W ekenlang had de zon verzen
gend geschenen over de vlakten in de
Kilomberovalley. Duizenden hekta-
ren verdord gras waren reeds in
vlammen opgegaan en de lucht was
in weken nimmer meer helder ge
weest door de rookverontreiniging.
E r moeten nog heel wat sloten ge
graven worden maar het is moeilijk
nu om aan mensen te komen. Ieder
een in de omliggende dorpen is druk
in de weer om de eigen akkers gereed
te leggen voor het komende zaaisei-
zoen. Meer dan waar ook ter wereld
is men afhankelijk van de opbrengst
van eigen akker en veld. Degenen die
enig geld hebben laten de grond
ploegen door de schaarse loonwer
kers, voornamelijk Aziaten in Ifaka-
ra. De meesten echter moeten het los
maken van de grond in handkracht
uitvoeren. Onze vaste werkkrachten
op de boerderij hadden en bloc ge
vraagd of wij hun grond wilden
ploegen dit jaar. Ze wilden er graag
het volle pond voor betalen. We zijn
M aandagmorgen, na de regen,
was de hele valley in een dichte mist
gehuld. Een unieke belevenis zo
midden in de tropen. De zon die nu
reeds om vijf over zes opkomt kon er
het eerste anderhalf uur niet door
prikken. Voorzichtig gingen we met
de landrover de effekten van de re
gen verkennen. De nieuwe hoofdka
nalen hadden het regenwater uitste
kend afgevoerd. Alleen ook hier was
de regen te vroeg, want de bruggen
Einde seizoen 1980
Kiberege 11-11-'80
Zelfs de berghellingen hadden hevig
gebrand en alles leek er op te wijzen
dat de regen nog ver af was. Immers
de gegevens van vorig jaar regis
treerden de eerste regens pas in de
tweede week van december. Maar de
oudere mannen hier uit de omgeving
schudden bedaard hun grijze koppen
en beweerden bedachtzaam dat dit
jaar de regens vroeger zouden ko
men want kijk maar naar de berg-
branden, die waren immers duidelijk
van boven naar beneden gegaan en
ook nog in grote wijde kringen. Dat
waren toch de tekenen dat de regens
vroeg zouden beginnen, 't Was altijd
al zo geweest. We hadden er de eer
ste tijd meewarig de schouders over
opgehaald, maar niet lang. In de af
gelopen tien dagen hebben we 120
millimeter hemelwater afgetapt. We
kregen het in drie etappes. De eerste
twee keer in de vorm van hevige
buien die zich tegen het einde van de
middag ontlaadden, 't Was vroeg in
de ochtend al drukkend geweest ter
wijl de middagzon gemeen stak. De
hemel in het oosten was tegen drieën
gaan betrekken en donkere zware
wolken kruiden samen en kleurden
later inktzwart terwijl een vreemde
zwoele wind was opgestoken. Zelfs
de vogels waren er stil van geworden
en hadden zich schuil gehouden in
het dichte bladerdak van de over
vloedig dragende mangobomen. De
wind was feller geworden en had
eerst nog een dichte wolk grijsbruin
stof voor zich uitgejaagd. Toen in
eens begon het te regenen. Met een
razend geweld striemde het neer. De
aarde die nu al maanden dorstig was
zoog als een gulzige de regen in zich
op. Later toen de bui voorbij was en
de wereld nog stil na lag te sidderen
van deze gift voor groei en bloei
konden we na lange tijd weer echte
zuivere lucht ademen. Het stof was
neergeslagen en de aarde was be
vrucht met levend brengend vocht.
Vijf dagen later sloeg de regen op
nieuw toe.
O veral begon nu het groen als in
een versneld voorjaar de kop op te
steken. De zwartgeblakerde berghel
lingen werden weer lichtgroen en de
door het vuur geteisterde boomkrui
nen, die een kleur van een laat her
fstig bos hadden gekregen begonnen
nieuwe loten te tonen. In de valley
schoot het gras en het onkruid su
persnel de grond uit. Ook in onze
ontgonnen akkers. Onkruid en gras
tiert er nu welig en dat is iets dat ons
met grote zorg vervult. Maar ach, de
regens waren te vroeg het zou weer
wel ophouden en dan hadden we
toch nog kans genoeg om er met onze
eggen, ploegen en cultivators wat
aan te doen alvorens we zouden gaan
zaaien. Afgelopen zondag, net toen.
we weer een paar dagen na de 80
millimeter van de twee voorafgegane
buien, opnieuw in het land aan de
slag waren gegaan, begon het wede
rom te regenen. Nu echter anders, 's
Morgensvroeg was de hemel al be
trokken en lagen de toppen van de
bergen onzichtbaar weggeschoven
achter dikke grijze regenwolken. Het
begon om half negen te regenen en
het hield pas op tegen vijven in de
namiddag. We hadden die zondag
overal machines aan het werk. De
cultivators keerden terug en de
schijveneggen waarvan we er ook
twee in het land hadden moesten het
werk staken want de schijven koek
ten vol. De bulldozers gingen onver
droten verder. Met hun rupskettin
gen konden ze lange tijd de modder
de baas. Van struktuurbederf had
den ze nog nóóit gehoord. Het re
gende te hard om hen uit het land te
gaan halen. Maar toen het even kans
gaf konden we een boodschapper
sturen die hen ging vertellen dat ze
onmiddellijk moesten stoppen. Het
werk lag nu weer voor een poosje
geheel stil. We konden inmiddels wel
al een beetje bekijken of onze sloten
goed liepen. Het mankeerde niet.
Men had de laatste tijd nog driftig
gegraven. Vele dagloners hadden
zich zwetend ingespannen om hun
taakwerk klaar te krijgen. Zwaar en
hard werk in keiharde ongenaakbare
ondergrond. Sinds we een echte kui
tuurtechnicus in ons midden hebben
kunnen ze de sloten ook niet meer
bergop laten lopen en moeten ze
werkelijk "dieper" graven wanneer
ze door een hoge kop gaan. Voor
heen groeven ze de sloot overal 75
centimeter diep, ook daar waar de
grond vanwege een oude vergane
mierenheuvel een meter hoger lag
dan de rest.
er positief op ingegaan. We hebben
eerst hun akkers geinventariseerd,
want overal ligt wel een blokje. Maar
we kunnen niet meer dan twee ge-
meet p"ër man ploegen. Ook afgelo
pen zondag waren we daaraan be
gonnen. Helaas stuurde de regen al
les in de war. Men begint zich nu
danig ongerust te maken, want nog
meer regen zal hun akkertjes ontoe
gankelijk maken voor de trekkers.
Aan de andere kant wordt het voor
ons moeilijker nu te ploegen want
door de schitterende onkruidont-
wikkeling op onze eigen akkers heb
ben we al het materiaal zelf nodig.
Alie Ndege, een van mijn twee voor
lieden is echter gelukkig want zijn
grond is geploegd, geen twee maar
zelfs drie .gemeet. We hebben dat
oogluikend toegestaan. Zijn onver
stoorbaar zonnig humeur en zijn
nimmer aflatende bereidheid om bij
nacht en ontij gereed te staan voor
het werk, zelfs ook zondag op zon
dag, hebben hem in onze ogen een
dikke streep voor gegeven. Afgunst
allerwegen, maar ere wie ere toe
komt. Hij was binnen voor de regen!
en de duikers waren nog lang niet
klaar en de werkputten stonden
overal boordevol water. Misschien
dat de regen voor de elektriciteit van
het land uitkomst biedt, want het
grote stuwmeer van Kidatu op on
geveer 45 kilometer van ons vandaan
staat bijna droog. Heel Tanzania en
zelfs Zanzibar krijgen van deze
krachtcentrale echter hun energie.
Acht en veertig grote industriële be
drijven moeten op halve kracht
draaien vanwege de elektriciteit
schaarste. In dit toch al zo arme land
waar men bijna altijd "nee" moet
verkopen zal dit extraatje de voor
raadschappen nóg leger maken.
Maar niet getreurd, onkruid daarvan
hebben we nu een overvloed. We
willen het ook, voorlopig bij wijze
van proef, chemisch bestrijden. We
hebben een aardige Hoegen-Dijkhof
spuit met een tank van 700 liter. Met
veel pijn en moeite hebben we in Dar
es Salaam zo'n 600 liter Gramoxone
kunnen kopen. Helaas hadden ze dat
spul alleen maar in 1 liter verpak
king. We hadden echter geen keus en
hebben het toch maar gekocht.
Straks zijn de lokale mensen overi
gens verrekte blij met die 1 liter
plastik kannetjes. Met de sproeima-
chine zijn we vooraf tijdens de droge
tijd nog volop aan het oefenen ge
weest. "Droogspuiten met alleen
maar water" dat vormt een uitste
kende training. Dat wilden we met
onze twee precisiezaaimachines die
we via Vicon in Lelystad hadden ge
kocht ook gaan doen. Maar deze
Fhase Monoair machines hebben we
van de week in elkaar gezet. Alles
was keurig aanwezig, alleen voor
beide machines ontbrak het aan de
aandrijfasjes. Dat betekent net zo
veel als een geweer zonder kogel. Je
kunt er nu mee dreigen maar zaaien
natuurlijk niet. Er is onmiddellijk
een telex naar Nederland gegaan
met de boodschap om die asjes
onverwijld met de luchtpost naar ons
toe te sturen. Wanneer Vicon "ver
geten" heeft die dingen mee te sturen
dan zullen zij waarschijnlijk wel de
vrachtkosten moeten betalen. Ge
lukkig hebben we nog even tijd
voordat we de eerste blokken gaan
zaaien. Hadden we dat echter niet
gehad, dan zijn de schadeposten
door die vergeetachtigheid niet
slechts met een luchtvracht rekening
te betalen. Intussen houden we de
moed er stevig in want in dit land
volgt onvermijdelijk na regen een
warme zonneschijn, niet alleen van-
daag, maar 't hele jaar door!
SCHRIJFKOUTER
Van al deze keihard werkende slotengravers heeft nog nooit iemand gehoord
van een werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidswet. Zingend begint men 's
morgens aan de dagtaak die na afloop een loon van vier hele Nederlandse
guldens heeft opgeleverd! (16 T.sh)
Bij het schrijven van de laatste
THOOLSE tuinbouwklanken voor
1980, gaan onze gedachten onwille
keurig terug naar wat het afgelopen
jaar in ons beroep heeft gebracht. Al
over een reeks van jaren neemt het
aantal zelfstandige ondernemers in
ons beroep af. Zo zullen er ook in het
nu afgelopen jaar, verschillende be-
drijfsgenoten, gezien hun leeftijd, of
andere omstandigheden afgehaakt
hebben.
Gezien het feit dat door de gewijzig
de tijdsomstandigheden de bedrijven
nog steeds moeten blijven groeien
naar méérproduktie-omzet, is het
noodzaak dat het aantal bedrijfson-
dernemers steeds verder uitgeselek-
teerd wordt. Een gelukkige omstan
digheid is wel, dat één en ander zich
langs geleidelijke weg kan afwerken
zodat de wat oudere bedrijfsgenoot,
en zeker degene die zonder opvol
ging zit, niet meer aan bedrijfsuit-
breiding doet. Wanneer men leest
dat bijv. in Florida groentebedrijven
van 4000-5000 ha opgeslokt worden
door een dochtermaatschappij van
General Motors, vraagt men zich wel
in gemoede af waar dat heen gaat.
Tferecht wordt daarbij opgemerkt,
dat schaalvergroting tot uitwassen
kan leiden. Men mist daar als teler,
de steun van een kollektief afze-
tapparaat, zodat grote kapitaal
krachtige concerns, de nog zelfstan
dige bedrijven inlijven. De omstan
digheden in Nederland zijn gelukkig
geheel anders. Kleine efficiënte
tuinders kunnen daar nog, dankzij
het veilingsysteem behoorlijk adem
halen. De Nederlandse tuinder is
meestal nog baas in eigen huis, om
dat samenwerking óók een vuist kan
maken. In Florida is men deze posi
tie allang kwijt, al zijn de bedrijven
daar honderd maal groter dan hier.
Het is dan ook wel de taak van alle
Nederlandse bedrijven, in de gehele
agrarische sektor, een goed eigen af-
zetapparaat te hebben, én dit blijvend
aan te passen, aan de nieuwe om
standigheden. Slechts met deze ze
kerheid kunnen, en zullen er nu en
ook in de toekomst, jonge onderne
mers beginnen. Ondertussen maakt
ons Thools gebied zich steeds meer
op, naar de overgang van oud naar
nieuw. De werkdrukte komt steeds
meer in rustiger vaarwater, zodat de
a.s. feestdagen naar ieders behoefte
gevierd kunnen worden. De balans
van winst of verlies kan weer worden
opgemaakt. Misschien is niet alles
verlopen naar wat men er zich van
had voorgesteld. Licht en donker
hebben afwisselend hun steentje bij
gedragen, om te komen naar wat ons
De ZUID-BEVELANDSE tuinders
hebben met veel interesse "de sa
menvatting uitkomsten fruit
teelt/tuinbouw over het vraagpunt
79-80 AFZET" gelezen. Het blijft al
tijd een moeilijke zaak om uit 20 af
delingen waaraan diverse mensen
hebben meegewerkt, een eindkonkiu-
sie te trekken. Enkele wensen, die
naar voren gebracht zijn tijdens de
bijeenkomsten zijn eigenlijk al wer
kelijkheid geworden. Allereerst het
interventiesysteem. De vergoeding is
dit jaar in december het hoogst en zal
in januari minder worden. Duidelijk
een wens van velen (11 van de 17 af
delingen) gaf te kennen voor dit sys
teem te zijn. Wanneer we nu op dit
moment een schatting maken naar de
hoeveelheid schuurfruit, dan is dat
(half december) erg laag.
Er is over het algemeen snel ge
ruimd, zodat er begin januari alleen
enkele partijen Winston geveild zul
len worden, maar wanneer een Win
ston goed bewaard is in de schuur.
is toebeschikt. Vanzelfsprekend
kunnen, wij uit het voorbijgegane,
weer een les leren: zo dienen de no
dige aanpassingen weer te worden
uitgevoerd.
Ondanks alles, zal men met gepast
optimisme, het nieuwe jaar in moeten
gaan, met hoop en verwachting dat er
weer gewerkt kan worden. Niet alleen
in ons bedrijf, maar óók op organisa
torisch gebied, zal er in onderlinge
samenwerking nog veel bereikt kun
nen worden, ten bate van bedrijf en
samenleving. Met de beste wensen
voor 1981 aangaande onze gehele
ZLM, in él zijn gevarieerdheid, be
sluiten wij dan deze bijdrage.
kan deze nog van goeie kwaliteit zijn
en prachtig van kleur. De Cox uit de
mechanische bewaring zal begin ja
nuari ook verkocht zijn en dit is ook
een stelregel, waar we ons ieder jaar
aan moesten houden. Punt twee, de
presentatie. Hier is dit jaar veel aan
gedaan. Bijna iedere teler heeft zijn
betere fruit gepresenteerd in het
éénmalige kratje met financieel wis
selende resultaten, maar er waren
toch zeker veilingdagen bij met be
tere prijzen voor het fruit in éénmalig
fust. Iedere overgang naar iets
nieuws heeft zijn moeilijke kanten.
Met z'n allen moeten we proberen de
betere kwaliteiten (die zijn er dit jaar
duidelijk meer dan voorgaande ja
ren) zo goed mogelijk te blijven pre
senteren.
We komen dan automatisch bij punt
drie. De konkurrentie van het bui
tenlands fruit het hoofd te bieden.
Dit kan- o.a. bereikt worden door
punt twee de presentatie. Verder
door verbetering van kwaliteit, ook
dit jaar hebben we een stap in die
richting gedaan. Daar komt nog bij
onze nieuwe rassen: Jonagold, Elstar
en Karmijn. De komende jaren zul
len deze rassen zeker gaan meespre
ken, mits we de kwaliteit en kleur
van deze rassen op een hoog peil
houden.
Het merendeel van onze groentete
lers zien eigenlijk binnen onze pro
vincie weinig mogelijkheden hun
produkten hier op een voor hen be
vredigende manier af te zetten, dit
wil echter niet zeggen dat succesvol
groentetelen hier niet mogelijk zou
zijn. Integendeel, dat bewijzen ver
schillende telers op Zuid-Beveland.
De service en prijsvorming op een
veiling als Z.H.Z. wordt door veel
groentetelers positief beoordeeld,
zodat de hogere vrachtkosten ge
deeltelijk gekompenseerd worden.
Voor beide produkten geldt: zowel
groente als fruit, men kan niet vol
doende aandacht besteden aan re-
klame en voorlichting.
De appel
Deze week een simpel voorbeeld van
hoe het misschien ook mogelijk is.
Laten we eens één soort bekijken: de
appel.
Mag niet ontbreken in ons dagelijks
voedselpakket. Ze komt van onze ei
gen bodem. Ze wekt de eetlust op en
kalmeert maagklachten.
De appel heeft een reinigende wer
king en stimuleert de lever, die op zijn
beurt ook een reinigende funktie in
ons lichaam vervult. Eén van de be
langrijkste punten is wel, dat appelen
het gehalte van cholesterol in ons
bloed doet dalen. Verder geeft appel
sap verlichting bij jicht en reumatiek.
Appels zijn gewoon onontbeerlijk.
17
