Wonen en boeren op het eiland Texel
De veebezetting
Voor- en nadelen
Wildschade
Nationaal Landschap
Vrije tijd
Toerisme
De bedrijfsreportage voert deze keer naar Texel. Texel is het grootste Waddeneiland, dat hoort bij de
provincie Noord-Holland. Door de drukte, de pont was vol, arriveerden we een uur later dan gepland was op
de boerderij "Klein Zeeland". De boerderij is rustig gelegen aan de oostzijde van het eiland tussen Oosterend
en de Cocksdorp in de polder Het Noorden. Texel telt 6 belangrijke polders, waarvan deze 104-jaar oude
polder de jongste is.
Jaap en Reinie Dijkshoorn en hun 2 dochters wonen nu 15 jaar op deze boerderij. Zij hebben hem toen
gepacht van Jaaps vader. Vijf jaar geleden hebben ze hem gekocht. Jaap en z'n familie zijn echter geen
geboren Texelaars. 26 jaar geleden zijn ze naar Texel gekomen. Oorspronkelijk komen ze uit Vlaardingen,
maar door stadsuitbreiding werden ze daar uitgekocht.
Op de 22,5 ha houden Jaap en Reinie
cirda 40 melkkoeien en 12 pinken.
Een Vi ha wordt jaarlijks met gele
krokussen ingeplant. Aangezien al
het land eigendom is, zijn de lasten
vrij zwaar.
Geleidelijk aan hebben ze het aantal
koeien op het bedrijf wat uitgebreid.
Zo'n 15 jaar geleden zijn ze met ca.
20 melkkoeien en wat fokschapen
begonnen. Een drietal jaren liepen er
zo'n 80 fokschapen en 30 koeien
op het bedrijf rond. Door verschil
lende porzaken werd er echter om
geschakeld op alleen koeien. De
verwachting voor de schapen was
slecht. Door toetreding van Enge
land tot de E.G. zouden Nieuwzee-
landse schapen via Engeland ge
makkelijk toegang hebben op onze
markt. Achteraf is dit echter nogal
meegevallen.
Verder was de rente in 1978, relatief
gezien, nog vrij laag. Er kon nog ge
makkelijk nieuw gebouwd worden.
Van oorsprong had de familie
Dijkshoorn altijd al koeien gehad.
Koeien lagen Jaap dan ook beter dan
schapen. In het begin, toen Jaap en
Reinie pas op het bedrijf zaten, zocht
Reinie - als echte Texelse natuurlijk
bekend met schapen - bij schapen
aankoop altijd de beste schapen uit.
Jaap had daar in die begintijd weinig
tot geen zicht op. Reinie had in die
tijd ook een groot aandeel in de ver
zorging van de schapen. Door o.a.
deze punten werd de stap naar uit
sluitend koeien gemaakt. Sindsdien
verbouwt Jaap naast de XA ha gele
krokussen ook 4 ha snijmais voor het
vee.
De familie Dijkshoorn met hun Shetlandponies.
DE KOOG
OUDESCHILD
-eierpolder rond eierlnnd
-polder "het noorden"
even boven oosterend.
Boot Texel
De veebezetting lijkt niet erg zwaar.
Op de 22,5 ha zijn er net iets meer
dan 2 g.v.e.'s per ha. Toch is het vol
gens Jaap zwaar genoeg. Dit deel van
Texel nl. de gehele noordkop heeft
altijd erg veel last van droogte. Ook
vorig jaar, toen men in de rest van
Nederland niet over droogte dacht,
heeft deze hoek van Texel weer een
zeer droog jaar meegemaakt. Uit
statistieken van het K.N.M.I. blijkt,
dat er in de afgelopen 30 jaar ge
middeld in de maanden maart t/m
augustus 60 mm minder neerslag valt
in vergelijking met de rest van Ne
derland. Deze achterstand wordt wel
weer in het najaar gekompenseerd.
In verband met de beperkte zoetwa-
tervoorraad is beregening op Texel
niet mogelijk.
In 1981 moest dan ook weer extra
voer worden bijgekocht. Deze
droogte heeft te maken met typische
klimatologische omstandigheden.
Het oude land van Texel, dit is het
stukje onder de "Eierpolder" en de
polder "Het Noorden" (zie kaartje)
werkt als een wig. Boven het "oude
land" (onderste deel van het eiland)
splitsen de buien zich en verdwijnen
in de Waddenzee of de Noordzee.
Het gebeurt ook wel, dat er buien
boven Den Helder blijven hangen en
het Marsdiep niet over kunnen. Door
dit alles schijnt de zon hier zomers
meer dan in de rest van Nederland.
De gemiddelde temperatuur ligt er
echter iets lager.
Dit weertype geeft enkele bijzondere
voor- en nadelen te zien. De melk-
produktie ligt op Texel gemiddeld
hoger dan in het overige deel van
Noord-Holland. Ook de gehaltes zijn
daarbij goed. De gemiddelde cijfers
zijn hier
5900 1. melk
4.11 vet
305 dagen
3.45 eiwit
Bij de familie Dijkshoorn zijn deze
cijfers resp. 6000, 4.15, 311, 3.40. Dit
komt volgens Jaap door de goede
kwaliteit voordroogkuil, die men
heeft tengevolge van het droge voor
jaar. Ook de gezondheid van de die
ren is prima, vooral wat gewrichten
e.d. betreft. Eveneens de akkerbouw
pikt letterlijk en figuurlijk z'n
graantje er van mee. Ziektes in gra
nen, maar ook in aardappelen, ko
men beduidend minder voor. Een
ander voordeel van dit weertype is,
dat men hier niet zo veel last heeft
van roestvorming.
De nadelen zijn echter ook goed
merkbaar. De opbrengst van de mais
is door kou en droogte 5000
10.000 kg per ha lager dan gemid
delde opbrengsten.
Vroeger, toen er nog schapen op het
bedrijf waren, kreeg men het niet
voor elkaar de lammeren slachtrijp
te maken, doordat er onvoldoende
gras aanwezig was.
Het bedrijf van Jaap en Reinie ligt in
de buurt van het CRM-bedrijf, dat
speciaal voor de opvang van Rot
ganzen is aangekocht. Wildschade is
een probleem, dat vooral de laatste
jaren op Texel speelt.
De Rotganzen zijn wat dit betreft
berucht op het eiland. De ganzen
komen rond half oktober vanuit Si
berië naar Nederland toe om rond
half mei weer te vertrekken voor de
broed. De voorkeur van deze vogels
gaat uit naar weilanden gelegen in
een waterrijke omgeving, iets waar
aan Texel voldoet. De ganzen hou
den zich voornamelijk aan de oost
zijde van het eiland op. Maar het zijn
niet alleen Rotganzen, die de wei
landen op Texel schade toebrengen.
Ook Kokmeeuwen richten soms veel
schade aan. Jaap vertelt daarover: de
Kokmeeuwen zitten doorgaans op
het water. Vooral in juli en augustus
komen ze echter bij hopg water naar
het land om op de weilanden te
overnachten. Ze poepen het gras on
der met als gevolg, dat de koeien het
gras niet meer lusten. Kokmeeuwen
zijn hier beschermd, slechts 2 jagers
mogen met toestemming van S.B.B.
op hen jagen. En dan nog maar 2
vogels per keer om die op te hangen
voor het schrikeffekt. Niet alleen
brengen meeuwen schade toe aan
ander wild, ze vormen ook een be
dreiging voor andere diersoorten.
Jaap Dijkshoorn: Kokmeeuwen ro
ven bijvoorbeeld ook kievitsnesten
leeg. Soms vraag ik me weieens af of
het zin heeft om voor het maaien de
nesten te markeren. Spaar je zo'n
nest, dan zien de meeuwen ogen
blikkelijk aan het gras waar de nes
ten liggen. Zijn vrouw Reinie vult
aan, dat door de meeuwen ook de
Bergeenden zijn verdwenen. Die
eenden waren soms ook wel schade
lijk, maar zijn nu uitgemoord door
de meeuwen. Ze vertelt, dat de jonge
kuikens gewoon uit het water werden
opgepikt.
Op Texel is in de laatste jaren een vrij
intensief overleg tussen Natuurbe
scherming en de Drie Standsorgani
saties. CRM heeft een eigen bedrijf
"Zeeburg" in het noordoostelijk deel
van Texel. De Rotganzen worden
door een opzichter verjaagd van de
partikuliere weilanden naar het
CRM-bedrijf. Dit funktioneert rede
lijk goed, aldus Dijkshoorn, zijn be
drijf ligt 800 meter van het CRM-
bedrijf. Bij eventuele vraatschade
bestaat de mogelijkheid van schade
vergoeding via het Jachtfonds. On
danks dat heb je dan nog evengoed
schade. Koop je aanvullend ruwvoer
van latere datum dan is o.a. het ei
witgehalte lager, waardoor de voe-
derwaarde minder is. Toch is hij niet
ontevreden over de huidige situatie
als hij stelt: "Al met al is het toch
voornamelijk aan de plaatselijke
standsorganisaties te danken, dat er
goede afspraken over de wildschade
zijn gekomen".
Texel is in het Struktuurschema
Openluchtrekreatie voorgesteld als
potentieel Nationaal Landschap. Erg
gelukkig zijn de agrariërs op Texel
hiermee niet. Jaap Dijkshoorn: "Er
bestaat een grote angst, dat we met
allerlei beperkingen te maken krij
gen. Daarbij komt, dat de kaarten
die moeten aangeven wat er gaat ge
beuren geheim zijn. Niemand weet
hierdoor wat ons boven het hoofd
hangt.
Als Texel een Nationaal Landschap
Jaap en Reinie niet juist en zouden
graag zien, dat 5 kampeereenheden
norm wordt.
Zoals vele andere Texelse bedrijven
hebben ze zelf ook een vakantie
huisje, waar zomers toeristen ver
blijven. Enige tijd geleden hebben ze
het aantal ligboxen in de stal met één
verkleind en er douche en toilet voor
de vakantiegangers in gebouwd. Dit
levert meer op dan de koeienbox. In
het hoogseizoen zijn er altijd vakan
tiegangers op het erf te vinden. Jaap
en Reinie vinden het een leuke af
wisseling. De kontrasten met de toe
risten ervaren ze als prettig, je leert
over en weer van elkaar.
Het bedrijf staat zomers ook elke
donderdag van 16.30 tot 18.00 uur
open voor toeristen. Ze vinden het
allebei belangrijk, dat toeristen ken
nis kunnen nemen van wat er zich op
een veehouderijbedrijf afspeelt. Of
Jaap nu druk aan het hooipersen is of
niet, donderdags om half vijf staat hij
klaar.
«r
In de tijd, die naast het bedrijf en de
vakantiegangers overblijft, zijn bei
den aktief.
Reinie is kontaktvrouw van de Bond
van Plattelandsvrouwen. Ze bezoekt
regelmatig vergaderingen van stands
organisaties, maar is nog geen lid.
Toch heeft ze de indruk, dat er naar
vrouwen geluisterd wordt. Ze vindt
't Wijde Texelse landschap, polder 't Noorden.
Een kijkje in de moderne stal.
wordt, voorziet Dijkshoorn ook een
daling van de grondprijs, waardoor
de onroerend goed waarde van de
bedrijven zal dalen. "Hierdoor kom
je in de situatie, dat je minder geld
kunt lenen bij de bank als je investe
ren wil. Je merkt nu al, dat de men
sen voorzichtiger zijn met grondaan
kopen in verband met toekomstige
beperkingen".
Indertijd hebben de agrariërs het
bestemmingsplan geaccepteerd in de
hoop, dat er geen Nationaal Land
schap zou komen. Ook de claim, die
instelling van een Nationaal Land
schap op het huidige agrarische
areaal zal doen, is een reden om er
tegen te zijn. Jaap Dijkshoorn voor
ziet, dat dan in ieder geval 2 kam
peerterreinen verplaatst zullen moe
ten worden naar agrarisch gebied. En
agrarisch Texel kan eigenlijk geen
hektare grond missen. Iedereen wil
wel grond bijkopen om zijn bedrijf in
stand te houden. Op de achtergrond
speelt hier ook mee, dat Texel een
afgesloten gebied is. Texel heeft nog
een eigen koöperatie en melkfabriek.
Bij inkrimping van het agrarisch
areaal kunnen ook deze voorzienin
gen in gevaar komen.
Reinie vat de diskussie rond het Na
tionaal Landschap kort en krachtig
samen als ze stelt: "De gemeente
krijgt meer geld, wij meer beperkin
gen".
Texel wordt zomers door veel toeris
ten aangedaan. Om dit bezoek te re
gelen staat in het bestemmingsplan
een bepaling, dat het aantal over
nachtingen niet groter mag zijn dan
47.000. Per boerderij mag er één
kampeereenheid zijn b.v. een zo
merhuisje. Deze beperking vinden
het ook belangrijk, dat ze als vrouw
haar gezicht laat zien en aktief is. Zo
helpt ze ook bij het organiseren van
de open dagen op Texel.
Jaap houdt voor zijn plezier nog een
aantal bijzondere schapenrassen:
Hampshire down, Kortland pels
schaap, Friesblesschaap en natuur
lijk 't Texelsschaap. Ook tuinieren
doet hij graag. Al heel vroeg in het
jaar eten zij hun eigen groente uit de
i zelfgemaakte dieptekas, welke een
meter verzonken in de grond ligt.
Zodoende kan de kas 's nachts de
warmte vasthouden. Binnen de Ne
derlands Hervormde Kerk bekleedt
hij een bestuursfunktie. Voorts lopen
er enkele Shetlandponies rond, waar
de 2 dochters op rijden. Reinie
maakte tot voor kort 's winters grote
aantallen prachtige sieraden van
hoefnagels. Vooral bij toeristen von
den die gretig aftrek.
Toch lijkt voor dit alles steeds minder
tijd vrijgemaakt te kunnen worden.
Reinie verwoordt dat met: "Je hebt
voor een heleboel dingen geen tijd
meer. .Het trieste is, dat ook de so
ciale kontakten eronder dreigen te
lijden. Jaap heeft b.v. zelf weinig tijd
om op vakantie te gaan. Ook inscha
kelen van de boerenhulp is daarbij te
duur. Ik ga alleen met de kinderen.
Soms hebben we weieens het gevoel
slaaf van ons eigen bedrijf te zijn ge
worden."
Beiden zijn het erover eens, dat ook
van de zijde van de standsorganisaties
verwacht mag worden, dat aandacht
aan deze problematiek wordt besteed.
Pleiten voor een betere prijsvorming
van de produkten vinden ze hierbij
van het allergrootste belang.
Sjaak de Boer
Jan Moggré
17
