Het sorteren van konsumptie
aardappelen op de boerderij
H et zelf sorteren van konsumptie-
aardappelen komt betrekkelijk wei
nig voor. Het beperkt zich tot de be
drijven die aardappelen afzetten
middels huisverkoop en de telers van
Eigenheimers, Irene of soms Bintjes,
die gesorteerde aardappelen afleve-,
ren aan de landhandel of grossiers.
Deze aardappelen zijn dan bestemd
voor de binnenlandse markt. Het
sorteren van pootaardappelen op het
eigen bedrijf komt vrij veel voor.
De afgelopen 10 jaren zijn er ont
wikkelingen geweest die van grote
invloed waren op de wijze van afzet
en hebben geleid tot de bestaande
situatie.
Middel tot verhoging inkomen?
Huidige situatie
Investering, kosten en
opbrengsten bij zelf
sorteren
O
Investering
Afleveren
I
PRAKTYK
Weer beïnvloedde
werkzaamheden
ongunstig
Abortus
dupeert
veehouder
A
Ing. P.A. den Hollander
C.A.R. - Zevenbergen
13 e laatste tijd wordt gezocht naar mogelijkheden de aan
wezige arbeid op de boerderij in de wintermaanden beter te
benutten om daardoor het inkomen te verhogen. Dit is niet
alleen op de vader - zoonbedrijven het geval, maar ook op de
kleinere éénmans bedrijven. Eén van de mogelijkheden is
wellicht het zelf sorteren van konsumptie-aardappelen.
Ontwikkelingen die het centraal sor
teren deden toenemen:
1) Het transport werd aanzienlijk
verbeterd, grotere wagens en be
ter ingesteld voor het lossen bij de
centrale sorteerinrichting.
2) In de traditionele afzetkanalen
via landhandel, grossiers, aard
appelwinkels en groentezaken is
veel veranderd. Het is meer ge
worden een toelevering aan
grootwinkelbedrijven en super
markten, waarbij via kontrakten
gewassen aardappelen in klein-
verpakking door grote kollekte-
rende bedrijven werden afgele
verd in binnen- en buitenland.
3) De afzet moet over een lange pe
riode kunnen plaatsvinden. Bij
centraal sorteren is een betere
benutting van de sorteerkapaci-
teit mogelijk. Men kan vroeg be
ginnen, er is beter te voldoen aan
de eisen voor de diverse bestem
mingen. Meer uniformiteit voor
grote partijen, een vlotte afwer
king voor eksport en verdere afzet
is vaak gewenst.
4) Een aantal grote kollekterende
handelaren en sorteerbedrijven
hebben belangen in de aardap-
pelverwerkende industrie (frites -
chips e.d.). De afzet naar deze
bedrijven vraagt een vlotte en re
gelmatige toelevering over het
hele seizoen.
5) De hoeveelheid industrieel ver
werkte aardappelen zoals voor
gebakken produkten (frites), ge
droogde produkten, snacks (chips
e.d.) neemt nog steeds toe.
Verwerkte aardappelen (gegevens
produktschap voor aardappelen)
kalenderjaar hoeveelheid
1970/1974 346.000 ton
1975 500.000 ton
1976 510.000 ton
1977 580.000 ton
1978 602.000 ton
1979 648.000 ton
In deze cijfers zijn niet begrepen
de hoeveelheden door friteskra
men, kokswarenbedrijven e.d. op
ambachtelijke wijze verwerkt.
Evenmin de hoeveelheid indus
trieel geschilde aardappelen (in
1979 ca. 60.000 ton).
Al deze genoemde zaken zijn van
grote invloed geweest en men kan
zich zeker afvragen of uitbreiding van
zelf sorteren en toelevering van ge
sorteerde aardappelen tot de moge
lijkheden behoort en past in de hui
dige struktuur van toelevering en af
zet.
p een bedrijf zullen meestal niet
meer dan 2 personen beschikbaar
zijn. In gevallen van samenwerking 3
personen. Er kan gebruik worden
gemaakt van een kleine sorteerder.
Uitlezen kan plaatsvinden in gesor
teerde of in ongesorteerde aardap
pelen. Er wordt uitgegaan van 3 sor
teringen. te weten 35 mm, 35-50
(55) en 50 (55) mm. Beneden 35 mm
en de uitval, evenals de sorteringen
35-50 en 50 mm worden afgevoerd
in b.v. m3 kisten. Deze tijdelijke op
slag dient totdat de aardappelen per
vrachtwagenkombinatie worden op
gehaald. De kisten kunnen eventueel
worden leeggestort.
Volgens taaktijden vraagt het sorte
ren van 1 ha konsumptie-aardappe
len 50:60 manuren (m.u.). Blijkens
een in 1966/67 door het Consulent
schap Zevenbergen ingesteld onder
zoek bedroeg de kapaciteit bij een 3
mans methode 500 kg bruto produkt
per m.u. Dus met 3 man kunnen
1.500 kg aardappelen per uur wor
den gesorteerd: Bij 10% uitval wordt
dat 1.350 kg gesorteerd produkt.
Aannemende dat 2 man tot een zelf
de kapaciteit per uur kunnen komen,
dan betekent dit dat per uur dus ook
1.500 kg aardappelen bruto produkt
kunnen worden gesorteerd. Bij een
opbrengst van 45 ton bruto per ha is
dus 30 uur nodig met 2 man, of in
totaal 2 x 30 m.u. 60 m.u.
Opschepmachine 6.200 (event,
onderlosserj 4.500)
Voorraadbunker 5.000
Sorteerder 7.500
20 m3 kisten 2.500
21.200
Kosten per jaar: afschrijving 8%,
rente 5%, onderhoud en stroomkos-
ten 3%. Totaal 16%.
16% van 21.200 3.392 per
jaar.
Uitgaande van een bedrijf van 30 ha
en 1 op 4 aardappelen, moeten 7.50
ha aardappelen worden gesorteerd.
Dit vraagt 7.50 x 30 uur 225 uur
sorteren met 2 man, ofwel bij 8 uur
werken per dag, 28 dagen.
De sorteerkosten kunnen worden
omgeslagen per kg gesorteerd of per
kg ongesorteerd produkt. Omdat de
handel ongesorteerd koopt, worden
de kosten berekend per kg ongesor
teerd.
Bij een opbrengst van 45 ton/ha
moeten in ons voorbeeld in totaal
340 ton worden gesorteerd. De sor
teerkosten (ekskl. arbeid) worden
dan 3.392 340 10 per ton of
1 per 100 kg.
Het prijsverschil tussen gesorteerd en
ongesorteerd (zonder rekening te
houden met uitval) bedraagt globaal
2 ct. per kg. Voor de boer blijft dus 1
ct. per kg of 10 per ton over. In
totaal bij 340 ton dus 3.400. In to
taal worden 225 uren met 2 man of
450 m.u. besteed aan het sorteren,
waarvoor 3.400 overschiet als be
loning voor de arbeid. De beloning
per manuur wordt dan 3.400 450
7,50.
n totaal wordt 340 ton bruto gesor
teerd, wat bij 10% uitval 306 ton ge
sorteerde aardappelen oplevert. Er
zijn 28 dagen nodig voor sorteren, dus
per dag geeft dat 11 ton gesorteerde
aardappelen. Per week 55 ton. Bij een
verhouding 50 - 50 kunnen elke week
21Vi ton 35-50 mm en HVi ton 50
mm worden afgeleverd. Op het bedrijf
moet voldoende ruimte zijn om de
gesorteerde partijen op te slaan. De
afzet moet passen in het ontvangst
en verwerkingsschema van de hande
laar of fritesfabriek.
Hierbij plaatsen wij alsnog twee bij
dragen voor onze rubriek "Uit de
Praktijk". Door vertraagde postbe
stelling konden ze de vorige week niet
meer worden meegenomen (red.)
Ook op SCHOUWEN-DUIVE-
LAND zijn de werkzaamheden in de
eerste helft van november minder vlot
verlopen, dan we gehoopt hadden. De
eerste week werden we verrast door
vorst en in de tweede week kregen we
meer "vocht" dan goed was. Beiden
drukten hun stempel op de werk
zaamheden in ongunstige zin. Ja, die
vroeg invallende vorst noodzaakte
ook extra werk t.a.v. de suikerbieten-
hopen. De wind speelde hierbij ook
nog een ongunstige rol. Gelukkig is
hier van schade door vorst eigenlijk
geen sprake.
Ook ontstond enigszins onzekerheid
over eventuele schade aan nog in de
grond staande gewassen, zoals o.a.
knolselderij, winterwortelen, witlof
8
en gladiolen. Ook hier kunnen we
gelukkig spreken van een gunstige
afloop.
Bij het ploegwerk op kaal land ont
stond nog al eens materiaalschade.
Momenteel kunnen we t.a.v. de sui
kerbieten zeggen dat goed 90% ge
rooid is. De suikergehaltes hebben
zich, evenals eigenlijk de groei van
de bieten, gunstig ontwikkeld. Ook
de tarra-percentages bleven tot nu
toe redelijk. Er is een begin gemaakt
met de oogst van de knolselderij. Het
ongunstige weer van met name half
november zal deze oogst nu niet be
paald gunstig beinvloeden. De
grond, die over het geheel toch veel
kan verdragen, wordt nu steeds nat
ter en dit heeft altijd een nadelige
invloed op het werk. Het wintertarwe
zaaien is nog niet afgelopen. Er is
reeds veel gezaaid en de stand van
vele percelen is prima. Verschillende
bietenpercelen zullen nog wel inge
zaaid worden met wintertarwe, zeker
terecht want het rendement van
voorjaarszaai is veelal minder. Er
moet nog veel geploegd worden. Blijf
denken aan het feit, dat bij dit facet
de basis gelegd wordt voor een vol
gende oogst. Ook is het van groot
belang goede aandacht te schenken
aan juiste ontwatering, zowel de op
pervlakte ontwatering, als de drai
nage.
Nieuwe teelt
Op Schouwen-Duiveland heeft een
nieuwe teels zijn intrede gedaan nl.
de teelt van orchideeën. Earn. L.J.A.
Klompe aan de Gaanderseweg te
Dreischor heeft een kassenkomplex
van 2000 m2 laten bouwen, waarin via
1800 aangekochte moederplanten or
chideeën gekweekt worden. Warmte,
voeding en water worden gehaal au
tomatisch geregeld. Afzet gaat via
veiling en bloemisten. Op de open
dag, 8 november jl., mocht fam.
Klompe zich verheugen in een enor
me belangstelling, niet alleen uit de
regio, maar ook van over de grenzen.
Terwijl de regen op 't moment met
bakken uit de hemel valt, kunnen we
wel zeggen dat het weer danig is om
geslagen. Thans beleven we al weer
enkele dagen met temperaturen ver
boven normaal voor de tijd van het
jaar. Jammer dat dit met zoveel water
gepaard moet gaan.
Hier in de KEMPEN verwonderen
velen zich over de afwijkingen in de
struktuur en bodemgesteldheid die
zich - ook na wat geringe regenval -
voordoen. Het lijkt er op dat de grond
zich steeds moeilijker aanpast aan de
veranderde waterafvoer en waterbe
heersing zoals die is ontstaan na de
ruilverkaveling.
Het tegendeel zou toch eigenlijk
waar moeten zijn. Ook op plaatsen
waar vroeger nooit een sloot of
greppel aanwezig was blijven nu na
een kleine bui al plassen staan.
Zelfs hogere akkergrond lijdt aan dit
euvel.
Diep ondergronden blijkt lang niet
altijd het gewenste resultaat te geven.
Diep kultivateren in een ander geval
bleek een goed effekt te geven.
Verschillende kollega's zijn er toe
overgegaan de oude watergangen
opnieuw weer open te maken, waar
na onmiddellijk verbetering intreedt.
Het zal moeilijk zijn een algemeen
geldend advies te geven. Individueel
verschilt iedere akker. Kennis van de
geschiedenis, het ontstaan van de
betreffende grond en o.a. de herin
nering van oude ter plaatse bekende
boeren, zou nog wel eens een rugge-
steuntje kunnen betekenen.
Hopelijk dat het weer van dien aard
blijft dat we aan al deze werkzaam
heden vóór dat de echte winter in
valt, nog iets kunnen doen.
Abortus
Waar weinig aan te doen is, is het
volgende:
Als u in de veronderstelling mocht
verkeren dat abortus onder het rund
vee een besmettelijke ziekte uit een
ver verleden zou zijn, komt u wel be
drogen uit.
Een veehouder in onze omgeving
werd er plotseling door gedupeerd. Zo
maar, na een routine onderzoek van
de tankmelk werd de alarmklok ge
slagen. Toen daarna de uitslag van
het bloedonderzoek bekend werd en
er een groot aantal positieve reaktie's
uit de bus kwamen, was het vonnis
gauw geveld: "Honderddertig stuks
melk- en fokvee, waaronder veel K.S.
en S. koeien - jaren van werk - geduld
en verwachtingen in één klap naar het
slachthuis!"
Vaak wordt gezegd: "Zoiets is met
geld niet goed te maken!" In feite is
dat ook zo, alleen de tijd en wat geluk
bij nieuwe aankoop kan zo'n gewel
dige tegenvaller weer wat verzachten.
Men vraagt zich af, "Hoe kan dit nu
gebeuren?" In jaren geen aankopen
gedaan of gewerkt met vee van
vreemde stal. Alleen vee gefokt en
afgezet. Gezonde aanverwante be
drijven. En ja, de buren hebben ook
enkele spannenjde weken achter de
rug. Maar gelukkig, tot nu toe is het
bij deze ene haard gebleven. In der
gelijke situaties is het niet verstandig
diep na te denken over allerlei ad
viezen die van buitenaf zo graag en
zoveel gegeven worden. Als boer ben
je niet alléén afhankelijk van handel,
ekonomie en werklust. Nog steeds
hebben we met levend materiaal te
maken: "Mens- natuur- plant- dier".
De kwetsbaarheid van dit alles wordt
zo gemakkelijk uit het oog verloren
en... helaas, daarmee ook de waar
dering.
Goed sorteren is van het grootste belang.
