"Primitieve suikerproduktie in Tanzania
S uikerriet stelt niet al te hoge eisen
aan de grond, maar 't is natuurlijk
wel zo dat ook deze kuituur beter
gedijt naarmate men meer aandacht
en voedingsstoffen in de grond stopt.
Aan beide zaken ontbreekt het.
Kunstmest wordt wel verstrekt, maar
dan alleen stikstof en dan ook weer
alleen wanneer het verkrijgbaar is.
D e suikerrietkappers brengen hun
eigen materiaal mee naar het veld en
binden voor het gemak de gekapte
min of meer van het blad ontdane
stengels in kleine bundels samen,
want dat is handiger om te laden. Dat
kappen is geen gemakkelijk karweit
je, maar wanneer men de dag vroeg
begint dan heeft men de acht uur
arbeid er opzitten voor het op zijn
heetst wordt. Op de grote suikerfa
Sugari-guru een zoetprodukt uit suikerriet
D e Kilomberovalley is door sommige deskundigen weieens de mogelijke voedselschuur van Tanzania
genoemd, maar helaas is de beschikbare grond daar maar voor een zeer klein gedeelte in gebruik. Wel zijn er
in het verleden door diverse ondernemingen pogingen in het werk gesteld om bedrijven te stichten maar veel
van die moedige initiatieven draaiden uiteindelijk op niets uit. Op dit moment is de grote Kilomberosuiker-
fabriek de enige onderneming die gemeten naar Tanzaniaanse maatstaven redelijk goed blijft bestaan.
Weinig technologie
Suiker tekort
wt Lijkt op borstplaat"
Antiek materiaal
Gemakkelijke teelt
-R^ond de plaatsjes Kiberege en
Ifakara zijn nog een paar "jaggery's"
zoals ze met de Britse benaming he
ten in bedrijf en ook hier is het op dit
moment volop "campagne" tijd, al
leen men begint eind mei al met het
suikerriet snijden en dat gaat door tot
eind december. Patel in Ifakara heeft
een bedrijf dat 150 ha groot is en
waarop hij bijna uitsluitend suiker
riet verbouwt. Na de nationalisatie
heeft hij van een andere Indiër die
het niet meer zo zag zitten dat bedrijf
voor een habbekrats kunnen kopen.
Het bedrijf was echter dermate ver
waarloosd, dat ook de regering er
geen belangstelling meer voor had.
Patel houdt nu dat zaakje draaiend
op een laag pitje, waarbij hij er deze
uitleg aan geeft: wanneer ik alles tot
in de puntjes in orde zou proberen te
krijgen dan bestaat de mogelijkheid
dat mijn boerderijtje toch nog door
de regering wordt overgenomen. Een
mooi exkuus om er dan maar een
troep van te maken?? Zonder twijfel
is het een vervallen zaak. Voor de
gebouwen geeft men geen cent, alles
lijkt een grote ruïne en nergens is iets
netjes opgeruimd. Toch draait het
fabriekje nog op volle toeren. Er is
zelfs een Afrikaanse manager die
voor een grijpstuiver de dagelijkse
leiding heeft, want Patel heeft ook
een transportbedrijf en dat gaat met
al zijn aandacht lopen. Die kleine
suikerfabriekjes hebben in elk geval
dit voordeel dat er weinig technolo
gie aan te pas komt. Bovendien kan
men uit een groot reservoir arbeids
krachten putten. Het minimumloon
in Tanzania bedraagt ongeveer
4,— per dag van acht uur en daar
aan kan men zich als ondernemer
nauwelijks een bult vallen. Toch is de
werknemer van zijn kant weer uiterst
tevreden met dat minimumloon.
Ook zonder dat daggeldje zou die
man wel in leven blijven, want de
grond in de Kilomberovalley is
overal vruchtbaar en vochtig genoeg
om er een heel jaar door voedselge-
In de Kilomberovalley in Tanza
nia staat de grootste rietsuikerfa
briek van dat land. Ons Neder
landers strekt het tot eer dat wij
de aanzet hebben gegeven tot de
bouw van die fabriek en dat we tot
op de dag van vandaag daar nog
een flink bedrag ontwikkelings
geld in blijven stoppen om de na
zorg veilig te stellen. Maar naast
die superfabriek opereren er nog
talrijke kleine suikerwinningsbe-
drijfjes in deze zeer vruchtbare
valley.
Nu in ons land de suikerbieten
campagne op volle toeren draait is
het wellicht eens interessant om
wat meer te vernemen over die
kleine eenvoudige suikerfabriek
jes die nog op vrij primitieve wijze
worden gaande gehouden.
pap. Het is een vrij produkt en het is
daardoor duurder dan de suiker die
op het semi-staatsbedrijf in Kilom-
bero wordt geproduceerd. Terwijl
dat dan nog echte mooie witte kris
talsuiker is. Sugari-guru is een veel
gevraagd produkt en er wordt gezien
de konsumptie veel te weinig van
gemaakt. Patel beweert dat alles wat
ze produceren zonder problemen
kan worden afgezet. Veel van het
eindprodukt wordt verkocht in Dar
es Salaam. Het merendeel van die
zoetigheid wordt gebruikt bij de fa-
brikage van een bepaald soort alko-
holische drank, dat na vervaardiging
ook nog betaalbaar blijft voor de
kleine man. Daarnaast zijn er vooral
in de kuststreek nogal wat arabieren
die er bepaalde mierzoete gerechten
mee bereiden. De prijs van een kilo
sugari guru schommelt op het mo
ment tussen drie en vier gulden.
Voor die prijs kan ik met winst pro
duceren, zegt Patel tevreden.
V oorlopig ziet het er naar uit dat de
prijs hoog blijft want er bestaat nu
Daarnaast waren er vroeger talrijke Indiërs die kleine suikerrietplantages hadden en op eenvoudige wïjze een
soort ruwe suiker produceerden. De meeste van die bedrijven zijn inmiddels verdwenen. In veel gevallen
kregen deze privé-boerderijen de definitieve genadeslag tijdens de nationalisatiegolf die een jaar of tien
geleden over Tanzania spoelde. De Indiërs verlieten de plantages en lieten de gebouwen voor wat ze waren en
in een regenrijk tropisch klimaat duurt het dan zonder onderhoud niet lang voordat de natuur weer helemaal
bezit heeft genomen van de grond terwijl de gebouwen grotendeels werden gesloopt door de lokale dorpe
lingen om met die materialen hun eigen eenvoudige stulpen wat te verbeteren.
Brandhout, dat op maat is gekapt,
wordt opgeladen. Zeer goedkope
energie.
wassen op te verbouwen, terwijl er
voor iedereen meer dan genoeg
grond beschikbaar is.
"Sugari-guru" heet het eindpro
dukt van deze fabriekjes. Het lijkt op
bruine suiker maar meer nog op een
kompakt stuk borstplaat of marse
pein. Het is eigenlijk een gek produkt
want in dit geval heeft de regering
wat de prijs betreft geen vinger in de
8
eenmaal een tekort aan suiker. Veel
moet worden geïmporteerd uit onder
andere Cuba. De officiële prijs van
normale witte süiker mag dan wel la
ger zijn dan die van de sugari guru,
maar die mooie witte suiker is lang
niet altijd overal te koop. Het wil dan
ook wel eens gebeuren dat dergelijke
suiker onder de toonbank door voor
het dubbele of nog hoger wordt ver
kocht dan de regeringsprijs. Zou het
dan niet aanlokkelijk zijn om de pro-
duktie van die kleine onderneminkjes
op te voeren? Nee, zegt Patel want
overname hangt dan boven het hoofd
en dan ben ik de zeggenschap kwijt.
Hij zegt het niet met zoveel woorden,
maar hij en vele anderen in dit land
die het zelfstandig ondernemersschap
zijn toegedaan hopen nog eens op een
ommezwaai in het ekonomisch bestel
van socialistisch naar kapitalistisch.
Sommige ondernemers houden hun
bedrijfjes drijvende, maar opzettelijk
ook niet meer dan dat!
Het jonge riet spruit alweer krachtig
nadat alle oude en verdorde troep na
het kappen is verbrand.
briek van Kilombero werken in het
seizoen ruim 2000 kappers. Dat is het
gevaarlijkste leger dat ik ooit heb
toegesproken vertrouwde de mana
ger Flavian Gowelle ons onlangs toe,
want al die kerels, zijn legaat in het
bezit van een uiterst scherp en effi
ciënt wapen, namelijk hun speciale
suikerriet kapmes.
We hadden toen een geschil over het
loon, zei hij en ik moest óns stand
punt verdedigen, eerlijk ik voelde me
weinig op mijn gemak. Maar op de
kleine jaggery's komt het nimmer tot
zulk een konflikt. Na het kappen
komt tegen het einde van de dag de
trekker met de wagen om het riet op
te halen. Oude aftandse trekkers die
wonderbaarlijk genoeg toch nog ge
lijkmatig brommend blijven draaien.
Nog gebrekkiger lijken de wagens
met wielen waar in kolossale slagen
heen en weer zwiepen, maar 't loopt,
tot zo lang het duurt, want de vele
hopen schroot links en rechts op het
bedrijf vertellen meer dan woorden.
Woning van Karsan op zijn bedrijf. ven door hoge kokospalmen en man-
Het hoge hokje op de voorgrond doet gobomen.
dienst als W.C. De woning is omge-
Suikerriet kappers zweten zich een natte rug voor j' 4,— per dag.
zwartgeblakerde vlakte. De suiker
rietstoppel trekt zich daar echter
niets van aan en reeds na een paar
weken is het veld weer fris groen van
de jonge bladstengels. Soms steekt
men bepaalde stukken suikerriet al
vóór het kappen in brand. Het sui
kerriet zelf brandt niet, maar wel al
de rommel die er tussen groeit. Met
name doet men dit branden wanneer
er tussen de stengels veel "Upupu-
bonen" groeien. Wanneer dat on
kruid rijp is dan verspreiden de za
den een uitermate fijn stof dat de
menselijke huid op een vreselijke
manier irriteert, zo zelfs dat er lieden
dol van geworden zijn. Door vooraf
de brand er door te jagen wordt veel
van dat ongemak weggenomen,
bovendien heeft het dit voordeel dat
ook gelijkertijd alle slangen die er in
die groene massa huizen meteen op
de vlucht worden gejaagd. Na een
jaar of vijf wordt de laatste stoppel
uitgeploegd en blijft de grond een
poosje braak.
Op zo'n manier is de pröduktie per
ha ook niet erg hoog. Bovendien zijn
er grote stukken land bij die nage
noeg geheel door het onkruid zijn
oyerwoekerd. Geeft niet zegt Patel
zorgeloos, het blijft nog steeds
winstgevend. Nadat suikerriet dat
vegetatief wordt vermeerderd is ge
plant kan na ongeveer een jaar met
het kappen van het eerste riet wor
den begonnen. De stoppel die
achterblijft schiet vervolgens op
nieuw uit en zorgt dan na een jaar
weer voor nieuw kapbaar riet. Op
deze wijze gaan ze hier zo'n jaar of
vijf door, daarna is het rieKzover
versleten dat er werkelijk niets meer
aan te verdienen valt. Na de eerste
kap, blijft er op het land een grote
hoeveelheid dood blad en verdord
gras achter. Daar steekt men dan de
brand in en wat er overblijft is een
De oude boer Karsan met zijn eerste
assistent, terwijl ze hun suikerriet in-
spekteren.
