50 Jaar Nederlandse Bond van
Plattelandsvrouwen in Zeeland
I
Over hoe het begon in 1931
EN HOE HET BEGON
IN SCHORE IN 1981
D e levensloop van onze 50-jarige bond is hecht verbonden met het wel en wee
van de Zeeuwse vrouwen in die jaren. Dat is wel één van de opvallendste
conclusies die je kunt trekken na het doorlezen van 50 jaren notulen en
verslagen. Oorlog en watersnood hebben hun gevolgen, want bij wederopbouw
en ruilverkaveling zijn de plattelandsvrouwen betrokken. Crisisjaren en wel
vaart betekenen respectievelijk zorgen voor het gezin en tijd krijgen voor
vorming van jezelf. Dit geeft zijn weerslag in de aard van de cursussen. Verbe
terde communicatie en een groeiend aantal leden brengen mee dat de bond
anders gestructureerd moet worden.
H,
H,
COLOPHON
D e laatste 10 jaar heeft deze ontwik
keling zich voortgezet. De bond heeft een
belangrijke taak gekregen bij de vorming
van de moderne vrouw, die zich gaat ver
diepen in emancipatie, volwassenen edu
catie, en samenlevingsvormen. Er komt
steeds duidelijker behoefte aan deskun
dige ondersteuning van het werk en dit
heeft weer financiële consequenties.
Vasthouden wat goed is, uitkijken naar
wat beter is. Dit aloude devies van de
bond loopt als een rode draad door de
activiteiten in de afgelopen 50 jaar. Onder
de dingen die goed zijn, staat ongetwijfeld
voorop dat de inzet van de leden de
kracht van de bond is.
"V erleden jaar is er in het voor
jaar een vrouwendag in Kapelle
gehouden. Daaruit is een werk
groep Vrouwenaktiviteiten ont
staan, waar ook enkele dames uit
Schore in zaten. Omdat er door
C R M. subsidies verstrekt wer
den voor emancipatiewerk, zijn
er allerlei aktiviteiten op gang
gekomen, zo ook in Schore. Uit
de werkgroep zijn kleine werk
groepjes ontstaan, die met aller
lei dingen begonnen: b.v. er is
een VOS-cursus geweest, een
VI DO-groep en koffiekontakt-
morgens. De laatste is in Schore
geweest en met sukses. Ook
hebben we kursussen op poten
gezet zoals conversatie Engels,
Yoga, volksschilderkunst en tex
tiele werkvormen, waar allemaal
voldoende belangstelling voor
was. Maar na tien of twaalf lessen
hield dit ook weer op en toen
kwam een van ons groepje op het
idee of wij niet in verenigingsver
band verder zouden kunnen
gaan.
M evrouw Polderman was de eer
ste penningmeesteresse en is dat ja
renlang gebleven, mevrouw Kooy
man was provinciaal bestuurslid, la
ter ook hoofdbestuurslid en 1 9 jaar
presidente van de afdeling Tholen.
W ij merken op, dat het in onze
provincie - toen nog zonder dammen
en bruggen - wel een bijzonder tijd
rovend werk moet zijn geweest om
provincaal bestuurslid te zijn. De
beide dames beamen dit "maar dat
hoorde er nu eenmaal bij. Over on
kostenvergoedingen werd trouwens
die eerste jaren ook niet gesproken.
D,
Grote manifestatie van zelfwerkzaamheid
De dames Kooyman en Polderman vertellen:
JUBILEUM KRANT
- et is niet eenvoudig uit de dikke sta
pel keurig bijgehouden verslagen de stof
te kiezen voor dit artikel. Veel wat we
tenswaardig is moet achterwege blijven,
maar we proberen toch u een indruk te
geven van #ie voorbije vijftig jaren.
ACHTERSTAND
n 1931 start in Zeeland de bond van
boerinnen en andere plattelandsvrouwen,
een jaar na de oprichting van de lande
lijke bond. Wie zijn die oprichtsters?
Boerinnen die zich bewust zijn van de
achterstand op het platteland en die zich
zelf ook willen ontwikkelen. Zij vormen
wel 80% van het ledental. De andere 20%
wordt gevormd door betrokkenen bij de
achterstanden op het platteland: land-
bouwhuishoudleraressen, vrouwen van
huisartsen en van onderwijzers. Langza
merhand komen er meer anderen bij, tot
momenteel de echte boerinnen nog maar
25% van het ledenbestand uitmaken.
Landelijk is er een soortgelijke ontwikke
ling, zodat in de loop der tijd de naam van
de bond is geworden: Bond van Platte
landsvrouwen.
GROEI
L et ledental is steeds groeiende ge
weest, van bij de oprichting, tot 800 bij
het 10-jarig bestaan, 2000 na 25 jaar en
3500 nu. Hoe zou dat gegaan zijn op de
eerste afdelingsbijeenkomsten? Er is be
gonnen met 1 afdeling: Zeeland.
En als er een bijeenkomst is moeten de
vrouwen er per fiets, bus, boot of trein
naar toe, want er zijn nog maar weinig
auto's. Bovendien werken veel boerinnen
thuis mee, zodat iedereen op tijd weg
moet vanwege het melken. Het ledental
groeit en er kunnen steeds meer afdelin
gen opgericht worden. Eerst 7 streekaf-
delingen verdeeld over de eilanden, later
weer opgesplitst tot er nu 34 zijn. Aan
vankelijk bestaat het prov. bestuur uit af
gevaardigden van de afdelingen, maar als
dit aantal groeit moet er een ander sys
teem komen om slagvaardig te kunnen
besturen. Zo ontstaan de kringen (een
groep afdelingen) en zes kringen wijzen
elk een prov. bestuurslid aan. Een zeven
de lid wordt door het prov. bestuur zelf
voorgesteld. Om over en weer de infor
matie zo goed mogelijk te laten lopen, zijn
er kringvergaderingen,, werkvergaderin
gen, kontaktledenvergaderingen en na
tuurlijk provinciale bestuursafdelingsbe-
stuur- en ledenvergaderingen...
KURSUS SLACHTEN
O,
De tekeningen zijn ge
maakt door Lydia Klop,
de foto 's zijn van de Heer
en Mevr. v. Oosten-Snoek
en uit het ZLM-archief
Het blad is samengesteld
door de perskommissie en
de commissie ledenblad
een en ander in samen
werking met de redaktie
van het ZLM-Land en\
Tuinbouwblad. De ZLM
heeft de verschijning van
dit jubileumnummer mede
mogelijk gemaakt.
gezondheid, hygiëne en de plaats van de
vrouw/boerin in de samenleving, trekken
belangstelling.
DE VROUW ZELF
N a de oorlog is de behoefte groter ge
worden om naast de huishoudelijke en
creatieve cursussen meer aandacht te
gaan schenken aan de ontwikkeling van de
vrouw zelf. Ook gaat men zich meer bezig
houden met de omgeving. Gevolg: kader
cursussen, spreken in het openbaar, mee
werken in de kommissie wederopbouw.
Na de watersnoodramp versnelt dit pro
ces zich duidelijk. Er is dringend behoefte
aan voorlichting voor her- en nieuwbouw.
Er komt een woningvoorlichtingsburo
met een consulente die tentoonstellingen
en lezingen organiseert met de wo
ningkoffer.
Na de aandacht voor het huis zien we dat
de directe omgeving aan de beurt komt.
Zo worden er allerlei activiteiten op touw
gezet rond de aanleg van tuinen, erfbe-
plantingen. Er komt een ruilverkaveling
en haast vanzelfsprekend krijgen de plat
telandsvrouwen belangstelling voor
streekverbetering en nemen zij plaats in
kommissies op dit gebied. Na de crisisja
ren, de oorlog en de watersnoodramp is er
een nieuwe mijlpaal in de geschiedenis
van Zeeland die grote weerslag heeft op
het leven van de Zeeuwen: het openstel
len van de vaste verbindingen tussen
Schouwen-Duiveland, Walcheren, en
Zuid-Beveland via Noord-Beveland. De
recreatie komt op en de bond organiseert
samen met het VVV een cursus pension
houdsters.
De ontwikkeling gaat door. Luisteren al
leen kan niet meer als we naar de jaren
zeventig lopen. Discussieleidsters worden
opgeleid en komen met onderwerpen als:
Reclame, Mens en werk. De agrarische
leden krijgen eigen cursussen over: Wat
gaat uit en komt in - in bedrijf en gezin.
Op tijd weg vanwege het melken...
Dat is de voorloper van de EVAV curs-
sussen. Er komen politieke scholingscur
sussen.
EMANCIPATIE
Bladerend in alle notulen en andere pa
pieren kom je er vele tegen. Tot slot heb ik
dit voorbeeld gekozen.
"Het 25-jarig bestaan van de afdeling
Zeeland is een grote manifestatie van
zelfwerkzaamheid. De provinciaal presi
dente schrijft een grote revue en er werken
meer dan 100 leden aan mee. De zaal is
versierd met chrysanten die de leden uit
stekjes zelf hebben gekweekt..."
vertelt ons een Plattelandsvrouw uit die plaats:
Dus zijn er stencils rondgebracht
met daarop uiteengezet, dat er
minstens 40 leden nodig waren
voor het oprichten van een afde
ling. Dat liep fantastisch, we had
den al snel ruim 40 aanmeldin
gen. Op 9 december 1980 is de
oprichtingsvergadering geweest
en daarop meldden zich ook nog
leden aan. Op 21 januari zijn we
zelfstandig begonnen".
Tot zover het verhaal van een en
thousiast lid van onze jongste af
deling. Wij allen wensen hen het
allerbeste voor de toekomst!
Mevrouw C.C. Kooyman-Krijger en Mevrouw N. Polderman-Wis
se.
p al die vergaderingen wordt het be
leid van de bond uitgestippeld. In de loop
der tijd zijn twee dingen onveranderd
gebleven: de enorme inzet van de leden
en het bijblijven bij de ontwikkelingen in
de samenleving. Gingen de boerinnen
vroeger naar een cursus slachten, de plat
telandsvrouw van nu maakt deel uit
van de werkgroep welzijnsplanning. Het
doel van de bond is destijds de bevorde
ring van de belangen van de bevolking
van het platteland en de voorlichting is
aanvankelijk erg huishoudelijk gericht.
Maar ook onderwerpen als opvoeden,
IVI evrouw Polderman vertelt hoe zij op verzoek van mejuffrouw Kome
- destijds landbouwhuishoudlerares bijde Z.L.M. en voorzitster van de
Bond van Oud-leerlingen van landbouwhuishoudcursussen - was mee
gegaan naar de oprichtingsvergadering van een bond van boerinnen in
"de Hommel" bij Utrecht. Een paar jaar later werd de afdeling Zeeland
van de Bond van Boerinnen en andere Plattelandsvrouwen opgericht
"en sindsdien ben ik bij de Bond gebleven, voegt zij er als iets vanzelf
sprekends aan toe.
Zo begon het bij Mevrouw Kooyman: "Toen ik in het Z.L.M. blad een
oproep las om lid te worden van een bond voor boerinnen dacht ik
dadelijk: dat doe ik en mijn man was het met mij eens. Als bestuurslid
van verschillemde organisaties in de landbouw zag hij het nut ervan in
om je te verenigen. Immers dan kun je met elkaar naar voren brengen
wat wij op het platteland graag willen", zo gaat zij verder, "want in die
tijd had het platteland een achterstand in te halen vooral wat betreft de
mogelijkheid tot scholing en ontwikkeling van vrouwen.
Schampere opmerkingen
Z o begonnen dus in die dertiger ja
ren, de crisisjaren een paar enthou
siaste vrouwen leden te werven voor
hun Boerinnenbond, want "de boe
renstand moest een krachtige stand
worden". Op de fiets trokken zij er
opuit om andere boerinnen warm te
maken voor deze vereniging. Niet
iedereen was even enthousiast als
zij.. ."laat de boerinnen maar bij hun
koeien blijven" of "heeft zij niets
anders te doen dan rond te fietsen?
ze kon beter thuis op haar kleine
kinderen passen" waren zo de
schampere opmerkingen, die zij te
horen kregen (van schoonmoeders?)
Maar zij gingen door, ook omdat zij
zich in de rug gesteund wisten door
hun echtgenoten, vaak actieve leden
van een landbouworganisatie. De
Z.L.M. hielp met een startkapitaal en
stelde kantoor en apparatuur be
schikbaar om het stencilwerk te
doen. Er is trouwens op allerlei ge
bied steeds een nauwe samenwer
king met deze landbouworganisatie
geweest.
In de eerste jaren was er alleen maar
de provinciale afdeling Zeeland met
een bestuur, dat in Goes vergaderde.
Langzamerhand ontstonden de ge
westen, die in 1935 zelfstandig
werden (7 gewesten ieder met een
eigen bestuur). Nog later werden de
afzonderlijke afdelingen opgericht.
Tijdrovend
maar vergeet niet, dat wij ƒ1,25
contributie per jaar betaalden!" Het
was in veel opzichten een andere tijd
- nog maar weinig vrouwen beschik
ten over auto en rijbewijs, vandaar
dat afdelingsavonden bij voorkeur
bij volle maan werden gehouden.
Was er een middagbijeenkomst, dan
moest die om half vier afgelopen
zijn, zodat de boerinnen op tijd thuis
konden zijn om te melken.
Gevoelvol
De Bond werd 50 jaar gele
den opgericht - het klinkt zo
simpel, maar hoe is dat ei
genlijk gegaan? Wie nam
het initiatief? Hoe kwamen
die eerste vrouwen met el
kaar in contact? En ....be
langrijkste vraag: wat heeft
die vrouwen bezield, welk
doel stond hen voor ogen?
Om hier wat over te weten
te komen zijn wij eens gaan
praten met twee van die
vrouwen van het eerste uur,
mevrouw Kooyman -Krijger
en mevrouw Polderman-
Wisse.
e programma's waren vooral
gericht op huishoudelijke zaken
zoals behandeling van de slacht-
ons dagelijks brood - het wecken,.-
maar op de provinciale dagen
kwamen er andere onderwerpen
aan de orde:
Mr. Dieleman sprak over "Taak en
roeping der vrouw ten plattelande
in onzen tijd" (een keurig en ge
voelvol woord, meldde de notulis-
te)
Ir. Dorst hield een inleiding over
"Verenigingstechniek" en een
andere keer was er een lezing over
"Kinderpsychologie en gezins
leven".
In het provinciaal bestuur werd de
mogelijkheid om een consulente te
benoemen al wel overwogen, maar
daar is in die dertiger jaren nog geen
geld voor te vinden.
Vergadering
D e oorlog nadert - er komen cur
sussen E.H.B.O. - vergaderingen
worden afgelast in verband met
huiselijke omstandigheden, totdat in
1941 de Bond zichzelf opheft omdat
men inmenging weigert van de door
de Duitsers ingestelde Landstand.
Aan het eind van ons gesprek, waar
in zoveel herinneringen zijn opge
haald en waarin wij ons zo in het
verleden verdiept hebben,vragen wij
onze gastvrouwen hoe zij nü tegen
de Bond aankijken? "Ik ben blij, dat
de Bond er is, want de Bond heeft
een enorme verruiming gegeven,
niet alleen voor mij persoonlijk, maar
voor het hele platteland" en met de
ze woorden van mevrouw Kooyman
stemt Mevrouw Polderman van gan
ser harte in!
