uniek fruitgebied
in Noord-Duitsland
N og iets opmerkelijks. Nederlan
ders hebben in het verre verleden
een grote rol gespeeld bij de ontgin
ning van de grond. Lang was exploi
tatie van de lage natte grond onmo
gelijk. Tot omstreeks het jaar 1159
Nederlandse immigranten hun kans
zagen. Ze groeven brede sloten
waardoor er bruikbare stroken grond
ontstonden van 16 meter breed en
meestal kilometers lang.
E en modern fruitgebied is Das Alte
Land zeker niet. De ouderdom komt
ook hier met gebreken, zoals in an
dere oude fruitcentra.
Puur Nederlandse sloten!
Uniek fruitcentrum
Teeltpeil sterk
uiteenlopend
Das Alte Land - een
Land. Vakwerkhuizen en fruitbomen
een weerspiegeling. Er zijn goede
bedrijven met gedempte sloten en
moderne intensieve beplantingen.
Maar het gros van de boomgaarden
verdient niet meer dan de kwalifika-
tie redelijk tot vrij goed. En zo'n
20-25% van het areaal is zelfs matig
tot slecht.
De verschillen zijn vooral verklaar
baar door de leeftijd van de onder
nemers. Is de baas nog jong of is er
een meewerkende zoon als adspi-
rant-opvolger aanwezig dan zit het
goed. Is er geen opvolger dan daalt
het teeltpeil naarmate de leeftijd van
de teler stijgt.
Als er zonen zijn dan willen ze echter
meestal in de fruitteelt, ondanks de
wereldse verlokkingen van het nabije
Hamburg. Of misschien ook wel
omdat ze zien dat het werken in de
vrije natuur aantrekkelijker is dan in
de betonkultuur van een wereldstad.
Doorslaggevend is echter dat in Das
Alte Land iedereen appelsap in het
bloed heeft. Daardoor blijft het ge
bied in stand en daarom werken alle
familieleden mee, b.v. bij de pluk en
het sorteren in de avonduren. Weel
de is er niet. De rijk aandoende ge
bouwen geven geen goed beeld van
de werkelijkheid. In betere tijden is
door hard werken en veelal sober le
ven vermogen verworven. Grond en
gebouwen zijn dan ook meestal ei
gendom, zelf koelen en sorteren is
steeds regel geweest. Maar van rente
van het vrij grote eigen vermogen is
in de meeste jaren geen sprake. Puur
bedrijfsekonomisch gezien werden
er de laatste 10-12 jaar meestal forse
verliezen geleden, maar de spaarpot
hield de boel op de been. Overigens
een situatie die helaas niet alleen in
1^ «I- .L «fa .la i
•I' •J' "I* *1" •f' •I'
D e fruitteelt beoefenen op stroken zware grond ter breedte van 16 meter, van elkaar gescheiden door 4
meter brede sloten en dan nog kans zien de kost te verdienen. Dat is een prestatie die in het vlakbij Hamburg
geleden "Das Alte Land" wordt geleverd. Denk eens in, 4 rijen bomen op die 16 meter met de handikap dat de
rijen die aan de sloten grenzen erg moeilijk bespoten en geplukt kunnen worden, dat het maaien erg lastig
gaat, enz. En als je dan bovendien prachtige grote vakwerkhuizen met de royale bedrijfsgebouwen ziet,
begrijp je er helemaal niets meer van. Zeker niet als je weet dat tot en met 1963 met onregelmatige
tussenpozen enorme schade werd berokkend door stormvloeden en overstromingen. En dan toch alom die
ogenschijnlijke welvaart. Hoe is dat mogelijk? Of is het ook hier de schijn die bedriegt?
met een flink aantal wetenschappe
lijke onderzoekers en hun medewer
kers. Tevens ressorteren onder dit
proefstation een zestal bedrijfsvoor-
lichters en het personeel van de 40 ha
grote proeftuin te Esteburg, een
aangrenzend gehucht. Het proefsta
tion bestrijkt een ruimer terrein dan
Wilhelminadorp omdat er ook on
derzoek op het gebied van bewaring,
verwerking, gewasbescherming, me
chanisatie, e.d. wordt verricht.
Vanzelfsprekend is te Jork alles
doordrenkt met fruitteelt. Behalve
een aantal middenstanders is ieder
een er rechtstreeks bij betrokken.
De grond is zo zwaar dat vroeger met
6 paarden moest worden geploegd.
Dus matig geschikt voor akkerbouw.
Wellicht was dat de reden dat er al
vroeg fruitteelt werd bedreven.
Reeds vanaf 1350 zijn er boomgaar
den geregistreerd, in 1657 waren er
zelfs al 741 bedrijven met fruit. In
1900 was er 2500 ha, in 1951 5180 ha,
in 1973 ruim 9000 ha plus 4500 ha in
het overige Neder Elbe gebied. In de
periode 1970 - 1973 werd er ca. 4000
ha met rooipremie gerooid. Nadien
is er de oppervlakte weinig veran
derd.
Tientallen malen is het gebied ge
teisterd door overstromingen, soms
12 maal in een tijdvak van 80 jaar
(1678 - 1756). Regelmatig gingen er
op grote schaal bomen verloren,
werd er schade berokkend aan de
gebouwen, het in koelhuizen opge
slagen fruit, enz. Ook bij ramp van
1953 ging de boel in Das Alte Land
weer onder water. Na die ook in
Zeeland zo bekende stormvloed
werd besloten tot dijkverhoging. Tij
dens de uitvoering hiervan ging alles
in 1963 nog een keer kopje onder,
maar nu kan er normaal gesproken
niet veel meer gebeuren. Met Duitse
grondigheid is alles aangepakt. Ruim
150 km dijk werd onderhanden ge
nomen van Hamburg tot Cuxhaven.
Het dijklichaam is aan de voet 52
meter breed. Er is rekening gehou
den met een opstuwing van 6 Zi me
ter boven het normale rivierpeil. Te
gelijk is de waterbeheersing van het
gebied verbeterd. Niet alleen kan
overtollig water worden gespuid,
maar er kan ook zoet Elbe water
worden ingelaten. Tijdens de bloei
zet men nu de sloten vol om het
nachtvorstgevaar te verminderen en
in droge perioden wordt in snel toe
nemende mate gebruik gemaakt van
beregening.
Het water was de grote vijand. Nu is
het een goede vriend geworden.
vakwerkhuizen van de fruittelers met
daarachter de koelhuizen en overige
bedrijfsgebouwen. Dan ziet men
verder de bedrijfsruimte van tiental
len groothandelaren in fruit met de
erbij horende vrachtauto's e.d. Er is
een koöperatieve afzetorganisatie
met sorteerruimte en koelhuizen. Er
is verwerkingsindustrie. En vooral
niet te vergeten, er is een proefstation
Wel zijn er de laatste 10-15 jaar op
veel bedrijven veranderingen en
verbeteringen gekomen. Als men
aa'n rooien en vervangen toe is wor
den tegelijk de sloten gedempt. Of
Het ingelaten (zoete) Elbe water
wordt gebruikt voor nachtvorstbe-
strijding en beregening
Huis en schuur vormen in
Land steeds één geheel. De schuur is
omgebouwd tot koelhuis
thans gedicht en er is sprake van een
versneld tempo bij het dempen. Toch
is er bij het grootste deel van de
grond nog sprake van "strokenkui
tuur". Het teeltpeil is van dit alles
H et is de moeite waard om dit alles
eens nader te bekijken en te ontle
den. Want Das Alte Land is in veel
opzichten uniek. Het is een onder
deel van het "Niederelbegebiet", 't
belangrijkste fruitteeltcentrum van
W. Duitsland. Het genoemde gebied
is een strook van 4-6 km breed langs
de zuidelijke oever van de rivier de
Elbe. De omvang bedraagt globaal
90.000 ha. Daarvan neemt Das Alte
Land slechts 18.000 ha voor zijn re
kening. Maar niet minder dan de
helft daarvan, dus 9.000 ha is beplant
met fruitbomen, terwijl verder is het
Neder Elbe gebied nog slechts 4500
ha früit voorkomt. Dat onderstreept
de dominerende positie van Das Alte
Land.
Waarschijnlijk is er nergens elders
ter wereld zo'n koncentratie van
fruitteelt aktiviteiten op een beperkte
oppervlakte. Dat komt het meest
sprekend tot uiting in Jork. een
plaats met enkele duizenden inwo
ners, gelegen op 20-25 km van
Hamburg. De hoofdstraat is kilome
ters lang en behalve in de kleine
dorpskern overal omgeven door
boomgaarden. De kersen hangen er
boven de trottoirs. En op vrij kleine
afstanden van elkaar staan de fraaie
De brede sloten geven veel ongemak.
Links is te zien hoe moeilijk de kan-
trijen bespoten en geplukt kunnen
worden
In de oudere beplantingen treft men
veelal hetzelfde patroon aan. Op de
16 meter brede stroken staan 4 rijen
struiken of grote spillen.
oeier gezega: aicni gescnoven. uc
kleilaag is meestal meer dan een
meter dik, waardoor dit zonder veel
problemen kan. Uiteraard worden
tevens drainbuizen gelegd. Hierdoor
werkt men niet alleen veel gemak
kelijker, maar bovendien krijgt men
20-25% meer beteelbare grond. Ruw
geschat is een derde van de sloten
6
