I Twee jonge ingenieurs introduceren f
1 nieuw bewerkingsprocédé voor vlas
Reakties praktijk bevredigend
Moeilijke zaak
Bleken
W Met biochemische prodédé:
Spannend
Historisch moment
Enzymen
Het enzylin-procédé
los van de houten kern van de stengel
en tijdens het zogenaamde zwingelen
en braken kunnen die twee dan ge
scheiden worden. Daarbij komt het
lint vrij dat gesponnen kan worden.
Dat roten gebeurt op twee manieren:
warmwaterroting en dauwroting. Bij
het eerste proces vindt dit plaats in
bakken met water van ca. 35 graden
Celsius. Een proces dat ongeveer 5
dagen duurt en veel minder tijd
vraagt dan dauwroten waarbij de
scheiding plaatsvindt in de open
lucht door schimmels. Het vlas ligt
dan maanden buiten. Groot gevaar
bij beide wijzen van roting is het zo
genaamde "overrating" waarbij het
proces te ver doorgaat hetgeen ten
koste gaat van de vezelsterkte. Bij de
roting spelen de enzymen een zeer
belangrijke rol. Zij maken de pectine
stuk waardoor het, zoals vermeld,
mogelijk wordt houten kern en ve
zels te scheiden uit het stro.
Maarten wist vanuit zijn studie dat er
met enzymen veel gedaan kan wor
den. Ze worden onder meer in de
levensmiddelenindustrie toegepast
om processen te versnellen en dus
onder meer goedkoper te maken.
Enzymen zijn bij verschillende be
drijven te koop maar sommige zijn
vrij duur. Maarten: "We moesten
een zodanige samenstelling enzymen
zien te krijgen dat die het door ons
beoogde werk op zouden kunnen
knappen. Proeven doen dus. Hon
derden. Tientallen verschillende en
zymen op velerlei manieren gekom-
bineerd tot er tenslotte een mengsel
uitkwam dat een behoorlijk resultaat
gaf. Die samenstelling is ons geheim
natuurlijk. Die is niet te koop
De heer H. Timmers van het IBVL
die de aktiviteiten van de twee inge
nieurs op de voet volgt en reeds op de
hoogte blijkt te zijn varide resultaten
van de nieuwste proeven bij Marti
net, stelt zich terughoudend en af
wachtend op. Voorlopig zien we er
niets in, is zijn kommentaar. Het
proces is te duur. Ze gaan uit van
groen onthouten, nat maken en dan
weer drogen: een lange weg. Boven
dien zijn de enzymen duur. Een
moeilijke zaak. Laat ze eerst maar es
komen met uitslagen van de spin-
kwaliteit en als dat goed is dan met
rendementsvergelijkingen. Voorlo
pig is dauwroten nog de beste me
thode", zo meent hij.
Dick en Maarten hebben hun proe
ven al eens voorzichtig in handen
gegeven van spintechnikus P.
Schwarts van Spinnerij Nederland in
Hengelo. Het eerste resultaat viel
niet tegen. Schwarts: "Bepaald niet
gek. Het ziet er goed uit. Op enige
punten moet nog wat verbeterd wor
den maar dan zie ik het wel zitten".
Een niet onbelangrijk voordeel van
het Enzylin-linnen is volgens hem de
lichtere kleur. Vooral in West-Duits-
land wordt vlas veel gebleekt om het
beter een andere kleur te kunnen
geven. Met dit vlas hoeft dat niet en
daardoor gaat het niet in sterkte
achteruit.
Zover zijn de twee enthousiaste on-
past. Dit vraagt overigens wel een
flinke investering. Technisch levert
een eventuele omschakeling geen
problemen op, zo menen Maarten en
Dick.
Ander bijkomend voordeel is dat het
enzylin-proces geheel kan worden
beheerst zodat er in tegenstelling tot
de huidige methoden een vezel van
konstante kwaliteit uitkomt. Overra
ting is ook niet mogelijk. De sterkte
van de vezel blijft zonder meer goed.
Eindelijk waren ze zover dat de be
schermde sfeer van het laboratorium
moest worden verlaten om de kon-
frontatie met de praktijk aan te gaan.
De vezels moeten nog wat losser
Dick van der Sar en Maarten van Hoorn bekijken het resultaat van de enzymbehandeling van vlas in het Biotechnicon....
Ziet er niet slecht uit...
Vlaslinnen is de enige natuurlijke europese vezel die toegepast wordt
bij het maken van kleding e.d. Dit uit vlas verkregen linnen is vergele
ken met andere natuurlijke en synthetische stoffen duur.
Vooral als gevolg daarvan is de vlasteelt in ons land sterk teruggelopen, j
Het verkrijgen van lint uit de vlasstengel vereist veel werk, tijd en
energie. Wil linnen weer kunnen konkurreren dan zal daar iets aan
gedaan moeten worden. Vele onderzoekers in meerdere landen zijn al
jaren bezig met het zoeken naar betere en goedkopere methoden om
deze lint, de grondstof voor de spinnerijen, te verkrijgen. Twee aan de
Landbouwhogeschool afgestudeerde jonge ingenieurs, de heren D.M.
van der Sar en M. van Hoorn, menen een nieuwe methode te hebben
gevonden die goede perspektieven biedt. Temidden van het middagmaal
nuttigende studenten vertellen zij in de kantine van het Biotechnicon te
Wageningen hun verhaal over "De ontsluiting van vlas met enzymen".
"Toen werd het spannend" vertelt
Dick. "Wij hadden zekerheden maar
ook onzekerheden. Een opsteker was
dat we wisten dat de vezel sterk ge
noeg bleef maar de kleur was anders
en de struktuur ook: iets minder
zacht en soepel. Enfin, wij met onze
monsters naar Zeeuws-Vlaanderen,
naar vlasser L. Martinet in Koe
wacht. De reakties bleken niet direkt
negatief maar te juichen stonden ze
ook niet. Er moest nog wel het een en
ander aan verbeterd worden, zo
vonden ze.
Bepaald aangemoedigd kropen ze
weer het lab in. Meer proeven. En
vrijdag 3 december j.l. was het dan
zover dat het tweetal nieuwe proeven
los kon laten op de braakmachine
van Martinet. Nieuwsgierig drongen
Maarten, Dick, Martinet en werkne
mer Goossens zich rond het resul
taat. De vlassers bekijken en betasten
de bundels aandachtig en vergelijken
ze met warmwaterrootlint zonder
iets te zeggen. Zijn we hier in de
halfdonkere fabriekshal van Marti
net getuige van een voor de vlaswe
reld hjstorisch moment en stappen
we over de drempel naar een totaal
andere technologie in de vlasbewer
king?
De reakties zijn voorzichtig positief.
Martinet en Goossens zijn niet hele
maal tevreden maar wel verbaasd
over de verbeteringen die zijn be
reikt. Toch moet er nog wel wat ge
beuren. Martinet desgevraagd: "Ze
zijn hier al eerder geweest en toen
was ik nogal skeptisch maar ik neem
ze nu toch wel serieus. Het resultaat
is nog wel niet regelmatig genoeg
maar het lint is in ieder geval schoon
en zacht. Het begint er alleszins op te
lijken. Het lint is zeer stefk boven
dien. Dat het wat lichter van kleur is
lijkt me geen punt maar waar het nu
nog om gaat is hoe het zich houdt in
de spinnerij want dat is natuurlijk
van groot belang. Je moet er op effi
ciënte wijze een goed produkt van
kunnen maken".
derzoekers dan gekomen. "We weten
dat ons principe werkt en dat is na
tuurlijk al heel wat. Nu zullen we nog
aan moeten tonen dat ons procédé
ekonomisch en technisch haalbaar
is". Voor dat onderzoek denken ze
ongeveer 175.000,— nodig te heb
ben. Een subsidieverzoek, onder
steund door een uitvoerig rapport
werd inmiddels ingediend bij de
Kommissie Biotechnologie. Van de
aangeschreven ministeries en instel
lingen heeft Ekonomische Zaken in
principe reeds zijn medewerking
toegezegd.
Van der Sar en van Hoorn hebben,
gestimuleerd door de ervaringen tot
nu toe. een firma opgericht, ge
naamd "Enzylin". Daarmee richten
ze zich nu ook formeel op de ont
wikkeling van een enzymatische be
handeling van vlas en de verkoop en
begeleiding van deze nieuwe tech
niek.
"We gaan dus duidelijk marktgericht
denken. De vlasverwerking zit mo
menteel sterk in de verdrukking en
wij zijn er van overtuigd dat de vlas
wereld een nieuwe en goede methode
wel over wil nemen. We zijn er goed
van doordrongen dat je daarbij wel
met duidelijke en konkrete maatre
gelen moet komen. Die zekerheid
willen ze hebben. Die willen we ze
geven ook en we zijn al een heel
eind!!!
J. Wierenga
Ondanks herhaalde pogingen lukte
het plantenekoloog van der Sar niet
aan werk te geraken. Bij toeval
hoorde hij dat er in Ierland onder
zoek wordt gedaan naar een enzy
matisch proces bij de vlasverwerking
en zijn nieuwsgierigheid was gewekt.
Tussen hem en studievriend van
Hoorn, biochemicus en eveneens
zonder werk, ontstond al snel een
eendrachtelijke gedrevenheid om te
onderzoeken in hoeverre zij via dit
enzymatisch proces een impuls zou
den kunnen geven aan de verwer
king en later mogelijk de teelt van
vlas. Beiden vulden elkaar daarbij
qua opleiding goed aan.
Uit kort maar intensief onderzoek
bleek het duo al gauw dat er moge
lijkheden moesten zijn. Na een plek
je in het Biotechnicon bevochten te
hebben kon de speurtocht beginnen
naar een juiste formule voor een
mengsel van enzymen die de vlas
stengels zouden moeten ontsluiten.
Om te begrijpen, zo zegt Dick var
der Sar, waar we nu eigenlijk mee
bezig zijn zal ik eerst even wat uit
leggen. Vlas moet geroot worden
Het doel daarvan is om de pectine
die de vezel omgeeft en vasthoudt, al
te breken. Daardoor komt de vezel
Hoe werkt het proces van Sar en van
den Hoorn?
Dick: "Ons procédé' dat wij het En
zylin-procédé zijn gaan noemen,
heeft de meeste overeenkomsten met
warmwaterroten. Ook wij hebben
warm water nodig, waarin het vlas
gedompeld wordt. Aan dit water is
door ons een enzym-preparaat toe
gevoegd. Doordat dit mengsel zeer
snel begint te werken en zeer effi
ciënt alleen dat doet wat wordt ge
vraagd, werken wij veel sneller dan
de twee bestaande methoden. An
derzijds zijn er ook verschillen.
Om te beginnen wordt ons vlas vóór
de enzymbehandeling al een keer
groen gebraakt. Daarmee kunnen we
dan in 6 uur een scheidingsresultaat
bereiken dat gelijk is aan warmwa
terroting waarmee ca. 5 dagen zijn
gemoeid. Hét grote voordeel van ons
procédé is dan ook dat het een kon-
tinu arbeidsproces kan zijn waardoor
veel op tijd en arbeid kan worden
bespaard.
Bovendien zijn er geringere hoeveel
heden water en energie nodig terwijl
het afvalwater niet stinkt". De ve
reiste machines e.d. zijn dezelfde als
die bij de gangbare methoden wor
den gebruikt, maar ze moeten op een
aantal onderdelen worden aange-
In de fabriek van L. Martinet (r) worden de proeven door de "echte" braakma
chine geleid. Dick van der Sar (l) kijkt gespannen toe
11
