De compressor als snoeihulp
voor de fruitteler
it
Vanaf een kleine compressor kan
middels een leiding de perslucht hon
derden meters van de boomgaard
worden ingebracht.
Pneumatische beitel voor het afsnij
den van de eigen wortel bij peren.
Boomtoppen en zware takken worden in een mum van tijd met behulp van de
pneumatische stokschaar doorgeknipt.
Een compressor is een luchtpomp die de buitenlucht samenperst. In de fruitteelt worden hoofdzakelijk
zuigercompressoren gebruikt aangedreven door de aftakas van de trekker, een electromotor of een benzi
nemotor. Het gebruik van pneumatische hand- en stokscharen draagt in belangrijke mate bij tot werkver-
lichting en arbeidsbesparing voor de fruitteler. De pneumatische apparatuur kan derhalve gezien worden als
een onmisbare snoeihulp voor de fruittelers.
Eén- en tweetrapscompressor
Bij de ééntrapscompressor wordt de
gewenste einddruk verkregen in één
cylinder; "trap" genaamd. In één
trapslag kan de lucht van 1 tot 10 bar
worden samengeperst. Bij hogere
drukken ontstaat oververhitting en
neemt de levering van perslucht sterk
af. Om deze reden zijn vele zoge
naamde "garage compressoren"
voor gebruik in de fruitteelt onge
schikt. De benodigde druk voor
moersleutels e.d. bedraagt slechts ca.
6 bar en voor snoeischaren daaren
tegen ca. 9 bar. Hierbij komt nog de
noodzakelijke overkapaciteit voor de
aan- en afslagregeling. Een com
pressor voor fruitteeltgebruik dient
daarom minimaal een druk van 12
13 bar te leveren.
Voor levering van een druk van 10
tot 16 bar is een tweetrapscompres
sor nodig. De eerste trap brengt de
druk bijv. naar 4 bar, de tweede trap
verhoogt de druk tot 16 bar (4^). Het
rendement van de compressor wordt
verhoogd door de lucht te koelen op
weg van de eerste naar de tweede
trap.
De schuurcompressor
Bij de aanschaf van een schuurcom
pressor kiest men automatisch voor
een beperkte compressorkapaciteit.
Het is immers niet aantrekkelijk om
veel lucht, voor boren, zagen e.d.
middels dikke luchtleidingen over
grote afstanden naar het werktuig te
voeren. Bovendien levert een zware
elektromotor veelal bezwaren op
voor het elektrische net.
Een compressorkapaciteit waarbij
een hoeveelheid lucht van 3001/min.
wordt aangezogen zal veelal vol
doende zijn. Men kan dan werken
met ca. 8 kleine scharen, ca. 3 stok
scharen of één kankerfrees. Een
compressor met een kapaciteit van
150-300 1/min. kan worden aange
dreven met een elektromotor van
respektievelijk 1,5 en 3 pk. Derge
lijke motoren kunnen zonder extra
voorzieningen worden aangesloten
op elk krachtstroom-net.
Omdat voor de snoei een werkdruk
van ca. 9 bar nodig is zal vanwege
kleine drukverliezen. alsmede de
verschildruk die nodig is voor de
aan- en afslagregeling en een over
druk van 2 a 3 bar om de lucht te
"drogen" (zie artikel Perslucht) een
compressiedruk van 13 a 15 bar(ato)
nodig zijn.
De ketelinhoud dient groter te zijn
naarmate dé compressorkapaciteit
kleiner en de onregelmatigheid in de
afname groter is. Dit betekent dat
voor fruitteeltgebruik een tank
grootte van ca. 200 a 3001 voldoende
zal zijn. Om het dagelijkse aftappen
van kondenswater te voorkomen kan
de compressor worden voorzien van
een automatische condensaftap.
De compressor wordt bij voorkeur
opgesteld op een koele plaats op
enige afstand van de woning. Aan de
beveiliging van draaiende delen zal
de grootste zorg moeten worden be
steed. Het is immers duidelijk dat de
regelmatig aan- en afslaande com
pressor de nieuwsgierigheid van kin
deren kan oproepen. Koppel verder
draaiende gereedschappen en scha
ren af zodra deze niet meer worden
gebruikt.
Door middel van bovengrondse
dunne luchtleidingen (diam. 10 a 12
mm) kan de perslucht wel tot 500
1000 m in de boomgaard worden
gebracht. Daar wordt de lucht ver
zameld in een klein mobiel drukvat
(tussenstation). Vanaf dat punt kan
met één of meer leidinghaspels tus
sen de boomrijen worden gesnoeid
(diam. 6 8 mm). Luchtleidingen
dienen zodanig ruim te worden ge
kozen zodat er geen verliezen optre
den groter dan 16 bar (tabel 1).
Waterpistool geschikt voor aansluiting op perslucht geeft het effekt van de
hogedrukreiniger.
Drukleidingen van grotere diameter
kunnen beter ondergronds worden
aangelegd voorzien van diverse af-
tappunten (bijv. diam. 25 x 21 mm)
of polyetheenbuis (diam. 25 x 20,4
mm). Ter verwijdering van vocht uit
de leiding zullen er diverse konden-
saftappunten moeten worden aan
gebracht.
De mobile compressor
Op bedrijven met een verspreide
perceelsligging, of waar met grote
luchtverbruikende gereedschappen
moet worden gewerkt, is een mobile
compressor-installatie gewenst.
Soms wordt de compressor als. aan
bouw geleverd voor de twee-wielige
trekker, of voorzien van een ver
brandingsmotor geplaatst op een
tweewielig wagentje achter de auto.
Veelal zal de compressor met de af
takas van de trekker worden aange
dreven.
In plaats van de trekker continu te
laten draaien - voor een gering
luchtverbruik tijdens het snoeien -
geven we de voorkeur aan een druk
vat. Door het toepassen van een
drukvat kan op brandstof worden
bespaard, vervuilt de trekker minder
en wordt lawaai voorkomen. Afhan
kelijk van het luchtverbruik van de
schaar, de overdruk en grootte van
het vat kan er enige tijd achtereen
worden gesnoeid (tabel 2). Voor hel
oppompen van drukvaten zal de
compressor een persdruk moeten le-
aangezogen lucht per minuut. Met
een dergelijke kapaciteit kunnen
grote luchtverbruikers zoals frezen,
kettingzaag, heggeschaar of paalga-
tenboor worden aangedreven. Van
wege het grote drukverlies zullen dan
de luchtslangen van de compressor
naar het werktuig ruim moeten zijn.
(ca. 12 mm) en zo kort mogelijk
(maximaal 20 m).
Gezien het grote gewicht van de
compressor en luchttank verdient het
aanbeveling om het geheel samen te
bouwen op een onderstel voorzien
van wielen. Evenals bij de schuur
compressor beschreven dient het on
derhoud goed te worden uitgevoerd.
Dagelijks zal het condenswater uit
het kleine en grote drukvat moeten
worden afgetapt.
Scharen
Kleine scharen knippen takken tot
ca. 2,5 cm diam. en hebben een
luchtverbruik van 15 a 25 1/min. bij
6-10 bar. Hoe lager de nodige werk
druk, des te langer er met een luch-
voorraad kan worden gewerkt (tabel
1).
Dunne scharen liggen soms beter in
de hand. Een dunne soepele nylon
verbindingsslang van diam. geeft een
maximaal beweginscomfort. Vaak
worden er met kleine scharen (te)
weinig takken in de boom vervan
gen.
Stokscharen knippen takken tot
ongeveer 4 cm. diam. en
hebben een luchtverbruik van ca.
40 k 50 1/min. bij 10 bar. Korte stok
scharen (ca. 90 cm) werken gemak
kelijk. Door de 'stok' op te sluiten
in een pvc-buis wordt een goede iso
latie verkregen. Met stokscharen
knipt men sneller "kapstokken" (te)
weinig dunne takken en soms (te)
veel dikke takken.
Werkverlichting en
arbeidsbesparing
Bij de snoei worden er ca. 1000
knippen per uur gegeven. Het is
duidelijk dat door de mechanische
knipbeweging er op spierkracht kan
worden bespaard.
Het gewicht van de schaar moet
evenwel worden gedragen - gedu
rende maanden aaneen - met ge
strekte of gebogen arm waardoor er
toch overbelasting van spieren kan
optreden. Hierdoor kunnen er spier-
klachten in de arm of de schouder
optreden. Ontlasting, werkafwisse-
ling en armoefeningen kunnen over
belasting van spieren tegen gaan.
Vergeleken met handscharen blijkt
dat er door het gebruik van pneu
matische scharen 10-30% vlugger
kan worden gewerkt. Dit komt om
dat er sneller kan worden geknipt en
het tempo beter is vol te houden.
Het uitfrezen van aantastingen door
vruchtboomkanker gaat snel en goed
met behulp van perslucht.
Door: C. van de Vrie, Konsulent-
schap voor de Tuinbouw "Zuid-West
Nederland" te Goes
Voor één bedrijf van ca. 8 ha ligt de
verwachte besparing tussen de 50 en
150 uur.
Werkmethode
Het beste snoeit men vanaf de com
pressor met drukvat, of tussenstation
de boomrij in. Rechtshandige perso
nen staan rechts van de rij "op de
hand". Grotere slanglengtes dan 150
meter zijn de oorzaak van drukver
liezen en werken moeilijk.
Grotere boomtoppen en zware
takken worden soms beter vooraf
met de kettingzaag, de takke-
schaar of de pneumatische stok
schaar behandeld.
Daarna wordt de onderhouds en
vruchthoutsnoei met de kleine
pneumatische handschaar uitge
voerd.
Lichte boomtoppen kunnen veelal
in eenzelfde werkgang met de
kleine schaar worden gesnoeid. Op
een plukslede met plateau, opstap
of kleine aluminium trap zijn re
latief hoge toppen goed bereik
baar.
Sterk groeiende rassen, rassen
zoals Boskoop, Winston e.d. kun
nen beter met korte stokscharen
worden gesnoeid. Hiermee kunnen
dikke takken worden gesnoeid en
is het zicht op het werk beter.
Al
De kleine scharen werken gemakke
lijk bij het snoeien van kleine bomen
en zijn onmisbaar voor de vrucht
houtsnoei.
Scharen
Kleine scharen wegen 0,5-0,8 kg,
knippen takken tot ca. 2,5 cm dm., en
hebben een luchtverbruik van 15 a
25 1/min. bij 5-9 bar (ato) met geïso
leerd handvat. Hoe lager de nodige
werkdruk hoe langer met een lucht-
voorraad kan worden gewerkt. Dun
ne scharen liggen soms beter in de
hand. Een dunne soepele nylon ver
bindingsslang van 4 mm. dm. geeft een
maximaal bewegingskomfort. Vaak
worden er met kleine scharen te
weinig dikke takken in de boom ver
vangen.
Stokscharen wegen 3,2 kg, knip
pen takken tot ca. 4 cm f en hebben
een luchtverbruik van ca. 40 50
1/min. bij 9 bar (ato). Korte stok
scharen (ca. 90 cm) werken gemak
kelijk. Door de "stok" op te sluiten in
een pvc-buis wordt een goede isolatie
verkregen. Met stokscharen knipt
men sneller "kapstokken"; (te) wei
nig dunne takken en soms (te) veel
dikke takken.
Tabel I
Drukverlies per 100 m slaglengte, exklusief koppelingen,
waterafscheiders e.d. bij aanvangsdruk van 10 bar.
Tabel 2
Snoeiduur bij diverse drukvatgroottes, als dat drukvat
tot 16 bar wordt opgepompt en de werkdruk 9 bar
bedraagt. 1)
vrije lucht in
inwendige leidingdiameter
in mm
liters/min.
8
10
12
14
30 - kleine schaar
0,04
0,02
50
0,10
0,04
-
-
100 - grote schaar
0,35
0,16
0,05
-
300 - frees
2,68
0,88
0,35
0,16
500 - frees
-
2,27
0,91
0,42
700 - zaag
-
-
1,70
0,79
1000
-
1,53
inhoud drukvat
in 1
kleine schaar
20 1/min.
stokschaar
100 1/min.
frees
60% van 300 1/min.
400
2 uur
30 min.
15 min.
600
3
45
20
800
4,5
60
30
1000
6
80
40
2000
12
150
75
1) 1 bar ca. 1 ato (atm.)
veren van ca. 16 bar. Hiervoor is een
tweetrapscompressor nodig. De ge
wenste kapaciteit bedraagt voor ge
bruik in de fruitteelt 600 tot 1000 1
13
