. Het platteland werd ver
waarloosd en uitgebuit. Alleen de
katholieke kerk heeft zich in die pe
riode het lot van de Polen aange
trokken en ook aktief geprobeerd het
platteland te ontwikkelen. Het is
daarom niet zo verwonderlijk, dat de
Poolse boeren een diepgeworteld
wantrouwen hebben tegen het Over
heidsgezag, terwijl de katholieke
kerk op het platteland zeer veel aan
hang heeft. Wellicht is het ook de
verklaring voor de sterke gehecht
heid aan het grondeigendom dat im
mers in woelige jaren vaak het enige
bezit vormde, dat niet zo gemakke
lijk kon worden afgepakt.
Grond in privé-handen
Ook het huidige kommunistische re
gime is er niet in geslaagd deze in
stelling te doorbreken. In de vijftiger
jaren werd in de gehele kommunis-
tisch wereld op krachtige wijze een
kollektivisatie - politiek doorge
voerd. In Polen is dat een totale mis
lukking geworden. In 1956 heeft de
toenmalige regering deze pogingen
officieel opgegeven en momenteel is
75% van het areaal in privé-handen.
De overige 25% is hoofdzakelijk af
komstig van grootgrondbezit dat
voor de tweede wereldoorlog in
Duitse handen was. Een tweede as-
pekt dat de huidige situatie in hoge
mate beïnvloed heeft, is de indus-
trialisatiepolitiek van de regering na
de tweede wereldoorlog. In lijn met
de kommunistische doctrine is grote
nadruk gelegd op het ontwikkelen
van de zware industrie. De industrie,
die de landbouw moet voorzien is
volkomen verwaarloosd. Men heeft
dit nu wel ingezien en probeert
daaraan meer aandacht te besteden,
maar het is duidelijk dat in deze
ekonomische moeilijke tijden dat
zeer moeilijk gaat.
Lage opbrengsten
Inmiddels wordt de Poolse land
bouw gekonfronteerd met enorme
tekorten aan benodigdheden zoals
machines, bestrijdingsmiddelen en
kunstmest. De opbrengsten zijn dan
ook voor onze begrippen zeer laag.
Het onderstaande overzicht geeft een
beeld van de ha opbrengsten van
énige belangrijke gewassen
(Opbrengsten in 1982). ton/ha
Tarwe 2.6
Rogge 2.16
Gerst 2.58
Haver 2.26
Aardappelen 15.5
Suikerbieten 27.5
Oliezaden 16.7
Wij moeten daarbij bedenken dat
het oogstjaar 1982 voor de meeste
gewassen gunstig geweest is, zodat de
resultaten nog meegevallen zijn. Hoe
moeten wij ons nu het leven van de
gemiddelde Poolse boer voorstellen?
Hij beschikt over zo'n 5 ha land en
uiterst primitieve hulpmiddelen. Er
zijn 3 miljoen boeren in Polen, die
voor hun hulpkrachtbronnen voor
een groot deel afhankelijk zijn van
Nog steeds vindt het transport op de bi
teelt. Het bouwplan bevat veel voer-
granen, ongeveer 40% van het
graanareaal wordt bijvoorbeeld met
rogge beteeld. Geleidelijk aan pro
beert men de omstandigheden op het
platteland enigszins te verbeteren. Er
wordt gezegd dat de elektriciteits
voorziening nu over het gehele land
verspreid is. Waterleiding evenwel
kan men uitsluitend nog vinden rond
de steden. Wij moeten natuurlijk niet
vergeten dat Polen een groot land is,
(8 x Nederland) dat vrij dun bevolkt
is (gemiddeld 112 inwoners per km2
vergelijkbaar met Nederland 342 in
woners per km2). Verbetering van de
voorzieningen kost zeer veel geld.
Daarbij komt nog dat het paard het
transportmiddel van het platteland
is. Voorzieningen zoals scholen, zie
kenhuizen en andere openbare ge
bouwen kuqnen dus maar een veel
kleiner gebied bestrijken dan in een
situatie waarbij andere transport
middelen voorkomen.
Afzet produkten
Wat doet de boer nu met de pro
dukten die hij voortbrengt. Voor de
zgn. basisprodukten, zoals granen,
aardappelen, vlees en melk is hij
aangewezen op de Staat, die vaste
inkoopprijzen heeft. De hierna vol
gende tabel geeft de prijzen aan die
ien in Polen op deze wijze plaats.
Voedseltekorten
Deze prijzen zijn de afgelopen twee
jaar drastisch omhoog gegaan om het
aantrekkelijker te maken voor de
boeren grotere hoeveelheden te ver
kopen aan de Staat. Men was wel
gedwongen tot deze politiek omdat
het land voor grote voedsel tekorten
stond. In het bijzonder geldt dit voor
vlees. De konsumptie daarvan was in
de zestiger en zeventigerjaren enorm
gestegen, terwijl de produktie van
veevoer tekort schoot. Polen, eens de
graanschuur van Midden Europa
moest op grote schaal importeren.
Dit kon nog wel in de tijden dat kre
diet verleend werd, maar de krediet
kraan werd een jaar geleden hele
maal dichtgedraaid. Dit gebeurde op
ekonomische gronden, maar ook op
politieke gronden, als straf voor de
machtsovername van de militairen
op 13 december 1981 en het verbie
den van de vrije vakbeweging Soli
dariteit. De importen liepen dras
tisch terug en de voedselschaarste
ontstond. De pluimvee- sektor bij
voorbeeld draaide bijna volledig op
gëimporteerde mais en de produktie
van broilers is nu 10% van vorig jaar.
Ook eieren zijn nauwelijks meer te
betalen. Diverse produkten kwamen
op de bon. De prijsverhogingen
(fotoJ. v. Velzen, Kruiningen)
chines, zaaizaad, kunstmest, bestrij
dingsmiddelen. Die zaken zijn maar
mondjesmaat voorradig en worden
bij voorkeur aan de gekollektiviseer-
de bedrijven geleverd. De boer blijkt
dus liever zijn produkten te houden,
dan er Zwloty's voor te krijgen
waarmee hij niets kan kopen.
Toekomst
Hoe ziet nu de toekomst eruit
voor de gemiddelde Poolse boer?
Ik geloof dat hij er relatief gezien
minder slecht aan toe is dan zijn
stadsgenoot. Hij heeft een produk-
tieplrn dat vooral gericht is om zijn
eigen behoeften te dekken. De grote
ekonomische problemen waarmee
Polen wordt gekonfronteerd gaan
aan hem dus enigszins voorbij. Veel
fundamentele verbetering in zijn
positie zit er echter de komende jaren
ook niet in. Daarvoor zou moeten
worden geïnvesteerd in een land-
bouw-toeleverende industrie en
voorts zouden betere bedrijfsbeno-
digdheden moeten worden geïmpor
teerd. Er wordt wel luid gezegd, dat
de landbouw een betere behandeling
moet krijgen in de Poolse ekonomie
dan voorheen, maar de ekonomische
malaise geeft mij niet veel hoop dat
op korte termijn deze woorden in
daden kunnen worden omgezet.
Ir. A.J.A. van Roven
Gezien de ernstige politieke en
ekonomische krisis waarmee het
Poolse volk thans wordt gekon
fronteerd, hebben wij gemeend er
goed aan te doen, de positie van de
Poolse boer in dit geheel wat nader
te belichten. De Nederlandse
Landbouwattachê voor Polen, ir.
A.J.A. van Roy en was bereid ons
de betreffende informatie uit de
eerste hand te verstrekken. Zijn
indrukken over het Poolse platte
land, de plaats van de boer daarin
en zijn visie op de toekomst voor de
agrarische sektor, treft u hierbij
aan. De foto's zijn ons ter be
schikking gesteld door de heer J.
van Velzen uit Kruiningen.
de 1.5 miljoen paarden. Er is dus een
goede kans dat onze gemiddelde
boer over een paard beschikt.
Gemengd bedrijf
Een reis door het Poolse platteland,
vooral tijdens de oogstperiode, geeft
een beeld dat wellicht honderd jaar
geleden ook in Nederland heerste.
Het ongeplaveide straatbeeld wordt
beheerst door paard en wagen en de
sikkels blinken terwijl het koren met
de hand op schoven wordt gezet. Van
struktuurbeleid of ruilverkaveling
heeft men nooit gehoord en dit zou
ook weinig kans maken in de Poolse
omstandigheden. Het gevolg is wel
dat de waterhuishouding grote pro
blemen geeft en dat de verkaveling
zeer slecht is. De Poolse boer is
hoofdzakelijk op zichzelf aangewe
zen. We zien dan ook vooral het ge
mengde bedrijfstype, waarbij de ak
kerbouw in dienst staat van de vee
voor 1982 gelden. De officiële waar
de van de Zwloty wordt gesteld op 1
Zwloty Dfl. 0,03. Die waarde
heeft niet dezelfde betekenis als bij
ons. In een kommunistisch land kan
men nu eenmaal niet zomaar geld
wisselen. Opkoopprijzen van de Staat
voor 1982
per 100 kg
Rogge
GersT >1440Zw,
Haver
Gemengde granen 1320 Zwl
Mais 1320 Zwl
Brouwgerst 1800 Zwl
Boekweit 3000 Zwl
Millet 2400 Zwl
Aardappelen 1600 Zwl
Melk 16,5 Zwl per liter
Vlees: per kg levend gewicht:
Varkens 125 Zwl
Jong vlees rundvee 110 Zwl
Ouder rundvee 90 Zwl
hebben echter niet het gewenste re
sultaat gehad. Het blijkt dus niet zo
zeer te liggen aan de officiële op-
koopprijzen, maar vooral aan het feit
dat de boeren met hun Zwloty's niet
kunnen kopen wat ze nodig hebben
voor hun bedrijfsvoering zoals ma-
15
