Aardappelpromotor Bert van Arkel
schreef proefschrift over ontwikkelingswerk
Nederlandse kwekers c.s. verdienen Nobelprijs
Lofzang op aardappel
Toevallig student
Oeganda en Kenia
Hulp en export
Kritisch over
ontwikkelingshulp
Op vrijdag 13 augustus is de graanoogst binnen op boerderij "De Vogel" in de
Haarlemmermeerpolder. De voorgaande dag is er tot laat in de avond gewerkt.
De zeventien jaar oude combine staat nog uit te hijgen op het erf. Z'n baas,
part-time boer Bert van Arkel (36 jaar) heeft daar geen tijd voor. Die wil stro
persen, opschieten.
De volgende dag moet hij naar Damascus voor een bespreking met de Syrische
minister van landbouw. Dan stapt hij in het vliegtuig als ir. H. van Arkel,
direkteur van het Nederlands Instituut voor Afzetbevordering van Akkerbouw-
produkten, kortweg NIVAA.
Het is een baan die zestig uur per week vergt, waarvan Van A rkel een derde deel
in het buitenland doorbrengt. Desondanks heeft hij kans gezien een proefschrift
te schrijven om doctor te worden in de landbouwwetenschappen.
Woensdag 29 september a.s. zal hij zijn proefschrift in Wageningen verdedigen.
Het is in het Engels geschreven en handelt over het opsporen en introduceren van
een nieuw gewas in de hooglanden van Kenia. Voor Bert van A rkel is het de
afsluiting van zijn wetenschappelijk en praktisch werk in Afrikaanse ontwikke
lingslanden.
Vrijdag 13 augustus brengt een bestelwagen vierhonderd exemplaren van het in
druk verschenen proefschrift. Voor die dag staat ook een afspraak voor dit
interview op het programma. En of dat alles nog niet voldoende is, worden op
"De Vogel" voorbereidingen getroffen voor een interne verbouwing; kamers
moeten worden ontruimd. Tussen de bedrijven door helpen wij schroeven los te
draaien van het zelfgemaakte echtelijke bed voor verhuizing naar boven.
ert van Arkel is getrouwd met
Stans Gehrels, een boerendochter,
oorspronkelijk uit de IJpolders. Sa
men brachten zij ruim acht jaren
door in Oeganda, Kenia en Egypte.
Nu wonen zij op de familie-boerderij
"De Vogel" van de Van Arkels aan
de Rijnlanderweg onder Hoofddorp.
Zij zijn de vierde generatie op dit
overigens flink ingekrompen akker
bouwbedrijf. Er rest nog slechts 22
ha en vanwege de drukke baan in
Den Haag hebben zij het bouwplan
eenvoudig gehouden: granen en sui
kerbieten. "Misschien dat wij vol
gend jaar aardappelen gaan verbou
wen", vertelt Van Arkel. Daarbij
verhuren zij een halve hektare als
volkstuinen. En dan is er nog de ei
gen sier- en moestuin, alsmede een
kleine kas waar druiven en tomaten
worden geteeld. Veel van de schuur-
ruimte wordt verhuurd, onder ande
re als caravan-stalling. Dat brengt
nogal wat drukte met zich mee van
volk aan de deur. Te meer daar de
heer dez huizes vaak op reis is, - ook
in de weekenden - komt veel van het
werk op en rond de boerderij neer op
Stans van Arkel.
Sinds begin 1981 is ir. Van Arkel di
rekteur van NIVAA. Dit instituut
houdt zich bezig met de afzetbevor
dering van konsumptie- en pootaar-
dappelen. aardappelprodukten als
frites, chips en dergelijke en sinds
kort ook uien. De fondsen daarvoor
worden bijeengebracht door de telers
(via een areaalheffing) en de expor
teurs. De afzetbevordering geldt zo
wel binnen- als buitenland.
"Nederland heeft de beste aardap
pelen ter wereld", zegt de NIVAA-
direkteur. "Niet alleen hebben wij de
hoogste opbrengst per hektare, maar
ook met de kwaliteit staan wij
bovenaan. Dat is te danken aan het
vakmanschap van boer en kwekers,
aan de bodem en aan ons klimaat.
Dat alles in samenspe] met onder
zoek, onderwijs en voorlichting en je
hebt een situatie die struktureel heel
goed in elkaar steekt.
Ik zou er moeite mee hebben om één
bepaald merk zeeppoeder aan te
prijzen als witter dan wit. Daar kun
je toch zelf niet in geloven? Met Ne
derlandse aardappelen is dat anders:
het assortiment en de kwaliteit, die
wij hebben aan te bieden, is ongeë
venaard. Bovendien vormt de aard
appel uitstekende voeding. Sinds
Landbouw '82 deze zomer weten wij
uit de mond van voedingsdeskundi
ge prof. F. den Hartog, dat aardap
pelen niet dik maken. Maar de
meeste telers zullen zelfs niet weten
dat aardappelen meer vitaminen be
vatten dan appels bijvoorbeeld".
Van Arkels lofzang op de Neder
landse aardappel is enkele malen
onderbroken door bulderend lawaai
van verkeers vliegtuigen. De boer
van "De Vogel" is er aan gewend
geraakt. Hij zal er niet om verhuizen.
De dichte nabijheid van Schiphol is
een voordeel in de reistijd. Zoals een
ander gebruik maakt van bus of
trein, stapt hij in het vliegtuig om
onze aardappelen in het buitenland
aan te prijzen.
Praten met, of beter gezegd luisteren
naar Bert van Arkel is een boeiende
bezigheid. Men mag zijn carrière tot
nu toe op z'n minst opmerkelijk
noemen, waarbij duidelijk blijkt:
Het bloed kruipt waar het niet gaan
kan.
Als boerenjongen uit de Haarlem
mermeer volgde hij een driejarige
HBS-opleiding te Heemstede. Daar
na doorliep hij de Hogere Land
bouwschool te Ede (thans Dronten).
Het idee om in Wageningen aan de
LH te studeren was al eens in huis
houdelijke kring besproken, "maar
mijn instelling was toch meer op het
praktische werk gericht. Tijdens een
bezoek aan Wageningen raakte ik
toevallig verzeild in de ontgroening
van de nieuwe studenten. Ik vond het
er bar gezellig en met mijn nieuwe
vrienden ben ik toen meegegaan
naar college. Een kamer had ik niet
eens. Pas tegen het einde van het jaar
heb ik mij als student laten inschrij
ven", vertelt Van Arkel.
De laatste jaren van studie in Wage
ningen kombineerde hij met werken
op het ouderlijk bedrijf. "Een ideale
kombinatie: een tijdje gebogen over
de boeken en dan weer lichamelijk
aktief in de frisse lucht op het land".
Tegen de tijd van afstuderen, stapte
hij naar het Internationaal Agrarisch
Centrum in Wageningen voor werk
in een ontwikkelingsland. Overigens
speelde in zijn achterhoofd nog
steeds het idee om boer te worden.
Tot zijn verbazing kreeg hij - na lan
ge tijd niets meer van de sollicitatie
vernomen te hebben - een baan
aangeboden bij de FAO in het Afri
kaanse Oeganda.
"Stans, ze spreken hier allemaal En
gels. dus als wij erbij willen horen
dan moeten wij vanaf dit moment
ook maar die taal spreken". Dat was
zo ongeveer de boodschap die Bert
van Arkel voor zijn vrouw had, toen
zij enige tijd na hem in Oeganda ar
riveerde. "Dat Engels spreken heb
ben wij heel konsequent volgehou
den, hoe moeilijk het soms ook was",
vertelt Van Arkel.
In zijn huidige werk heeft hij veel
voordeel van deze harde leerschool.
Met een klein groepje Europeanen
werkte Van Arkel in het Noorden
van Oeganda als assistent-deskundi
ge op het vlak van veevoederteelt op
een heel groot bedrijf van 6.000 ha
met 5000 stuks vee. Na anderhalf
jaar ging hij naar het buurland Ke
nia, een op het westen georiënteerd
land.
de inkomens van de bewoners van de
arme droge gebieden van Kenia.
Voor het afmesten werd mais als
voer gebruikt. Vanwege gevoeligheid
voor droogte en legering van mais
moest er een alternatief gezocht
worden. Dat nu was Van Arkels's
opdracht. Mocht hij daarin slagen
dan zou hij dit gewas ook daadwer
kelijk bij de boeren moeten introdu
ceren. Aan dit werk wijdde hij later
zijn proefschrift.
Wat heeft ontwikkelingshulp te ma
ken met het propageren van Neder
landse aardappelen? Voor NIVAA-
direkteur Van Arkel liggen deze twee
in eikaars verlengde, met name wat
betreft de export van onze pootaard-
appelen. "De aardappel is het snelst
uitbreidende akkerbouwgewas ter
wereld, waarbij bovendien de op
brengstverhoging per hektare in
hoog tempo is gegaan", zegt hij.
Wijzen op de mogelijkheden van
Nederlands pootgoed, zoeken naar
de beste rassen voor bepaalde gebie
den, de mensen vertrouwd maken
met onze produkten dat is een vorm
van ontwikkelingshulp met een
kommercieel verlengstuk waar in het
buitenland veel belangstelling voor
bestaat.
Op verscheidene plaatsen in de
wereld heeft het NIVAA in samen
werking met Nederlandse overheid
en bedrijfsleven "proefprojekten"
opgezet, om ter plaatse te laten zien
hoe je van Nederlands pootgoed de
hoogste opbrengsten kunt krijgen.
Het opzetten van een dergelijk
proefprojekt was ook het onderwerp
van bespreking met de Syrische
landbouw minister, waar bij de aan
vang van dit verhaal sprake van was.
Uiteraard worden aan een dergelijk
projekt van Nederlandse zijde de'
nodige voorwaarden gesteld, vooral
wat betreft de levering. Daar zitten
nogal wat haken en ogen aan, maar
Van Arkel ziet zeker kansen voor
onze pootaardappelexporteurs. Hij
schat de minimale Syrische behoefte
aan pootaardappelen op ruim 6.000
ton.
Dat is toch zeker de moeite waard.
In zijn huidige werk heeft Van Arkel
voordeel van zijn ervaringen in ont
wikkelingslanden en met het intro
duceren van nieuwe gewassen.
Daarbij dient men te bedenken dat
aardappelen zeker een bijdrage
kunnen leveren aan het lenigen van
honger in de wereld.
Van Arkel heeft daar een heel duide
lijke mening over, getuige de laatste
stelling bij zijn proefschrift: "De
produktie van aardappelen in de ont
wikkelingslanden is, in de periode van
1979, sneller toegenomen dan van
enig ander belangrijk voedingsgewas.
Dit is voor een belangrijk deel te
danken aan de Nederlandse kwekers
van aardappelrassen, aan hen die zich
bezighouden met het verspreiden van
rassen in de wereld en met het verbe
teren van de teeltmethodes. Deze op
merkelijke bijdrage aan de verbete
ring van de wereldvoedselsituatie
dient met een Nobelprijs gehono
reerd te worden".
In een aantal stellingen laat ir. Van
Arkel zich zeer kritisch uit over ont
wikkelingshulp van de Nederlandse
regering, vooral ten tijde van minis
ter Jan Pronk. Volgens Van Arkel
hebben bepaalde maatregelen van
deze bewindsman de effektiviteit van
Nederlandse ontwikkelingshulp ne
gatief beïnvloed. De promovendus
stelt verder dat in Den Haag een veel
hogere prioriteit gegeven moet wor
den aan ontwikkelingsprojekten
waarvan "een blijvend effekt op de
In grote delen van Kenia heersen
klimatologisch en natuurlijke om
standigheden die te vergelijken zijn
met de Sahel-landen: Veel zon en
weinig of geen regen. In 1979 werd er
het Amerikaanse "feedlot"-systeem
geïntroduceerd voor het afmesten
van rundvee. Daarbij werd vee van
de veelal rondtrekkende nomaden
gekocht om in een periode van zo'n
honderd dagen in een omheinde
ruimte afgemest te worden. Het
feedlotssysteem werd aan de plaat
selijke omstandigheden aangepast
en werd een succes: De binnenlandse
vleesproduktie verbeterde, alsmede
Bert en zijn vrouw Stans voor hun boerderij "De Vogel".
Bert van A rkel in het produkt dat hij moet promoten; de aardappel.
12
