Zorg voor een verantwoorde
mechanisatie in uw preiteelt
ing. A.J. van Oijen
Demonstratie
witlofwortelen
rooien
Preidag in Breda
Kosten-aspekt
Kleinschalig
Geen koncessies
Overige facetten
Konsulentschap Tuinbouw - Tilburg
vrije hoogte hebben van minimaal 50
cm. Eveneens is dit ter voorkoming
van bladbreuk. Bij gebruik van een
lichter wordt de prei met de hand uit
de grond getrokken. Hierbij is het
wenselijk de plant steeds bij de stam
vast te pakken en vooral niet bij de
bladeren. In het bijzonder wanneer
de prei wat vast in de grond zit kan
men dan meer kracht uitoefenen en
het kapottrekken van de bladeren
wordt eveneens tegengegaan. Hoe
verder met het produkt te handelen
is afhankelijk van de plaats waar het
wordt geschoond. De snelste metho
de is het veilingklaar maken recht
streeks op het veld. Hierbij moeten we
oppassen voor vervuiling van de kis
ten, hetgeen kan worden bereikt
door het gebruik van sleden, of leeg
fust onder de kisten. Indien de scho-
ningshandelingen in de schuur
plaatsvinden, is het van belang de
prei op twee rijen in de lengte-rich
ting van de wagen te leggen, waarbij
steeds alle wortels van de prei naar
de buitenzijde zijn gericht.
Behalve plantmachines en lichters
zullen op de prei-dag ook nog andere
machines, werktuigen en hulpmid
delen worden gedemonstreerd en
getoond. Deels zijn dit eigen vindin
gen en deels nieuwe ontwikkelingen.
Een heel pakket waarmee op bedrij
ven met relatief kleine oppervlakten
zowel in technisch als ekonomisch
opzicht goed valt te werken. Onge
twijfeld zullen hierdoor diverse telers
ideeën kunnen opdoen om hun eigen
prei-mechanisatie nog enigszins bij
te stellen.
Naast de mechanisatie voor de kleine
oppervlakten krijgt ook de "groot
schalige" preiteelt de aandacht.
Hiervoor zijn rooimachines al dan
niet in kombimatie met opvoerband,
en in het verlengde daarvan afsnij-
en wasmachines, aanwezig.
Op vrijdag 8 oktober wordt er een
demonstratie "rooien van vlakvelds-
geteelde witlofwortelen" gehouden.
Deze demonstratie wordt georgani
seerd door de proeftuin M.O.G. te
Barendrecht, het C.A.D. voor Be-
drijfsuitrusting en Arbeid in de
Tuinbouw te Wageningen, de N.T.S.
en het Konsulentschap voor de
Tuinbouw "Zuid-West Nederland"
te Goes. Op deze dag zullen ver
schillende rooisystemen te zien zijn.
De demonstratie wordt gehouden op
een perceel witlofwortels op het be
drijf van de heer G. ëacobs, Provin-
cialeweg 4, Oude Tonge, Goeree-
Overflakkee. Vanuit Zeeland is het
perceel te bereiken door richting
Rotterdam aan te houden. Het de
monstratieterrein ligt dan 4 km
voorbij Oude Tonge. Uit de rest van
het land is het perceel te bereiken
door vanaf het Hellegatsplein rich
ting Vlissingen te gaan. Het terrein
ligt dan 4 km vóór Oude Tonge.
Ter plaatse wordt de richting met
borden aangegeven. De aanvangstij
den van de demonstratie zijn: 10.30
en 14.00 uur.
Bij slechte weersomstandigheden
wordt de demonstratie uitgesteld tot
dinsdag 12 oktober. Informatie over
het uitstellen van de demonstratie
kan men krijgen via tel. 01100 -
15335 en de radio via de berichten
voor Land- en Tuinbouw om 6.40
uur en/of 12.30 uur.
Op 15 oktober a.s. zal op de proef
tuin en de veiling te Breda een prei
dag worden georganiseerd. Tijdens
deze dag zullen diverse rooi- en
wasmachines worden gedemon
streerd. Er is ook een tentoonstelling
ingericht waar hulpmiddelen opge
steld staan.
De afgelopen jaren bestaat er een toenemende belangstelling voor een
steeds verdergaande mechanisatie in de preiteelt. Op zich een verheu
gende ontwikkeling, gezien de grote arbeidsbehoefte die het telen en
veilingklaar maken per oppervlakte-eenheid vergt. Anderzijds zijn er
ook nog andere zaken die bij uitbouw van de mechanisatie in acht
dienen te worden genomen.
Nieuwe machines die mogelijk nu al,
of straks goed werk zullen leveren,
doch onoverkomelijk hoge aanschaf-
en daaruit voortkomende hoge jaar-
kosten vergen. Het ligt voor de hand
dat dit uit rentabiliteits-overwegin-
gen bezien het beste kan worden ge
dragen naarmate de oppervlakte prei
groter is. Een cijfermatig voorbeeld
zou hierbij het een en ander nog
kunnen verduidelijken. De thans
bekende aankoopprijzen van de
nieuwe machines zijn ons echter nog
maar ten dele bekend en hebben in
sommige gevallen een voorlopig ka
rakter. Overigens zijn de omstandig
heden op bijna elk bedrijf anders,
waardoor een berekening voor het
eigen bedrijf meer waarde heeft en
ook steeds dient plaats te vinden.
Hopelijk leest U uit het voorgaande
niet dat we de prei-mechanisatie
geen warm hart toedragen. We zijn
er ons terdege van bewust, dat voor
een gewas met zo veel benodigde ar
beidsuren een toenemende mecha
nisatie onontbeerlijk zal zijn. In dit
kader is het dan ook een verheugend
feit, dat diverse konstrukteurs zich
Hiertoe behoren onder meer de
werkkwaliteit en het kosten-pakket.
Op 15 oktober a.s. zal op de proef
tuin en de veiling te Breda een prei
dag worden georganiseerd. Tijdens
deze dag zullen diverse rooi- en
wasmachines worden gedemon
streerd. Bovendien is een tentoon
stellingsruimte ingericht, waarin
allerlei hulpmiddelen met betrek
king tot de prei worden getoond.
Voor de prei-telers meer dan de
moeite waard deze dag te bezoeken.
Tegen de achtergrond van bovenge
noemde overwegingen willen we
trachten enkele belangrijke facetten
op een rijtje te zetten. Mogelijk levert
het een bijdrage tot een vruchtbaar
der bezoek aan de preidag.
Tabel I Ontwikkeling oppervlakte
preiteelt in Nederland
Jaar Oppervlakte in ha
1970 1.265
1975 1.631
1980 1.960
1981 2.035
Uit de cijfers van tabel I blijkt aller
eerst dat de preiteelt in het volle-
grondsgroenteteeltgebeuren een be
langrijke plaats inneemt. Dit geldt te
meer als hierbij ook de intensiteit
van de teelt in ogenschouw wordt
genomen. Mede afhankelijk van
teeltmethoden en perioden zijn saldi
haalbaar van 10.000 tot 20.000
per ha. Ten aanzien van de arbeid
varieert de behoefte van 700 - 1.300
uren per ha. Vervolgens kan worden
vastgesteld dat de oppervlakte prei
vanaf 1970 tot heden een gestadige
groei doormaakt. In hektaren uitge
drukt gaat het hierbij om 770 ha,
hetgeen overeenkomt met een toe
name van ruim 60%. Oorzaken van
deze ontwikkeling zijn ongetwijfeld
van verschillende aard. Enerzijds
kunnen hiertoe de toenemende me-
chanisatie-mogelijkheden worden
gerekend en anderzijds de relatief
gunstige afzetperspektieven; zowel
het planten alsmede een deel van de
oogstwerkzaamheden kunnen met
machines en/of werktuigen geschie
den. Niettemin bleef de teelt tot he
den veel arbeidsuren vergen. Debet
hieraan is vooral het onderdeel vei
lingklaar maken. Aan de afzetzijde
heeft prei de afgelopen decennia min
of meer de wind in de zeilen gehad.
Weliswaar deden zich perioden voor
met minder goede prijzen, doch ge
middeld behoeft men niet ontevre
den te zijn.
tekent dat 203 ha niet zijn vermeld.
Het betreft hierbij het areaal dat pas
via de augustus/septembertelling
-wordt vastgesteld. Aangenomen mag
worden dat een belangrijk gedeelte
van deze 203 ha tot de winterprei
behoort. Daar het karakter van
herfst- en winterteelt nauwelijks ver
schil vertoont, behoeft het ontbreken
van de augustus/september-telling
geen afbreuk te doen aan de groot
te-indeling per groep bedrijven. Uit
tabel II blijkt tevens dat in Neder
land op 3.467 bedrijven de preiteelt
wordt beoefend. De betrekkelijk
kleine oppervlakte per bedrijf wordt
hierin duidelijk bevestigd doordat
van de 3.467 bedrijven er 2.883, of
wel 82% zijn met een oppervlakte
kleiner dan 1 ha. Vervolgens zijn er
422, ofwel 12% met een oppervlakte
van 1 - 2 ha per bedrijf. Hieruit volgt
dat het aantal bedrijven dat meer
dan 2 ha prei teelt nog slechts 162,
ofwel amper 5% bedraagt.
Zoals werd vermeld bestaat voor en
kele onderdelen in het totale preige-
beuren de mogelijkheid tot mecha
niseren. Allereerst betreft het hierbij
de plantmachines. Werktuigen, die
een belangrijke besparing en huma
nisering van de arbeid opleveren.
Tot heden gaat het hierbij om ma
chines met een relatief lage aan
schafprijs, die ook vaak bij andere
gewassen inzetbaar zijn. Mede in dit
licht bezien vormen de hieruit
voortvloeiende machine-jaarkosten
in ekonomisch opzicht vrijwel nooit
een probleem. Hetzelfde geldt voor
bewegende lichters. Ook hierdoor
wordt winst geboekt op arbeid en
gaat het bij de jaarkosten om relatief
lage bedragen. VI: zie onderaan het
artikel.
Mogelijk is de afgelopen jaren her en
der de indruk gewekt dat de preiteelt
tot de grootschalige gewassen be
hoort. Een gedachtengang die met
name bij de outsiders kan zijn ont
staan bij waarneming van grote ma
chines in sommige preivelden. De
meeste insiders zullen ongetwijfeld
een ander beeld voor ogen hebben
en zich er wel terdege van bewust
zijn dat de oppervlakte per bedrijf
veelal maar beperkt is. Ter illustratie
hiervan dienen de volgende cijfers.
Tabel II
Oppervlakte per
bedrijf in ha Aantal bedrijven
0,01 -0,25 1.407
0,25 - 0,50 779
0,50 - 1 697
1-2 422
2-5 47
5 - 15 12
totaal 3.467
Bij het uittrekken moet de prei bij de stam worden vastgepakt.
met veel ijver en bekwaamheid op de
prei-mechanisatie hebben gestort.
We vertrouwen er dan ook op, dat zij
het aantal benodigde arbeidsuren in
de preiteelt nog aanzienlijk verder
weten te beperken. Anderzijds kun
nen we er niet omheen, dat - gezien
de kleinschaligheid waarop de prei
teelt wordt bedreven - grote en dure
machines maar beperkt inzetbaar
zullen zijn. Misschien versterkt deze
konstatering extra impulsen aan de
konstrukteurs om ook voor de be
drijven met kleinere oppervlakten
nog meer "aangepaste" machines te
ontwikkelen.
De oppervlaktegroei van de Neder
landse preiteelt heeft ongetwijfeld
mede plaats kunnen vinden door
steeds opnieuw een betere kwaliteit
aan te bieden. Hieraan heeft U als
telers de afgelopen tien jaren hard
gewerkt. Kwaliteitsvorderingen wer
den verkregen door onder meer een
betere ziekten- en onkruidbestrijding,
gewijzigde teeltmethoden en zorgvul
diger veilingklaar maken. Hierbij
werd de helpende hand geboden door
proeftuinen, instituten en verede-
lingsbedrijven middels onderzoek en
het beschikbaar komen van nieuwe
rassen.
Anno 1982 omvat de aanvoer dan
ook een behoorlijk percentage kwa
liteit I prei. Natuurlijk nog voor ver
betering vatbaar, doch in vergelij
king met een tiental jaren geleden
een aanzienlijke vooruitgang. Een
winst die overigens nodig was en ze
ker nog verder moet worden uitge
bouwd. Een facet dat ook terdege bij
verdere intensivering van de mecha
nisatie dient te worden onderkend.
Met andere woorden: inzet van
nieuwe machines en hulpmiddelen
mag niet ten koste gaan van de kwa
liteit van het eind-produkt. Natuur
lijk beseffen wij, dat het juist bij prei
moeilijk zal zijn in dit opzicht het
handwerk op alle onderdelen volle
dig te benaderen. Toch zal hierop het
streven moeten worden gericht,
waarbij - nogmaals - weinig marge
bestaat. Een hoogwaardige kwaliteit
is nodig voor afzet en prijs.
Een goed gewas prei telen betekent
nog niet dat het ook als zodanig op
de veiling komt. Met name de han
delingen rondom het rooien en vei
lingklaar maken hebben hierop een
grote invloed. Het leeuwedeel van de
prei wordt thans losgereden middels
een lichter die wordt voortbewogen
door een trekker. Van belang hierbij
is, dat de trekkerwielen voorzien zijn
van bladbeschermers om onnodige
bladbreuk te voorkomen. Helaas
worden deze nog op een relatief klein
aantal bedrijven gebruikt. Uit kwali
teitsoverwegingen zijn ze echter on
misbaar. Vervolgens is het een ver
eiste dat de trekker en lichter een
In tabel II gaat het over 1.832 ha,
ontleend aan de meitellingen 1981.
Het totale areaal bedroeg in het af
gelopenjaar 2.035 ha. Dit laatste be
Een blad- of wielbeschermer voorkomt bladbreuk
17
