NATUURSTOFFEN DIE INSEKTENVRAAT
VERIJDELEN IN LA BORA TORIUM
NAGEBOUWD
Zeeuwsvlaamse aardappeltelers
kunnen beschikken over nieuw
sorteerbedrijf
Piepschuim
Nog te duur
Uitgelezen produkt
4e moderne bedrijf
Vrucht samenwerking enige koöperaties
Op de wereld is van acht planten bekend dat hun bladeren
voor bepaalde rupsen volkomen onaantrekkelijk zijn. Zo kent
men in India de bhatboom, die vrijwel niet door insekten
aangetast wordt. En in Afrika doorstaat de plant ajuga re-
mota zonder moeite een plaag van de legerwormrups, terwijl
de bomen in de omgeving zware schade oplopen. De rups blijft
op het blad zitten, maar weigert te eten en sterft van de
honger.
In 1961 bleek uit een nauwgezet onderzoek van het sap van de
bathboom, dat de stof clerodine hiervoor verantwoordelijk is.
Sinds de struktuur van deze stof bekend is, is de belangstel
ling voor de groep van de zogeheten clerodanen, die in allerlei
planten blijken voor te komen maar waarvan slechts enkele
"vraatremmend" zijn, sterk toegenomen.
Drs. J.M. Luteijn, werkzaam bij
de vakgroep organische chemie
van de Landbouwhogeschool,
heeft een poging ondernomen
een van de vraatremmers (ajuga-
rine I) in het laboratorium na te
bouwen. Via 28 reaktiestappen
slaagde hij erin een verbinding te
synthetiseren, die identiek is aan
ajugarine I op de stand van één
atoom na. Jan Luteijn, die op dit
onderwerp op 12 februari zal
promoveren, heeft hiermee de
ontwikkeling van een nieuwe ge
neratie van bestrijdingsmiddelen
dichterbij gebracht. Dit zouden
stoffen moeten zijn, die qua
struktuur veel eenvoudiger zijn
dan de natuurlijke clerodanen,
maar met een vergelijkbare wer
king. Met het oog daarop heeft de
promovendus onderzocht welke
delen van het molecuulskelet
voor het vraatremmende effekt
verantwoordelijk zijn. Zo slaagde
hij erin een stof te maken met een
veel eenvoudiger struktuur die
zeer aktief bleek tegen de rups
van het bekende koolwitje.
Bitterstoffen
Er zijn aanwijzingen dat in Afrika
planten, die clerodanen bevatten,
gebruikt werden om gewassen
tegen insekten te beschermen:
een vorm van biologische insek-
tenbestrijding. Ooit werd aan de
Piepschuimplaatje zonder
vraatremmer wordt door rups
(koolwitje) verorberd.
clerodanen ook een geneeskrach
tige werking toegekend en ston
den ze als "bitterstoffen" bekend
in de kruidenboeken. Tot nu toe
zijn er echter nog geen gene-
zings-, maar ook geen vergifti-
gingseffekten van deze stoffen bij
de mens waargenomen.
Inmiddels is zeker dat een der
tiental van de meer komplexe
clerodanen, die in de natuur ge
vonden worden, de vraat van on
dermeer de legerworm remmen
of stopzetten. Deze dertien ver
bindingen zijn struktureel zeer
verwant. Chemici spannen zich in
om de vraag te beantwoorden
welk deel van de dertien op el
kaar lijkende moleculen nu es
sentieel is om insekten te doen
ophouden met eten.
Japanse onderzoekers koncen
treerden zich op het "bovenste"
deel van de molekuulstruktuur en
vonden dat dit deel verantwoor
delijk was voor minstens tien
procent van de vraatremmende
werking. De Wageningse vak
groep richtte zijn aandacht op de
andere "helft" en bouwde ver
bindingen waarin de rest van het
basisskelet van de aktieve clero
danen weggelaten is. De vak
groep dierfysiologie van de
Landbouwhogeschool toetste de
ze stoffen op de legerworm en op
de rups van het koolwitje. In een
klimaatkast kregen de rupsen als
vast voedsel een in suikeroplos
sing gedoopt piepschuimplaatje,
waaraan de te toetsen modelver
binding was toegevoegd. Men
kwam tot de merkwaardige uit
komst dat de legerworm in alle
gevallen dit voedsel met smaak
verorberde terwijl de rups van het
koolwitje er geen hap van door
zijn keel kreeg.
Volgens Jan Luteijn wijzen de
Japanse en de Wageningse uit
komsten erop dat er in de struk
tuur van de aktieve clerodanen
meer dan één chemische groep
zit, die essentieel is om rupsen
vraat doeltreffend te verijdelen.
Naar alle waarschijnlijkheid
moet men hier spreken van een
"synergistisch" effekt: beide
groepen versterken eikaars akti-
viteiten op het insekt.
Voorlopig is er nog geen duidelijk
zicht op de ontwikkeling van een
bestrijdingsmiddel op basis van de
aktieve clerodanen. Luteijn: "Zo
Bladeren worden voor rups onaantrekkelijk
Piepschuimplaatje met vraatremmer wordt door rups (koolwitje) NIET
aangevreten.
ver zijn we nog lang niet. Je moet
eerst een veel eenvoudiger struk
tuur zien te vinden met een verge
lijkbare werking, die je in een fa
briek op grote schaal kunt maken.
Kort nadat wij onze resultaten
met de modelverbindingen gepu
bliceerd hadden kwamen twee
Engelsen met weer een eenvoudi
ger stof die aktief blijkt tegen de
treksprinkhaan".
Een uniek voordeel van vraatrem
mers als mogelijk bestrijdings
middel is dat het insekt er vrijwel
niets van binnen krijgt: daardoor
komt de stof niet in de insektene-
ters (vogels) terecht, terwijl de
vraatschade nihil is.
Drs. J.M. Luteijn
Het nieuwe gestichte sorteerbedrijf is
eigendom van een opgerichte koöpe-
ratieve vereniging die slechts één doel
kent, namelijk het beschikbaar stel
len van een modern sorteerbedrijf ten
behoeve van de Zeeuws-vlaamse
aardappeltelers.
Drie vertegenwoordigers van de sa
menwerkende partners vormen het
bestuur te weten de heer F. Verhelst
namens de Cehave, de heer J. van
Iwaarden namens Cebeco-Zuidwest
en de heer J. Becu namens de Aard
appelafzetorganisatie.
De doelstelling van deze samenwer
king is het leveren van een bijdrage
aan de efficiënte verwerking van
aardappelen in Zeeuws-Vlaanderen.
Het bedrijf wordt - op huurbasis en
zonder winstoogmerk - overgedra
gen aan de Aardappelafzetorganisa
tie voor Zuidwest-Nederland.
Het nieuwe bedrijf heeft drie miljoen
gulden gekost. Het heeft een vloer
oppervlakte van 1.890 m2 en is
geïsoleerd en van verwarming voor
zien om de opgeslagen aardappelen
op een gelijkmatige temperatuur te
houden. Dit is een belangrijke voor
waarde om blauw worden van de
aardappelen te voorkomen. Om de
zelfde reden is de gehele machinale
installatie erop ingericht dat de
knollen nergens van een grote hoogte
naar beneden tuimelen. Zowel de
aardappeltelers als de uiteindelijke
konsumenten zijn gebaat bij een
kwaliteitsprodukt.
Aanvoer van het onbewerkte pro
dukt vindt plaats met wisselkontai-
ners met eem inhoud van ongeveer
30 ton. Bij de ontvangst worden vo
lautomatisch monsters getrokken
voor het bepalen van de kwaliteit. De
aardappelen worden in ontvangst
bunkers gelost en komen daarna in
de sorteermachine, die een kapaciteit
heeft van 25 ton per uur. Vervolgens
wordt in een aparte leeskamer door
deskundige sorteerders een letterlijk
uitgelezen produkt klaargemaakt,
dat in de afleveringsbunkers wordt
opgeslagen totdat verzending plaats
vindt. Het bedrijf heeft een jaarlijkse
kapaciteit van 50.000 ton en dit
kwantum kan gemakkelijk worden
verhoogd. Afhankelijk van de ge
vraagde kwaliteit en de vereiste ver
pakking biedt het bedrijf nu werk
gelegenheid aan 16 a 20 mensen.
De Aardappelafzetorganisatie voor
Zuidwest-Nederland die het bedrijf
nu officieel in beheer ontvangt, heeft
hiermee haar vierde moderne sor
teerbedrijf ter beschikking. In Zie-
rikzee, Steenbergen en Middelburg
zijn soortgelijke bedrijven operatio
neel.
In ruim vijf jaar verdubbelde deze
Aardappelafzetorganisatie haar om
zet. De direktie meent dat deze groei
te danken is aan drie faktoren, te
weten:
1. de produktgerichte aandacht die
de aardappelteelt, -bewaring,
-verwerking en -afzet vraagt en
waaraan door de aangesloten te
lersgroeperingen ruime aandacht
wordt besteed.
2. de bundeling van de afzet door
middel van een landelijke sa
menwerking met de Koöperatie
Agrico in "Agrico-Holland"
waarvan de Aardappelorganisa
tie één van de partners is! Via
deze samenwerkingsvorm vinden
meer dan 500.000 ton konsump-
tie-aardappelen hun weg in de
wereld naar de konsument.
3. de aan de telers uitbetaalde prijs
is de derde faktor - meent de di
rektie - die aan de steeds nog
groeiende deelname aan de koö-
peratieve afzet ten grondslag ligt.
Binnen "Agrico-Holland" kunnen
langs de kortste - en dus vrachtkosten
besparende - wegen de aardappelen
naar allerlei bestemmingen worden
geleid. Breskens past uitstekend in
die keten van sorteerbedrijven. Van
uit dit nieuw bedrijf zijn dit seizoen
reeds vele coasters geladen met be
stemming Engeland!
Op de 22e en 23e februari aanstaande
is het bedrijf opengesteld voor be
zichtiging door alle aardappeltelers
uit Zeeuws-Vlaanderen.
De burgemeester van Oostburg, Mr. Ch.Th. Spijkerboer, opent op
vrijdag 19 februari 1982 het nieuwe aardappelsorteerbedrijf op het
industrieterrein te Breskens, Deltahoek 106.
Dit nieuwe sorteerbedrijf is een vrucht van de samenwerking tussen de
aan- en verkoopkoöperaties Cehave te Veghel en Cebeco-Zuidwest te
Zierikzee en de Aardappelafzetorganisatie voor Zuidwest-Nederland
(waarbij aangesloten de Koöperatieve Telersvereniging Zeeuws-
Vlaanderen). 1 j|H -
Het nieuwe sorteerbedrijf in Breskens.
9
