Rawa Sragi polder moet 4000 arme
boerengezinnen gaan huisvesten
D,
D,
W(
Drijfnat
Grondproblematiek
Vergeefs
In Lampung (Zuid-Sumatra)
wordt met Nederlandse
hulpgelden een moerasachtig
gebied ingepolderd van rond 7400
ha. Ongeveer 4000
boerengezinnen zullen hier een
stukje grond van een a twee
hektare krijgen om een nieuw
leven te beginnen. De
Indonesische overheid beschouwt
hef als een belangrijk proefprojekt
voor de herverdeling van land. A Is
het "Lampungmodel" slaagt kan
het ook elders in Indonesië,
herhaald worden. Hiernaast een
verslag hoe de boerengezinnen
steun krijgen om zich door de
eerste moeilijke tijd, voordat de
eerste oogst binnen is, heen te
slaan.
e overdekte motorprauw naar
Serdang, een vlek op de kaart van
de provincie Lampung in Zuid-
Sumatra, zit al aardig vol als we
instappen. Onmiddellijk begint de
schipper pogingen in het werk te
stellen om de oude automotor aan
de praat te krijgen. Als dat na
enige vergeefse pogingen tenslot
te lukt, weten we ons voor de ko
mende uren gehuld in een oorver
dovend lawaai. Boven dit pande
monium uitschreeuwend vertelt
de eigenaar ons dat de overige
opvarenden allemaal familie van
hem zijn. De prijs die hij de vier
Nederlanders bij afwezigheid van
konkurrentie had kunnen vragen
bleek aanleiding te zijn geweest
om er maar eens een vrolijk ge
zinsuitstapje van te maken. Hun
dag kon niet meer stuk.
Aanvankelijk voert de tocht in de
negen meter lange prauw door
een wel zeer smal slootje.
Af en toe duikt de zoon van de
baas even overboord en zet zijn
rug onder de kiel om het schip
over een zandbank heen te tillen.
Daarna komt hij proestend weer
boven. Even later draait de boot
met een sierlijke zwaai de Way
(rivier) Pisang op en gaat het gas
helemaal open. Alles vibreert nu
maar dat, weerhoudt de kleinste
kinderen er niet van, op de war
me motorkap één voor één onder
zeil te gaan.
De Way Pisang kronkelt dwars
het water stijgt de laatste jaren
steeds hoger. Oorzaak: de veelal
illegale houtkap aan de boven
loop van de rivier in de bergen,
waardoor de wortels de aarde niet
langer meer vasthouden, de aarde
het water niet meer vasthoudtT
zodat water en modder eendrach
tig de helling afspoelen en er
zich voor de monding van de ri
vier aan de kust een steeds hoger
wordende zandbank vormt. Die
bank fungeert als een ongewenste
stuw en maakt dat het waterpeil
in de rivier steeds verder stijgt. De
simpele konstrukties van de Ra
wa Sragi-bberen zijn daar niet
tegen bestand. Steeds vaker be
geven de dijkjes het en spoelt de
jonge rijstaanplant weg.
In 1974 besloot de Indonesische
regering iets aan die waterover
last te gaan doen en vanaf 1978 is
Nederland met ontwikkelings
geld bijgesprongen. Het moeras
sige gebied wordt nu met assis
tentie van Nederlandse deskun
digen van het adviesbureau Eu
roconsult bedijkt en van afwate
ringssystemen voorzien. In de
loop van 1982 zal zo'n veenge
bied van 7400 hektare geschikt
zijn voor de landbouw en kunnen
zich hier in de komende jaren
rond 4000 gezinnen vestigen.
Voor twee aangrenzende gebie
den liggen de plannen al klaar,
waardoor nog eens 10.000 hekta
re land beschikbaar komt in hét
overbevolkte Lampung.
'e motoi^.auw dendert
stroombpwaarts de rivier af door
de overweldigende natuur als een
drilboor in een kathedraal. Het
water is moddergeel, hier en daar
zie je kinderen op een vlonder
langs de rivier verbaasd opkijken.
Naast de armelijke woningen
proberen enige bananënbomen
zich overeind te houden in de
drijfnatte grond. De boeren die je
hier en daar op hun akkers aan
het werk ziet behoren tot de
allerarmste bevolkingsgroepen.
Ze hebben weinig kennis van
landbouwmethoden, komen niet
in aanmerking voor krediet om
Een paalwoning in de Rawa Sragi polder.
door de Rawa Sragi-polder,
mondt uit in de Way Sekampung,
die op zijn beurt uitmondt in de
Java-zee.
Langs de Pisang hebben zich de
afgelopen dertig jaar spontane
pioniers gevestigd, Lampungers
maar ook Javanen en Buginezen.
Overal langs de rivier hebben ze
paalwoningen gebouwd in het
moerassige gebied en hebben ze
met simpele dijkkonstrukties ge
probeerd hun rijstakkertjes te be
schermen tegen wateroverlast.
Dat lukt steeds minder goed want
landbouwwerktuigen en andere
middelen van goede kwaliteit aan
te schaffen. De landbouwvoor
lichtingsdiensten bereiken hen
niet. Van hun oogsten wordt voor
soms wel 20 procent door de rat
ten opgegeten. Ze zitten te ver
van de markten af om een deel
van hun oogst om te zetten in wat
baar geld. Gelegenheid om nog
eens wat bij te verdienen is hier
niet oAnauwelijks. Rawa Sragi is
geen rijkdom.
Onze tocht naar Serdang heeft
direkt met de toekomstige leef
omstandigheden van deze arme
boerengezinnen te maken. Er
moet worden onderhandeld over
de aankoop van drie hektare land
voor de bouw van een land
bouwvoorlichtingscentrum an
nex opslagplaats en een proef-
veldje. De eigenaar van het land
vraagt voor die drie hektare plot
seling een veel te hoge prijs. Een
voorspelbaar maar ongewenst
den dat eigenaars hun land aan
anderen onderverhuren. Zij mo
gen hun land niet tussentijds ver
kopen en krijgen pas na vijf jaar
succesvolle bebouwing de grond
in eigendom. Na een jaar moet de
helft bebouwd zijn en na nog een
jaar de andere helft. Als de boe
rengezinnen *er eenmaal zitten
beginnen de problemen pas goed.
Waar moeten zij van leven zolang
De woning van het dorpshoofd van Temulu en Serdang.
neveneffekt nadat bekend werd
dat er een sociaal-ekonomisch
aktieplan voor de boeren in Rawa
Sragi zo zou worden opgezet. Het
is bedoeld om, ter aanvulling op
het zuiver technische bedijkings-
en drainageprojekt, ervoor te
zorgen dat de 4000 arme boeren
gezinnen een serieuze kans krij
gen om een nieuw leven te be
ginnen in de straks drooggelegde
Rawa Sragi-polder.
Het plan daarvoor is uitgewerkt
door een onderzoeksteam van de
Universiteit van Lampung. Voor
assistentie bij het opstellen van
zo'n plan, dat bedoeld is als een
experiment en waarvoor de In
donesische overheid grote belan-
gof Bandung". Probleemloos is
die samenwerking niet: een aan
tal ingeschakelde docenten kreeg
opeens de kans om voor een
voortgezette studie naar de Ver
enigde Staten te gaan. Een ge-
voeljge aderlating voor zo'n klei
ne universiteit en voor de voort
gang van het projekt.
"V an Raay vertelt dat de toewij
zing van de grond nog een van de
ingewikkeldste klussen is van het
plan. Rawa Sragi telt 21 dorpen
met ruim 8700 merendeels zeer
arme gezinnen. Daarvan hebben
de afgelopen jaren er 6800 al een
toezegging gekregen op stukken
land in grootte variërend van
eentiende tot 46 hektare. Daar
komt nog bij dat er veel meer is
toegewezen dan er feitelijk aan
land is. Besloten is nu in overleg
met het kadaster een telling te
doen waardoor precies bekend is
wie wel en wie niet in aanmerking
komt voor een stuk grond tüssen
een en twee hektare. Uitgangs
punt daarbij is dat niemand meer
dan twee hektare plus een erf] van
een kwart hektare mag bezitten.
Wie elders al meer land heeft,
verliest zijn claim op grond in
deze polder. De dorpshoofden
krijgen straks de weinig dankbare
taak toebedeeld, hen te vertellen
dat hun vroegere claims hun gel
digheid hebben verloren. De
boeren die land krijgen toegewe
zen zijn verplicht om op hun land
te gaan wonen. Zo wordt verme
er nog niet geoogst is. Daarvoor
zal hen in de eerste periode van
een tot in sommige gevallen zes
maanden de noodzakelijkste din
gen worden ter beschikking ge
steld, zoals rijst, vis, zout, suiker,
olie, kerosine voor verlichting,
zeep, kleding en klamboes. De
boeren krijgen eenvoudige land-'
bouwwerktuigen om hun land te
bewerken. Voor zaai-, en poot-
goed (rijst en andere voedselge
wassen) wordt gezorgd, evenals
voor kunstmest, pesticiden, in-
sekticiden en rattenbestrijdings-
middelen. Op verschillende
plaatsen worden voorlichtings
centra en opslagplaatsen ge
bouwd. Van Raay: "Er komt ook
geld beschikbaar voor wegen.
Een weg is een faktor die bij het
welslagen van dit soort projekten
altijd zeer hoog skoort. Het be
paalt de mogelijkheden voor aan-
armsten onder de armen moeten
worden gerekend, hebben weinig
ervaring met landbouw en zullen
veel moeite hebben om het hoofd
boven water te houden. Maar zij
zitten gélukkig het dichtst bij de
ook in het dorp te vestigen voor
lichtingsdiensten waar ze met
hun problemen terecht kunnen
over de juiste datum van aan
plant en oogst, of hoe ze hun
voorraden voedsel op een veilige
manier kunnen opslaan zodat de
ratten er niet bij kunnen en het
niet gaat rotten. In dit platte
landscentrum zal ook een aantal
voorzieningen worden gevestigd
zoals een school, een gezond
heidscentrum en een moskee.
Ook kunnen hier allerlei am
bachtslieden als timmerlieden of
smeden een kans krijgen een be
drijfje op te zetten.
Na uren varen komen we bij het
gehucht Temulu aan, waarvan
daan Van Raay en de twee mee
gekomen Nederlandse projekt-
medewerkers de laatste kilome-
ters~naar het dorp Serdang te voet
zullen afleggen.
e worden met thee ontvan
gen door het dorpshoofd van Te
mulu. Hij is een aanzienlijk man
wat ook wel 'valt af te leiden uit de
grootte van zijn woning: vergele
ken bij wat we onderweg gezien
hebben is dit een ruim onderko
men. Als hij hoort dat we naar
Serdang willen, betrekt zijn ge
zicht. Zijn verhaal vormt een
treffend voorbeeld van de erosie-
problematiek waarmee Rawa
Sragi te kampen heeft. Regenval
gedurende de afgelopen dagen in
de bergen heeft de waterstand zo
ver doen stijgen dat alle commu
nicatie met het dorp is verbroken.
De enige doorwaadbare plaats
die er was is veranderd in een
diepe, snel stromende rivier.
Geen denken aan om die nu over
te steken, aldus het dorpshoofd.
Een lange tocht blijkt opeens te
vergeefs te zijn geweest en er zit
niets anders op dan onverrichter-
zake terug te keren in afwachting
Na het dorsen van de rijst brengt een Indonesische boer de
overgebleven'halmen naar huis.
en afvoer, voor marktbezoek,
voor kontakt met allerlei over
heidsdiensten en ook voor sociale
kontakten*.
De 21 dorpen in Rawa Sragi lig
gen bijna allemaal aan de rand
van het projekt-gebied. Voor een
goede organisatie is besloten in
het midden van de polder een
nieuw dorp te vestigen. 500 land-
Joze gezinnen krijgen in dit dorp
e?n stuk land waarop ze rijst
kufinen verbouwen. Deze groep
van landlozen die werkelijk tot de
van het dalen van het water. Wie
lang in een ontwikkelangsland
meedraait weet dat hij met dit
soort oponthoud moet leren
leven: het hoort erbij. In ieder
geval is het goed te weten dat die
wateroverlast, zodra bedijking en
afwatering definitief voltooid
zijn, achter de rug is. Dan kunnen
4000 gezinnen een nieuw leven
beginnen in de polder van Rawa
Sragi.
Thijs Bienefelt
Hfoto's: Thijs BienefeltM
Uit: Internationale samenwerking.
4
